“Schrijfkwaliteit meten kan niet meer”: hoe AI onze universiteiten dwingt de masterproef te herdenken

Uit een rondvraag van VRT NWS bij 5 universiteiten (VUB, UAntwerpen, KU Leuven, UGent, UHasselt) en 5 hogescholen (Odisee-hogeschool, AP Hogeschool, Karel De Grote Hogeschool, Thomas More-hogeschool, Arteveldehogeschool) blijkt geen enkele instelling zich nog te verzetten tegen het gebruik van AI in de bachelor- of masterproef. Meer nog, sommige scholen zeggen zelfs dat ze het gebruik van AI inmiddels omarmen.

Hoewel elke instelling – en soms zelfs elke faculteit – eigen afspraken en regels hanteert omtrent wat toegelaten is, hameren de meeste onderwijsinstellingen er wel op dat het gebruik van AI “verantwoord” moet blijven. Wat wil dat zeggen?

“AI mag bij master- en bachelorproeven altijd gebruikt worden als taalassistent en als initiële zoekrobot”, horen we bij de UAntwerpen. “De tools op een andere manier inzetten, kan als de faculteit dat toestaat. Wat niet kan, is teksten die gegenereerd zijn door generatieve AI indienen als eigen werk.” Dat laatste horen we ook bij de UGent.

Ook aan de KU Leuven gelden beperkingen. “Een student mag AI gebruiken om een zelfgeschreven tekst te verbeteren of te herwerken, zonder inhoud toe te voegen. Of AI kan dienen als zoekrobot om informatie te verzamelen.”

“Als een docent het expliciet toelaat, mag een student ook een stuk code laten schrijven door AI. Maar als gegenereerde output letterlijk wordt overgenomen, moet steeds correct de bron worden weergegeven.” Ook aan de hogescholen wordt vaak verwacht dat studenten aangeven hoe ze AI inzetten.

Maar dat niet elke student de regels respecteert, toont de getuigenis van studente Nathalie* aan. “Een professor had me gevraagd om de keuzes in mijn literatuurstudie zelf te beargumenteren. ChatGPT heeft mij de nodige argumenten gegeven.”

Nathalie* werkt momenteel volop aan haar masterproef aan de KU Leuven. Daarbij laat ze zich helpen door artificiële intelligentie (AI). Ze vraagt het programma – in dit geval ChatGPT – niet enkel om haar teksten te herschrijven en academischer te doen klinken. Ook deeltjes van haar analyse, zoals het beargumenteren van bepaalde keuzes, laat ze aan AI over. Ze is niet van plan dat te vermelden in haar masterproef.

Dat doet vragen rijzen: kunnen docenten – als hun studenten gebruikmaken van AI – met een master- of bachelorproef nog wel meten wat ze willen meten?

“AI kan vlot het schrijfniveau van een bachelorstudent en gemiddelde masterstudent aan”, zegt Dimitri Mortelmans, hoogleraar sociologie (UAntwerpen). “Hun schrijfkwaliteit meten, kan dus niet meer. Ook andere onderzoeksvaardigheden kan AI makkelijk overnemen. Het zet alles wel wat op zijn kop.”

Bovendien blijkt het erg moeilijk om het gebruik van AI te detecteren. “Ik deed een aantal experimenten”, aldus Mortelmans. “En daaruit blijkt: fraudedetectie is in dit domein een mythe.”

Dat horen we ook bij andere experten. “Het is op dit moment zeer moeilijk om het gebruik van AI-tools op te sporen en hard te maken”, horen we bij de UHasselt. “Software in dit domein is bovendien vaak snel achterhaald.”

Hoe kunnen we met een bachelor- of masterproef dan toch meten of de studenten over de nodige competenties beschikken?

“We moeten opdrachten anders aanpakken”, zegt Mortelmans. “De masterproef moet herdacht worden. Het lees- en schrijfvermogen toetsen gaat op deze manier niet meer lukken.”

“We moeten onze studenten meer kritische vragen laten stellen”, zegt Bert Van Thilborgh, trendwatcher en lector aan Thomas More-hogeschool. “Bronnen moeten door docenten geverifieerd worden en we moeten de studenten vragen hoe ze te werk zijn gegaan. En we moeten methodes zoeken om studenten het kritisch nadenken aan te leren. Zij moeten zelf de vraag kunnen beantwoorden wat ze nu precies hebben toegevoegd aan het bestaande onderzoek.”

Of een bachelor- of masterproef moet worden aangepast, hangt natuurlijk ook af van de studierichting en de verwachtingen. “We hebben altijd al praktijkgerichte bachelorproeven gehad waar een student met een reële casus uit de praktijk aan de slag gaat”, zegt Ann Martin, directeur Onderwijs van de Odisee hogeschool.

“Dit gaat dikwijls om complexe vraagstukken waarop geen eenduidig antwoord mogelijk is, dikwijls zo specifiek dat ChatGPT niet echt hulp kan bieden, toch niet voor het creatieve luik van deze proef. Met de opmars van AI in het achterhoofd, zouden we dus zeker blijvend inzetten op goed gekozen praktijkvraagstukken.”

De meeste onderwijsinstellingen blijven wel achter het idee van de bachelor- of masterproef staan. “Die proeven blijven zeer nuttig”, klinkt het bij de UAntwerpen. “Het is doorgaans een combinatie van eigen onderzoek, met dataverzameling, data-analyse en literatuuronderzoek.”

“Ook wanneer studenten gebruik kunnen maken van AI-tools, blijft het absoluut nodig dat studenten via een individueel werk kennis en inzichten integreren, en aantonen dat zij onder begeleiding zelf wetenschappelijk onderzoek kunnen uitvoeren.”

“Het gebruik van deze tools brengt natuurlijk een cultuurshift met zich mee”, zegt AI-expert Vincent Ginis (VUB). “Zoiets doe je niet enkel via reglementen, maar ook via het delen van hoe het wel kan. Daarom zijn wij ook een gesprek opgestart tussen docenten, studenten en ander personeel waar ervaringen gedeeld kunnen worden.”