Slachtoffers van beleggingsfraude voelen zich eenzaam en niet geholpen: "Doe niet aan victim blaming, maar erken de slachtoffers"
Heel vaak voelen slachtoffers van online oplichting, zoals beleggingsfraude, zich niet geholpen en te weinig gehoord. Dat blijkt uit de vele getuigenissen die het consumentenprogramma 'WinWin' op Radio2 heeft verzameld. Het Centrum voor Algemeen Welzijn (CAW) geeft toe dat er een betere begeleiding moet komen. "We moeten dringend nieuwe wegen zoeken om slachtoffers beter te bereiken."
Xavier Taveirne is jouw consumentenman. Hij presenteert elke werkdag tussen 9 uur en 10 uur 'WinWin' op Radio2. Heb je een vraag, tip of probleem? Mail naar winwin@radio2.be.
De getuigenissen stromen binnen bij 'WinWin' na het verhaal van Mira* wiens vader 170.000 euro kwijtspeelde aan beleggingsfraude. Hij is verre van het enige slachtoffer. Bovendien lijken de verhalen als twee druppels water op elkaar. Alle slachtoffers worden op dezelfde manier gemanipuleerd om zoveel mogelijk geld over te schrijven, en allemaal voelen ze achteraf schaamte en schuld.
"Ik werd via Whatsapp met lieve woorden verleid om 150.000 euro in bitcoins en andere cryptomunten te beleggen. Ik snap niet dat mijn bank mij niet tegenhield", getuigt een vrouw.
"Ik verloor in totaal bijna 400.000 euro. Na mijn aangifte hoorde ik niets meer van de politie, ook al gaf ik hen alle informatie", zegt een andere luisteraar.
Veel getuigen hebben het gevoel dat ze nergens terecht kunnen met hun verdriet. "Ik voel me beschaamd en alleen in mijn miserie. Ik voel me schuldig en ik kan er met niemand over praten."
Wat is beleggingsfraude?
Slachtoffers worden altijd op dezelfde manier benaderd, in de volgende drie stappen. Eerst wordt het ego gestreeld en word je uitgenodigd om voorzichtig te investeren, met meteen grote winsten waarop je nog meer investeert. Wil je afronden en je geld op je rekening, omdat je (te) mooie winsten maakt en het begint te wantrouwen, moet je eerst betalen om dat geld vrij te kunnen geven, waarna de communicatie stopt als je niet meer stort. De derde stap is die van de payback, ook wel bekend als recovery room fraude: je geld staat zogezegd ergens bevroren. Wil je het terug, dan moet je wel eerst (weer) betalen. Slachtoffers van beleggingsfraude blijven soms na de feiten, nog dagelijks gecontacteerd door cybercriminelen.
Steeds hetzelfde patroon
In elke getuigenis komen steeds dezelfde drie thema’s terug. Zo is er onbegrip dat de bank niet ingreep, maar ook het uitblijven van resultaten na aangifte bij de politie roept vragen op. Slachtoffers hebben ook het gevoel dat ze nergens terechtkunnen voor psychologische hulp.
Digitaal expert Tim Verheyden van team 'WinWin' herkent de verhalen en noodkreten. "Online bedrog is een ziekte van deze tijd die alleen maar toeneemt. Behalve de miserie die het financiële verlies teweegbrengt, is er ook nog het emotionele aspect. Dat laatste is onderbelicht: je zit daar alleen thuis, met je schaamte en je weet niet waar je ermee terechtkan." Verheyden doet dan ook een oproep: doe niet aan victim blaming, maar erken de slachtoffers.
“Ik kan nergens met mijn verhaal terecht”
Veel slachtoffers geven aan dat ze niet weten waar ze precies terechtkunnen voor psychologische, maar ook praktische hulp. Heel wat mensen moeten hun schaamte overwinnen en durven het vaak zelfs niet tegen hun gezinsleden te vertellen.
Moet er dan geen zichtbaarder meldpunt komen voor deze slachtoffers of volstaat het huidige beleid? Kunnen deze slachtoffers terecht bij het CAW, Centrum voor Algemeen Welzijn?
"Toegegeven", zegt directeur Bart Claes van het CAW. "Deze slachtoffers vinden de weg nog niet genoeg naar ons én wij moeten nog beter uitreiken naar hen."
Het aantal slachtoffers van online criminaliteit stijgt jaar na jaar. "In werkelijkheid liggen de cijfers nog hoger omdat mensen zich zo schamen en zichzelf niet als slachtoffer zien en dus niets melden. Maar het is niet omdat de misdaad online gebeurt dat ze minder erg is dan offline. Het slachtoffer ervaart dezelfde financiële, psychologische en emotionele gevolgen: vertrouwensverlies, schaamte, stress en angst. Dat zijn normale reacties op schokkende gebeurtenissen die een impact hebben op het dagelijkse leven. Het is in het belang van iedereen om hulp te vragen aan het CAW."
We moeten dringend samen met de politiek op zoek naar nieuwe wegen om meer slachtoffers te bereiken
Of er nog een centraal meldpunt moet komen voor deze vorm van criminaliteit, zou eerst onderzocht moeten worden, vindt Bart Claes. "Want er zijn er al heel wat. Het is wel zo dat we maatschappelijk en politiek nog in dit thema moeten groeien. We moeten dringend naar nieuwe wegen zoeken om meer slachtoffers te bereiken."
"Bel ons", roept de directeur op. "Je kan ons bereiken op 0800 13 500 of een afspraak maken in een CAW-huis. We luisteren niet alleen naar je verhaal, maar we begeleiden je ook met de aangifte van je dossier én de verwerking van het trauma."
"De politie lijkt niets te doen"
"Beleggingsfraudedossiers zijn niet populair. We nemen ze wel serieus maar vaak kunnen we niets doen", geeft Philippe Van Linthout meteen toe. Hij is de voorzitter van de Vereniging voor Onderzoeksrechters, maar ook dé cybermagistraat van ons land.
"Het gaat om internationale misdaad waarbij het onmogelijk samenwerken is met de betrokken landen. We lopen vaak achter de feiten aan omdat de geldtransacties sneller gaan dan dat wij het onderzoek kunnen opstarten in het buitenland. De criminelen doen het gestolen geld ook snel verdwijnen door bijvoorbeeld luxe-auto’s of boten te kopen. Je kan niet terugbrengen wat is opgesoupeerd."
Wat kunnen we doen tegen dit soort van oplichting? Tim Verheyden: "We kunnen er weinig tegen doen. Met Interpol kunnen de onderzoekers en de politie wel proberen een doorstart te maken, maar we moeten ons vooral blijven wapenen tegen oplichting. Onthou dat als je een tovenaar op straat tegenkomt die je een zak met goud belooft, dat dat een sprookje is. Er bestaat niet zoiets als snel rijk worden."
"De bank hield mij niet tegen"
Verschillende slachtoffers vragen zich of waarom hun bank niet eerder aan de alarmbel trok toen ze steeds vaker grote bedragen overschreven. "Er gebeuren 5 miljoen overschrijvingen per dag, waarvan een vijfde instant. De wettelijke basisregel is dat als de klant een opdracht geeft naar een normaal rekeningnummer, de bank die uitvoert", legt Isabelle Marchand van Febelfin uit. Dat is de koepel van banken in ons land. "Maar als de bank weet dat er bij een bepaald rekeningnummer fraude in het spel is, dan gaat het niet meer om een vermoeden van fraude en dan zal de bank die overschrijving niet laten doorgaan."
"We zien wel dat bankbedienden het vaak moeilijk hebben om klanten te overtuigen dat ze het slachtoffer zijn van beleggingsfraude. Het kan zelfs zo erg worden, dat de klantenrelatie moet worden stopgezet."