Luisteren dictators beter naar hun burgers dan democraten?

Twee Belgen op de drie (67 procent) vinden dat de regering zelden of nooit handelt in hun belang. Zestig procent van onze landgenoten vindt dat de politiek zelden of nooit rekening houdt met hun stem. Dat moet blijken uit een grootscheepse internationale bevraging van Alliance of Democracies Foundation en Rasmussen Global. Dat zijn twee organisaties opgericht door voormalig NAVO-baas en ex-premier van Denemarken, Anders Fogh Rasmussen. 

Hij is bezorgd om de toekomst van de democratie. Daarom liet hij een online enquête uitvoeren bij 125.000 burgers in vijftig landen over de hele wereld. De centrale vraag: hoe democratisch ervaren zij hun land? 

België scoort zwak, maar is helemaal geen uitzondering tegenover andere westerse landen. Zweden of Denemarken presteren bijvoorbeeld nog minder goed op de vraag of de regering het publieke belang dient. In Frankrijk en Oostenrijk zijn nog minder burgers ervan overtuigd dat hun stem echt telt.

Opvallend is dat autoritaire regimes een stuk beter scoren op dat vlak. Russen, Chinezen of Venezolanen voelen zich beter vertegenwoordigd door hun leiders, zo blijkt. 

Doemdenken

Er vallen een aantal kanttekeningen te maken bij het onderzoek. Kun je zomaar de democratische overtuiging van verschillende landen vergelijken? Een Chinees zal inspraak allicht anders definiëren dan een Belg of een Zweed. Bovendien: zijn mensen die leven in een dictatuur wel geneigd om een enquête over het regime wel helemaal eerlijk in te vullen? 

"Met die opmerkingen houden we ook rekening", zegt Patrick Matthews van Rasmussen Global. "Toch blijft de vaststelling dat democratische landen het erg moeilijk hebben om hun burgers te overtuigen. Dat zet de democratie onder druk."

Is dat ook zo? Voor professor politicologie Stefaan Walgrave (UAntwerpen) hoeft doemdenken niet. Uit Canadees-Amerikaans onderzoek over de jaren heen blijkt dat de politieke beslissingen wel degelijk de publieke opinie volgen. "Vraagt die bijvoorbeeld om meer investeringen in onderwijs, dan zien we dat de beleidsmakers daar nadien ook geld voor vrijmaken – al gaan er soms enkele jaren overheen", zegt hij. "Bovendien, de democratische basisprincipes, zoals vrije verkiezingen of vrijheid van vereniging, stelt niemand in vraag. Meer nog: ze zijn wereldwijd in opmars."

_{Lees verder onder de foto.}

Kritische burger

Toch gaat het vertrouwen in de politiek achteruit in landen zoals België, zo geven wetenschappelijke studies eveneens aan. Dat komt onder meer omdat politieke besluitvorming vaak erg traag gaat en gepaard gaat met compromissen. Wat een politicus belooft en het uiteindelijke resultaat: daartussen gaapt een kloof.

Bovendien heeft de nationale politiek door de globalisering steeds minder impact op het dagelijks leven. "Beleidsmakers moeten zich houden aan Europese richtlijnen, internationale handelsafspraken, en ga zo maar door", zegt Walgrave. "Vandaar dat je ziet dat de Amerikaanse president Donald Trump zich terugtrekt uit al die conventies. Ook de brexitcampagne kun je op die manier kaderen. Politici willen hun nationale soevereiniteit terug."  

Bovendien verwacht de burger gewoon meer, zegt Sofie Mariën (KU Leuven), die als professor politicologie gespecialiseerd is in burgerparticipatie. "Hij is ook beter opgeleid en kritischer geworden", zegt ze. "Er wordt nu allicht beter bestuurd dan enkele decennia geleden, maar op het vlak van transparantie en ethiek gelden nu strengere normen. Je komt met veel minder weg."

Vandaag worden de resultaten van het onderzoek voorgesteld op een internationale conferentie over democratie in Kopenhagen. Onder de genodigden bevinden zich onder meer de voormalige Amerikaanse vicepresident Joe Biden, de Britse ex-premier Tony Blair en de Spaanse ex-premier José Maria Aznar.