Alibaba komt naar Luik: zijn al die Chinese investeringen in België een cadeau voor ons land?

Liè rì jīchăng, zo klinkt Liège Airport in het Chinees. De Chinezen zijn al bekend met de naam. Ook de e-commercereus Alibaba landt nu in Luik. Het bedrijf gaat er een gigantisch magazijn optrekken. In een eerste fase moet dat ‘enkele honderden’ banen opleveren. Meteen met die aankondiging dook de vraag op waar de ‘veertig rovers’ zijn.

China is al sinds 1949 een communistisch land, maar de manier waarop het land zich tegenwoordig op de economische wereldtoneel gedraagt, is eerder kapitalistisch te noemen. Via talrijke investeringen en gerichte overnames laat China zich gelden. De expansie past perfect in de plannen van de Chinese president Xi Jinping over de wedergeboorte van China als wereldmacht. Zijn programma, ‘Socialisme met Chinese Karakteristieken voor een Nieuw Tijdperk’, is een soort visioen over de wedergeboorte van China als wereldmacht, onder de strakke leiding van de communistische partij.

“Elke economische stap van China moet met argwaan worden bekeken”, zegt VUB-professor en China-expert Jonathan Holslag daarover. Een overdreven opstoot van gele koorts, of loopt het allemaal zo’n vaart niet? Feit is dat China zijn tentakels al aardig aan het vastzetten is in verschillende Belgische economische sectoren.

In de buurt van luchthavens om controle te verwerven

Luik is geen onbekende voor de Chinezen. De Chinese touroperator U-tour werkt er al samen met de Russische luchtvaartmaatschappij VIM Airlines. Samen brengen zij Chinese toeristen naar Luik, dat als toegangspoort fungeert voor Europa. Vorig jaar ontving de luchthaven zo’n 100.000 Chinese passagiers. “Het Chinese toerisme is in volle expansie. De nieuwe Chinese middenklasse spendeert veel geld aan reizen”, zegt Luc Partoune, CEO van Liège Airport.

En nu koos ook de logistieke reus Alibaba Luik uit als zijn Europese hub. “Elke euro die hieruit voortvloeit aan toegevoegde waarde of tewerkstelling is gewonnen”, zegt transporteconoom Eddy Van de Voorde (UAntwerpen). China wil zich koste wat kost ‘inkopen’ op het Europese continent, merkt de econoom op. Dan is de controle verwerven op de eigen stroom aan goederen die hier in bulk aankomen een goede strategie. Die eigen import structureren is een valabele reden voor de investering.

Maar wat met het negatieve concurrentie-effect van die import van Chinese goederen op onze eigen maakindustrie en kmo’s? “Of het nu het Chinese Alibaba of het Amerikaanse Amazon is, dié oorlog hebben we al langer verloren. We kunnen er via de komst van Alibaba enkel een graantje van meepikken”, schetst Van de Voorde.

Investeren in scheepvaart voor een nieuwe zijderoute

Goedkope producten, ‘Made in China’: wie al eens een Primark bezocht, weet dat er niks nieuws onder de zon is. Die goederen komen al langer in bulk aan land, via de scheepvaart. Het viel een beetje tussen de plooien door het Alibaba-geweld, maar ook in Zeebrugge komt er een grote Chinese investering. Onder de naam ‘One park, two centers China/Europe’ tekende Shanghai Lingang Economic Development Group een akkoord van 85,3 miljoen euro om op 30 hectare een logistiek park uit te bouwen. Het is de bedoeling om er Chinese maar ook internationale logistieke spelers in te planten ten behoeve van de e-commerce en het transport van onderdelen en gekoelde voeding tussen China en West-Europa. De uitbouw van de zone zal drie jaar in beslag nemen.

In Zeebrugge is de Chinese containerrederij COSCO Shipping Ports intussen eigenaar van APM Terminals. In Antwerpen nam die rederij een participatie van 20 procent in het Deurganckdok in Antwerpen. De twee grote investeerders in onze havensector zijn, net zoals het gros van de Chinese bedrijven, in handen van de staat.

Het zijn fysiek zichtbare gevolgen van het zogenoemde ‘Belt and Road Initiative’ dat president Xi Jinping opzette. Dit ‘project van de eeuw’, zoals het wordt genoemd, is bedoeld om de connectiviteit tussen Azië, Europa en Afrika te verbeteren, en de wereldwijde handel en ontwikkeling te vergroten. Inmiddels hebben meer dan 100 landen en internationale organisaties samenwerkingsovereenkomsten met China gesloten.

Koen De Leus, hoofdeconoom van BNP Paribas Fortis, is net terug van een studiereis naar China. “Als je met de vertegenwoordigers van de regering praat, dan is hun boodschap dat ze samen willen groeien met de landen waarmee ze zaken doen.” Maar we mogen niet naïef zijn, zegt De Leus. Het is vooralsnog eenrichtingspolitiek. “Terwijl zij zich hier inkopen in onze economie, is het omgekeerde ondenkbaar. De Chinese markt blijft gesloten.”

Toch is de idee achter die ‘nieuwe zijderoute’ niet per definitie verkeerd. Volgens de Wereldbank is er wel degelijk een positief economisch effect. “We mogen het kind dus niet met het badwater weggooien”, zegt De Leus.

Afscheidnemend havenschepen Marc Van Peel (CD&V): “Het gele gevaar? Ik vind dat daar veel hysterie over bestaat. De komst van Alibaba is een goede zaak, wij zien die investering graag komen. Trouwens, ook de haven is volop bezig met de ontwikkeling ten behoeve van de e-commerce.”

Van Peel weet uit zijn vele contacten dat de Chinezen die gevoeligheden kennen. “Ze hebben een zeer professioneel diplomatiek korps, en volgen alles op de voet. Ze weten dat ons systeem anders werkt.” Toch zegt Van Peel niet naïef te zijn. “Zie de politieke interventies van China. Maar dat geldt ook voor andere landen. Beoordeel projecten op hun economische merites. Als we enkel handel mogen drijven met regimes die helemaal in orde zijn, dan moeten we vele boeken dichtdoen.”

Op zoek naar dominantie in ontwikkeling van 5G

Met de goederenstromen in Luik, Antwerpen of Zeebrugge beschikken de Chinezen niet over de hefbomen om zaken naar hun hand te zetten. Dat is wel even anders in het geval van bijvoorbeeld nutsbedrijven. Iedereen herinnert zich nog de mislukte poging van het staatsbedrijf State Grid in 2016 om een belang van 14 procent te verwerven in de distributienetbeheerder Eandis (inmiddels omgevormd tot Fluvius). De Staatsveiligheid kwam zelfs tussenbeide. State Grid deed onlangs een nieuwe poging, dit keer bij de hoogspanningsnetbeheerder Elia. Ook daar vingen ze bot, maar dat de Chinezen hun oog hebben laten vallen op meer strategische activa, is duidelijk.

Via een zijdeurtje hebben ze in de telecomsector al een voet tussen de deur: in de zomer van 2013 verwierf Huawei de Gentse start-up Caliopa. Waar dat goed voor is? Huawei is een van de twee Chinese bedrijven die het voortouw nemen in de wereldwijde ontwikkeling van 5G-technologie (ZTE is het andere). “5G is de sleutel is voor the internet of things”, schetst Koen De Leus. Machines zullen met elkaar kunnen communiceren, de autonome wagens komen eraan, en de productiviteit wereldwijd krijgt een stevige duw in de rug. “Willen we straks dat de Chinezen die hele informatiestroom in handen hebben?”

Philippe Lambrecht, secretaris-generaal bij het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO), verwijst glimlachend naar de film Les Chinois à Paris uit 1974. “Daarin hebben de Chinezen Europa veroverd. Om maar te zeggen, dit debat is niet nieuw.”

Of de argwaan over de Chinese investeringsdrang gewettigd is? “Het antwoord is niet zwart-wit. Ja, er is een debat nodig over de vraag of we voldoende waakzaam zijn. Maar waarom zouden we China wantrouwen, en andere buitenlandse investeerders niet? De Chinezen brengen trouwens ook kennis en innovatie naar ons land.”

Een spion in Leuven

Bij het Leuvense technologiecentrum IMEC werd in 2013 een ‘Chinese spion’ aan de deur gezet. De Chinese wetenschapper werkte er al enkele jaren, tot de man op verzoek van Staatsveiligheid het land werd uitgezet. Bij IMEC houden ze de lippen op elkaar over wat er precies gebeurd is.

Intussen werd een federaal platform opgericht om het ‘wetenschappelijk en economisch potentieel’ te beschermen. Volgens minister van Justitie Koen Geens (CD&V) moet dat platform alle nuttige overheidsdepartementen, zoals Binnenlandse Zaken, Defensie, Justitie en Economie, bijeenbrengen onder het voorzitterschap van de Staatsveiligheid. “Om een gemeenschappelijke en krachtdadige strategie te ontwikkelen in de strijd tegen spionage, economische destabilisatie en inmenging”, laat Geens weten.

Politieke tentakels in de bankensector

Een echte verdedigingswal tegen het aanvallende economische geweld van China is er er dus (nog) niet. Die is er bijvoorbeeld wel in Duitsland. Buitenlandse overnames kunnen er afgeblokt worden als het gaat om ‘strategische infrastructuur’ en de overnemer de controle over 25 procent van het kapitaal beoogt. Zo’n financiële ‘firewall’ is geen overbodige luxe. Onze grootste verzekeraar Ageas is al deels in handen van Ping An en Fosun. Vorige zomer leek het er even op dat Fosun de volledige controle wilde verwerven, maar dat is vooralsnog niet doorgegaan.

De financiële sector in China heeft geld genoeg. Chinese gezinnen wordt haast geen andere keuze gelaten dan hun geld bij staatsbanken te parkeren, die dan op hun beurt bijna gratis geld verschaffen aan staatsbedrijven.

Er gebeuren vreemde dingen in de weinig transparante Chinese bankensector. Eerder dit jaar werd de voorzitter van de Chinese groep Anbang opgepakt; het bedrijf zelf werd genationaliseerd. Anbang bezit in ons land de verzekeraar Fidea en Bank Nagelmackers. De Nationale Bank houdt als toezichthouder een oogje in het zeil. Het probleem met China is die nauwe verwevenheid van het bedrijfsleven met de overheid”, zegt Jeanne Boden, sinologe en directrice van ChinaConduct, een opleidings- en adviescentrum voor Chinezen en Europeanen die met elkaar zaken willen doen. “Op individueel niveau is een goede menselijke samenwerking mogelijk, ondanks de cultuurverschillen. Maar altijd is er die onderliggende agenda. China is geen rechtsstaat. Ja, in theorie wel, maar in de praktijk is er geen scheiding der machten.”

Wat we ook onderschatten is de langetermijnpolitiek van de Chinezen. Ze hebben tijd en ze hebben geld. Mondjesmaat en onopvallend spreiden ze hun tentakels uit. Daar zit het grote verschil met andere buitenlandse investeerders.

Wereldwijd koploper in productie elektrische auto’s

René Aerts luistert met enige verbazing naar de oprispingen over de Chinese expansie. De woordvoerder van Volvo Gent kan niet anders dan tevreden zijn over zijn Chinese eigenaar Geely. “Ik werk hier nu 26 jaar, en nog nooit eerder heb ik zo’n periode meegemaakt. Sinds Volvo werd overgenomen is er continu geïnvesteerd. Met de vorige eigenaar (Ford, LID) was alles stilgevallen. We hadden een achterstand opgelopen op onze concurrenten. Vandaag nemen we het voortouw. De ontwikkeling van modellen, de komst van elektrische voertuigen, het gaat razendsnel vooruit.”

Aerts zegt dat Geely heel goed beseft dat Volvo een Zweedse identiteit heeft. En daar wordt niet aan geraakt. Omgekeerd gaat Gent auto’s produceren voor Lynk & Co, het Chinese merk uit de groep Geely.

Ook bij Punch Powertrain in Sint-Truiden betekende de overname door Yinyi een boost voor de activiteiten. Het versnellingsbakbedrijf verdrievoudigde in drie jaar tijd zijn omzet naar 900 miljoen, voornamelijk door de grote vraag vanuit China.

Eind oktober raakte bekend dat de Chinese autobouwer Thunder Power vanaf eind 2020 elektrische auto’s wil bouwen op de site van het voormalige Caterpillar in Gosselies, bij Charleroi. Het eerste model dat er van de band zal rollen is de Chloe, een kleine stadswagen die 350 kilometer kan afleggen. Bedoeling is in eerste instantie 30.000 wagens te bouwen, maar dat kan worden opgedreven naar een jaarproductie van 80.000.

China wil een voetbalgrootmacht worden

Xiu Li Hawken, een zakenvrouw met enkele grote winkelcentra in de portefeuille, en met thuisbasis in Londen, kocht in de zomer van 2016 een belang in KSV Roeselare. Evert Stroobant, communicatieverantwoordelijke van Roeselare, zegt daarover: “We hebben eigenlijk alleen maar positieve dingen te vertellen sinds de intrede van mevrouw Hawken. Dankzij de investering hebben we een streep kunnen trekken onder het verleden. De werking wordt steeds professioneler. Maar verder bemoeit Hawken zich niet. Haar enige vereiste was om niet in de spotlights te staan. En dat ze thee kan drinken als ze op bezoek komt.” Hawken is ook eigenaar van Beijing Renhe FC uit de Chinese Super League.

China maakt van de sportbusiness een speerpunt. Een Chinees investeringsfonds heeft een meerderheidsbelang van 65 procent verworven in het Italiaanse MP & Silva (MPS). MPS heeft zetels in Singapore en Londen en is houder van de uitzendrechten op tientallen sportcompetities, zoals de Engelse Premier League, de Formule 1, het tennistoernooi Roland Garros en de Belgische Jupiler Pro League. Wereldwijd zijn zowat tweehonderd omroepen klant bij het bedrijf. Chinese fondsen worden door het regime in Peking sterk aangemoedigd om te investeren in buitenlandse bedrijven.

Dat de sportsector een belangrijk doelwit voor China is, kan ook deels met een persoonlijke voorkeur van de president te maken hebben: Xi Jinping is een grote voetbalfan en wil te allen prijze het niveau van het Chinese voetbal opkrikken. Dat is ook de reden waarom Chinese zakenlui voetbalploegen opkopen, of andersom knowhow naar China halen: Chris Van Puyvelde, technisch directeur bij de KBVB, verkast binnenkort naar China om daar een landelijke jeugd­opleiding te starten en zo het voetbal een gedegener basis te geven.

Volgens Philippe Lambrecht zijn Chinezen geen imperialisten maar handelaars. Je kunt er mits de nodige diplomatie prima zaken mee doen en daar zelf beter van worden. Ons land is als open economie ook erg afhankelijk van de import en export. In Vlaanderen zouden zowat 400.000 banen afhankelijk zijn van buitenlandse investeerders.