“Nog mooier, nog spectaculairder, nog succesvoller.” Gert Verhulst koos zijn woorden heel duidelijk, toen hij de première van 40-45 inleidde. Je moest hem het voordeel van de twijfel geven. Een producent die speciaal voor een musicalreeks een nieuw ‘pop-uptheater’ van 70 op 100 meter bouwt en zo verregaand en risicovol innoveert, mag grote ambities in het vaandel dragen.

40-45 is de sterk verbeterde opvolger van 14-18, een musical over de Eerste Wereldoorlog die zo opging in zijn spectaculaire decor dat de emotionele betrokkenheid van het publiek daarvoor opgeofferd werd. Frank Van Laecke, scenarist en regisseur, heeft daar lessen uit getrokken: dit keer zitten we vaak bij de personages op de schoot.

Daar halen Jelle Cleymans en Jonas Van Geel, ook in het echte leven dikke vrienden, voordeel uit. Zij zijn het zeer beweeglijke koningskoppel, als twee broers die uit elkaar groeien door de omstandig­heden waarin ze leven. In mei 1940 wordt Antwerpen opnieuw een bezette stad, en jonge mannen kunnen kiezen uit alle soorten propaganda. Staf valt voor de retoriek van het Reich, Louis gaat in het verzet. Kome wat komen moet...

Rollende tribunes

In de vorige musical probeerde Studio 100 massascènes en meer intieme scènes mogelijk te maken door de publieks­tribune naar believen 200 meter dichter of verder te rollen. Die aanpak is nu sterk verfijnd, met acht rollende tribunes die bijna constant een traject doorheen de hele hangar afleggen. Acht ledschermen doen hetzelfde. Het verhaal wordt dus verteld in een constant bewegend decor, en we beleven het vanuit een constant bewegend gezichtspunt.

Zo zien we de hoofdrolspelers dus in massascènes, waarvan die op het einde – met een heuse trein – de spectaculairste is. Maar we zien ze ook, terwijl de tribunes een smalle doorgang vormen, vlak voor ons in discussie gaan. Eigenlijk lijkt het alsof je vanaf je zitplaats in- en uitzoomt, en alsof close-ups afwisselen met totale opnames. Kortom, musical lijkt in 40-45 vaak op film. Het is technisch gezien een straffe realisatie.

Even straf is de muziek. Omdat de tribunes constant van plaats veranderen, kan geen enkel vast systeem een optimale klank garanderen. De oplossing bestaat erin iedereen een hoofdtelefoon te geven, waardoor de klank dus uitstekend binnenkomt aan het volume dat u wil. Will Tura en Steve Willaert schreven heldere, emotionele songs die naar een vrij klassieke musicalaanpak vertaald werden. Eén tip: zet tijdens een massazang even uw hoofdtelefoon af om de stemmen puur te horen. Een genot.

Rauwe realiteit

Net als 14-18, komt 40-45 goed op tijd om de nakende herdenking van 75 jaar Tweede Wereldoorlog mee te vieren. Daarom was het uitkijken naar de toon van deze musical. Studio 100 heeft een reputatie van happy ends en goed gevoel, maar kiest dit keer voor rauwe realiteit. Sommige scènes, zoals het opsplitsen van opgepakte Joden, en een ondervraging van een gevangene, zijn zonder meer brutaal. Er wordt geschoten, er vallen veel doden. De Duitse bezetter wordt eendimensionaal als barbaars geportretteerd.

Frank Van Laecke kan zijn ervaring voor opera, theater en musical ten volle uitleven, en heeft vrij strak gekozen voor de Joodse kwestie. Dat geeft de musical eenheid, en maakt hem zelfs geladen. Ineens is het publiek deel van een nazibijeenkomst, compleet met vlaggen en Hitler-portret, waar de ziedende VNV’er Staf Declercq zijn haatspeech opsmukt met een stukje uit de in Duitsland verboden film Der Ewige Jude. Het is op het randje.

De keuze om te focussen op een familieconflict in Antwerpen, is puik. Historische gebeurtenissen als het Duitse bombardement van Deurne en de Amerikaanse luchtaanval op Mortsel vormen goeie achtergrond, net als de populariteit van de swingmuziek, die op In the Mood de enige echt grote choreografie van de avond oplevert (let op Zita Wauters). Maar de echte focus ligt dus op het menselijke conflict binnen een familie die uiteen getrokken wordt.

Studio 100 neemt dus stelling in. Foute keuzes leiden tot dramatische ontknopingen, en zeker in de laatste twintig minuten moeten onschuld en naïveteit een hoge prijs betalen. Klinkt het als de plot van een topfilm? 40-45 vertelt geen nieuw verhaal, maar zijn vertelling is aangrijpend genoeg.

‘40-45’ speelt tot 24/3/2019 in het Studio 100 Pop-up Theater in Puurs.