Direct naar artikelinhoud
InterviewTon Nijhuis

Duitse regeringscrisis? Seehofer kan eigenlijk niet zonder Merkel

Mondt de Duitse asielcrisis uit in een regeringscrisis? Ton Nijhuis, directeur van het Duitsland Instituut Amsterdam, verwacht dat het met een sisser afloopt.

CSU-leider Horst Seehofer in gesprek met bondskanselier Angela Merkel, 13 juni 2018.Beeld Reuters

De CSU heeft Merkel twee weken gegeven om tot een Europees migratieakkoord te komen. Is dat realistisch?

‘Of iets georganiseerd kan worden dat ook maar in de richting van een voor beide partijen bevredigende oplossing komt, is natuurlijk de vraag. Wel brengt het uitstel van twee weken een rustmoment in een conflict dat gierend uit de bocht dreigde te vliegen. In die zin is het voor alle partijen wel goed.

‘De CSU probeerde heel activistisch enorme haast te maken. Dat activisme heeft CSU-leider Seehofer ook nodig voor de verkiezingen in Beieren. Merkels stijl is echter: bitte Ruhe, laten we nog eens nadenken om vervolgens heel langzaam, goed overwogen tot oordelen te komen. Dat gaat niet samen.

‘Dat neemt niet weg dat Merkel moet leveren. Ook binnen haar CDU wordt de roep om wat te doen steeds groter. En het is niet voor niets dat de SPD zich relatief stilhoudt. Hoewel die partij Merkel ondersteunt, zou ze misschien wel verder willen gaan, maar weet dat ze daarmee haar achterban kwijtraakt. Merkels politiek van uitzitten werkt bij dit thema in ieder geval niet. Alleen ‘Wir schaffen das’ overtuigt niet meer. Mensen willen resultaten zien.’

Hoe wankel is Merkels positie?

‘Merkels positie is niet plezierig, maar in de media is het wel heel sterk het een of het ander: ze wint of ze valt, er komt een akkoord of geen akkoord. In de praktijk komt er meestal een soort tussenoplossing. Alles is nu gefocust op het terugsturen van mensen, maar het programma van Seehofer omvat 63 punten. Daar zit genoeg ruimte om toch tot een compromis te komen.’

Kan de CSU het zich veroorloven van het migratiebeleid een breekpunt te maken?

‘De CSU kan dreigen om landelijk te gaan, wat voor de CDU een enorme verliespost zou betekenen.  Dit is echter niet realistisch. De enorme partij-infrastructuren die je daarvoor moet opbouwen, krijg je niet zo eenvoudig gerealiseerd.

‘Bovendien heeft de CSU eigenlijk geen behoefte aan een echte regeringscrisis. Ze spelen de zaak hard in verband met de verkiezingen in oktober. Nu de AfD toch veel kiezers weet te verleiden, proberen ze zich rechts te profileren en zich zo te onderscheiden van de CDU. Het verwijt aan Merkel is dat de CDU onder haar bewind zo naar de sociaal-democratische kant is opgeschoven, dat ze haar conservatieve aanhang in de steek heeft gelaten en verloren. Maar voor het behoud van de landelijke machtspositie moet de CSU wel samenwerken met de CDU. De CSU, die slechts in één deelstaat vertegenwoordigd is, heeft nu als regionale partij landelijk veel invloed en die wil ze niet kwijtraken.

‘De CSU kent een traditie van heel hard het conflict opzoeken met de CDU. Al onder Franz Josef Strauss fungeerde de partij als stoorzender. Maar als puntje bij paaltje komt, en een breuk onvermijdelijk lijkt, bindt de partij toch zo ver in dat een compromis mogelijk is. Zo komt er nu waarschijnlijk een heel erg omfloerst compromis, met misschien wat meer grenscontroles, zodat Seeho-fer toch met opgeheven hoofd in Beieren kan zeggen: ‘Ik heb gevochten als een leeuw.’’

Wat verwacht u van de afspraken die Merkel deze weken wil maken?

‘Ze zal proberen tot een idee van gemeenschappelijke Europese regels over het accepteren, maar ook het afschuiven van vluchtelingen te komen. Daar is ook wel kans op, maar of dat in twee weken geregeld kan worden is de vraag.

‘Ik verwacht wel dat Merkel er op Europees niveau in slaagt om met een aanzet tot de wil voor een gemeenschappelijk beleid te komen. Dat zal dan nog lang niet geëffectueerd zijn, maar wel uitgesproken als doelstelling.

Denkt u dat een eensgezind Europees migratieakkoord uiteindelijk mogelijk is?

‘De grootste verschillen tussen Duitsland en Hongarije zijn niet zomaar opgelost. Wel mogelijk is effectievere controle van de buitengrenzen, het ondersteunen van Italië en Griekenland bij de opvang en meer Turkije-achtige deals. Zo is er een heel pakket van maatregelen om de vluchtelingenstroom in te dammen waar je wel iets mee kunt doen.’