Hoe twee broers de Verenigde Staten verslaafd maakten aan pijnstillers en erger

Oscarwinnaars Heath Ledger en Philip Seymour Hofman gingen eraan ten onder en ook Prince bezweek aan een overdosis opioïden, een tongbreker die afgeleiden van de papaverplant samenvat, gaande van legale pijnstillers tot heroïne. Alleen beroemdheden halen het nieuws, maar iedere dag sterven circa 200 Amerikanen zoals Ledger en Prince. Dat zijn er meer dan de slachtoffers van verkeersongevallen en schietincidenten samengeteld.

Bijna de helft van de slachtoffers overlijdt na een overdosis voorgeschreven medicijnen. De Amerikaanse drugsbestrijdingsdienst noemt de verslaving aan pijnstillers een regelrechte epidemie. Donald Trump wil doktersvoorschriften terugdringen en de dealers, die verdienen volgens de immer subtiele president niets minder dan de doodstraf. Aan de Sacklers denkt hij niet. De farma-familie met een geschat vermogen van 11 miljard euro bleef tot nu buiten schot.

Dealers in maatpak

Een vleugel van het prestigieuze Metropolitan Museum in New York is naar hen genoemd, net als het voorplein van het Londense Victoria & ­Albert Museum. De steenrijke familie Sackler associeert zich graag met gerenommeerde culturele instellingen. Door kwistig met miljoenen te strooien, wil ze de geschiedenis ingaan als hoeder van de schone kunsten. Hoe ze al dat geld verdient heeft, dat hangt de familie liever niet aan de grote klok. Een reeks rechtszaken dreigt daar verandering in te brengen.

Drugsdealers in mooie pakken en jurken: volgens een advocaat zijn de Sacklers niet meer dan dat. Hij verdedigt Suffolk, een gemeenschap nabij New York, die vijf familieleden voor de rechter daagt. Ze houden de Sacklers verantwoordelijk voor de overdosissen die hun buurt hebben verwoest. Suffolk is de eerste, maar volgens Amerikaanse media zeker niet de laatste die in actie schiet. Ook de staten Ohio, Connecticut en New York overwegen om familieleden aan te klagen voor fraude en afpersing.

Tandpijn? Artritis? Oxycontin!

Midden jaren negentig brachten Mortimer en Raymond Sackler, eigenaars van familiebedrijf Purdue Pharma, Oxycontin op de markt. Volgens de broers was het de ultieme pijnstiller. Ja, het werkende bestanddeel oxycodon, een opioïde dat op morfine en heroïne lijkt, was enorm verslavend, maar zij hadden een slimmigheidje bedacht. Door een pil te ontwerpen die de stof geleidelijk vrijliet, werkte deze opioïde niet verslavend.

Mortimer en Raymond promootten Oxycontin als een traag- en langwerkende pijnstiller. Helemaal niet interessant voor junkies die veelal een quick hit zoeken. Verkopers van Purdue Pharma trokken met dat verhaal door het land. Dokters reageerden opgetogen. Eindelijk hadden ze een veilige pijnstiller om allerlei kwaaltjes te verhelpen. Rugklachten? Oxycontin. Tandpijn? Oxycontin. Atritis? Oxycontin.

Fortuin in sneltempo

Het levert de Sacklers in sneltempo een fortuin op. Tegen eind jaren negentig haalt het bedrijf dankzij de pijnstiller alleen al een omzet van een miljard dollar.

Dan is al duidelijk dat het verhaal niet klopt. De ‘onschuldige’ pijnstiller maakt in tal van huishoudens slachtoffers. Het “langzaam loslaten” blijkt een fabeltje, voor veel gebruikers is het een opstapje naar heroïne en bovendien vonden junkies plots spotgoedkoop een zwaar roesmiddel in de lokale apotheek. Ze snoven of injecteerden de fijngemalen pillen van Purdue Pharma.

Reconstructies van The New Yorker en The New York Times tonen hoe de familie deze berichten jarenlang toegedekt heeft. Uiteindelijk veroordeelde een rechtbank het bedrijf in 2007 tot een boete van 635 miljoen euro voor misleidende marketing. De Sacklers bleven buiten schot. Mortimer en Raymond waren alleen nog eigenaar en runden het bedrijf niet meer. Als echte filantropen verdeelden ze op dat moment sponsorgeld aan topuniversiteiten.

Mist spuien

Na de veroordeling veranderde volgens de aanklagers die vandaag de kinderen van de broers – beide zijn intussen overleden – voor de rechter dagen, niets. De pijnstiller bleef op de markt en Purdue Pharma bleef mist spuien over de nefaste gevolgen ervan. 2012 werd een recordjaar. Nooit werden zoveel opiaten voorgeschreven als toen. Sindsdien daalt het aantal voorschriften, maar volgens de drugsbestrijdingsdienst was het kwaad al geschied. De VS tellen vandaag 2,5 miljoen verslaafden.

De zaak doet denken aan een conflict met de tabakssector in de jaren negentig. Om een veroordeling in de VS te voorkomen, beloofde de sector toen om over een periode van 25 jaar minimaal 181 miljard dollar te betalen aan 46 staten. Een advocaat die toen hielp bij de overeenkomst, bepleit nu de zaak voor Ohio. Hij verwacht dat de Sacklers ook gaan betalen. “Ze hebben zich jarenlang verstopt achter een bedrijfsstructuur. Het wordt hoog tijd dat ze de prijs betalen.”