Bepaalde eiwitten in het bloed kunnen aantonen of iemand kanker zal krijgen, maar “geen mirakeloplossing”

In een studie analyseerden wetenschappers bloedstalen van meer dan 44.000 patiënten. 4.900 van die patiënten ontwikkelden uiteindelijk kanker. Door het bloed van de groep die kanker ontwikkelde te vergelijken met het bloed van de groep die de ziekte niet kreeg, konden zij 618 eiwitten identificeren die in verband zijn gebracht met 19 soorten kanker. Daaronder zijn ook enkele zware vormen, zoals long-, darm- en leverkanker.

107 van deze eiwitten waren meer dan zeven jaar voor de diagnose in het bloed aanwezig. Drie jaar voor de diagnose waren er al 182 verschillende eiwitten detecteerbaar. Volgens de wetenschappers kunnen sommige van deze eiwitten gebruikt worden om lang van tevoren te voorspellen of iemand kanker zou kunnen ontwikkelen.

“Het is natuurlijk het ultieme doel om ooit met eenvoudige bloednamen te kunnen gaan kijken of iemand mogelijk kankercellen heeft, of in dit geval een hoger risico om kanker te krijgen”, zegt Lardon. Hoewel hij de studie interessant noemt, is er volgens de expert echter geen sprake van een mirakeloplossing. “In de media wordt gewag gemaakt dat kanker zeven jaar voordat die de kop opsteekt, kan worden opgespoord. In dat verhaal ga ik niet mee. Daarmee geef je patiënten valse hoop.”

Toch wordt er snel vooruitgang geboekt bij de vroegtijdige detectie van kanker en is deze studie zeker waardevol, zegt Lardon. “Dit kadert eigenlijk in onderzoeken die op veel verschillende plaatsen lopen. We spreken over de vroege opsporing via wat we de vloeibare biopsie noemen. Ook aan de UAntwerpen zijn we daarmee bezig. Er wordt zelfs onderzocht of dat via nog minder invasieve methoden kan, zoals via de urine.”

Behalve eiwitten wordt ook gekeken naar tumor-DNA in het bloed om kanker preventief op te sporen. Het is al langer gekend dat DNA van tumoren in de bloedbaan terechtkomt bij patiënten die de ziekte al hebben. “Maar recent onderzoek heeft uitgewezen dat kankercellen zelfs in een heel vroeg stadium, wat we het premaligne stadium noemen, tumoraal DNA lekken in het bloed.” Dat wil zeggen dat het misschien mogelijk is om via deze piste een tumor te ontdekken, voordat die kwaadaardig wordt.

“Die ontdekking heeft ervoor gezorgd dat onderzoek naar die vloeibare biopsie  in een stroomversnelling is geraakt. Er zijn steeds meer groepen die dat aan het onderzoeken zijn. Als we dat voorloperstadium in het bloed kunnen opsporen, zou dat een ongelooflijke doorbraak kunnen zijn.”

Toch zal ook die test niet vele jaren op voorhand kunnen voorspellen of iemand kanker krijgt. “Ik vermoed niet dat we dat ooit gaan kunnen doen”, zegt Lardon zelfs. Wel denkt hij dat dergelijke tests, eenmaal ze er zijn, maanden op voorhand kanker gaan kunnen detecteren. Bovendien kunnen onderzoekers een soort ‘DNA-paspoort’ maken van het tumoraal DNA, waardoor met tests misschien ook kan worden nagegaan in welk orgaan een tumor zich begint te ontwikkelen.

Maar wanneer gaan we dergelijke tests ook effectief in de gezondheidszorg zien verschijnen? Lardon zegt daarover geen exacte voorspelling te kunnen doen. “We zijn hier al jaren mee bezig, maar we zijn er nog altijd niet. Daar moeten we heel eerlijk in zijn. Ik verwacht nog niet meteen dat zo’n test de komende jaren routinematig beschikbaar zal zijn.”

Aan de andere kant gaat de vooruitgang steeds sneller, zegt de kankerspecialist. “Dat komt omdat we zoveel meer biomedische kennis en inzichten verwerven, terwijl de hoogtechnologische apparatuur ons almaar beter vooruithelpt. De combinatie van die twee maakt dat het allemaal veel sneller verloopt, bijna exponentieel sneller. Ik verwacht dat we de komende vijf tot tien jaar echte klinische doorbraken gaan zien.”

Dat kan een grote impact hebben op de manier waarop kanker mensen treft. “We zeggen altijd: hoe vroeger je kanker gaat behandelen, hoe beter de uitkomst is. Dat weten we al lang. Dit zou daarbij een geweldige tool zijn”, concludeert Lardon.