België krijgt veeg uit de pan in jaarrapport over mensenrechten

In haar jaarrapport geeft Amnesty een overzicht van mensenrechtenschendingen die in 2017 hebben plaatsgevonden in 159 landen. Ook analyseert het rapport de algemene staat van de mensenrechten in 2018. Het algemene besluit luidt dat veel machthebbers over de hele wereld in 2017 hun haatdragende en verdelende retoriek hebben omgezet in concrete beleidsmaatregelen. 

Wies De Graeve, directeur van Amnesty International Vlaanderen, geeft het voorbeeld van de Amerikaanse president Donald Trump. Hij voerde een inreisverbod uit moslimlanden in eens hij aan de macht kwam en trof andere discriminerende maatregelen, zoals een beperking van de rechten van transgenders. In Hongarije houdt premier Viktor Orbán dan weer haatretoriek aan tegen asielzoekers, die in containers worden weggestopt, klinkt het.

"Tegelijk zien we op het internationale toneel dat leiders die de klok terugdraaien niet ter verantwoording worden geroepen omdat er internationaal geen of weinig leiderschap is voor mensenrechten. Het staat te weinig prioritair op de agenda, andere belangen overstijgen en dus gebeurt dat ongestraft", aldus De Graeve. 

Met die andere belangen doelt hij op economische belangen, pure machtsbelangen, maar "soms ook misbegrepen belangen inzake nationale veiligheid die misbruikt worden om te verregaande wetten door te drukken rond de vrijheid van meningsuiting". Die belangen halen de "bovenhand op een soort van collectieve mensenrechtenagenda".

Tegenbewegingen

Volgens Amnesty International wordt nog minder dan vroeger gereageerd op grove mensenrechtenschendingen. "De VN-Veiligheidsraad zit geblokkeerd omdat er geen gedeeld engagement is voor de mensenrechten", aldus De Graeve.

De mensenrechtenorganisatie ziet daarentegen dat er tegenbewegingen komen van burgers en middenveldorganisaties over de hele wereld, die tegen die haatretoriek en maatregelen ingaan en hun rechten opeisen. "In de VS hebben we de grote vrouwenmarsen gezien. In Polen hebben we enorm veel mobilisatie gezien tegen het ondergraven van de onafhankelijke rechtstaat maar ook de vrouwenbeweging die het terugdraaien van de abortuswet heeft kunnen tegenhouden", aldus De Graeve.

De reactie van de overheden is echter vaak repressief. "We zien dat er een veerkracht is in de samenleving, bij burgers, bij het middenveld, maar opnieuw komt die repressie terug", aldus De Graeve. Voor Amnesty is het zaak om in 2018 die burgerbeweging, die maatschappelijke stemmen, te ondersteunen en hun vrijheid van meningsuiting en protest te garanderen, en om overheden op hun verantwoordelijkheid te wijzen. 

Uitwijzing naar Sudan

Ook ons land krijgt in het rapport een veeg uit de pan. De situatie in de gevangenissen blijft problematisch, er is waakzaamheid geboden rond het antiterreurbeleid en België heeft het internationaal recht geschonden bij het terugsturen van mensen naar Sudan, aldus de organisatie. "België moet de daad bij het woord voegen en niet enkel in woorden voor mensenrechten pleiten, maar ook voor eigen deur vegen", zegt De Graeve.

Honderden geïnterneerden zitten nog steeds in gewone gevangenissen, zonder een adequate behandeling, aldus het rapport. "Ook in 2017 is België opnieuw internationaal veroordeeld voor de situatie in de gevangenissen", aldus De Graeve.

"In het domein van asiel en migratie zien we toch dat België niet immuun is voor de Europese visie of retoriek, die erop gericht is om zoveel mogelijk mensen buiten de grenzen te houden", klinkt het. "Dat is zelfs de enige maatstaf voor het beleid en niet het beschermen van kwetsbare mensen." Dat houdt geen pleidooi in voor open grenzen, klinkt het, maar "dat is wel een beleid baseren op de rechten van mensen op de vlucht", aldus nog de directeur van Amnesty International Vlaanderen. Hij herinnert eraan dat België het internationaal recht heeft geschonden bij de uitwijzing van mensen naar Sudan.

Wapenleveringen

De mensenrechtenorganisatie stelt ook dat waakzaamheid geboden blijft rond het antiterreurbeleid. "In Frankrijk is men een pak verder gegaan in het uitbreiden van de noodtoestand en het inperken van het recht van protest, maar in België zijn vorig jaar enkele ballonnetjes opgelaten rond de inperking van de vrijheid van meningsuiting", aldus De Graeve. "In België hebben we in de wetgeving geen echte disproportionele uitwassen gezien zoals in Frankrijk, maar we merken dat we niet immuun zijn in de retoriek en in de voorstellen die op tafel gelegd worden."

Amnesty wijst er ook nog op dat het Waals gewest vergunningen blijft geven aan wapenfabrikant FN voor wapenleveringen aan Saudi-Arabië. Dat land leidt een coalitie die ingrijpt in Jemen. "Voor ons is dat onaanvaardbaar, met het oog op de situatie in Jemen maar ook in Saoedi-Arabië, waar een enorme repressie van mensenrechtenverdedigers heerst", aldus De Graeve. 

In Vlaanderen stelt de organisatie een zekere vooruitgang vast in de wetgeving voor de transit van wapens. "Het eeuwige probleem met de Vlaamse uitvoer van militair materiaal, is dat het vaak om componenten gaat die naar de Verenigde Staten en Europese landen worden uitgevoerd", merkt De Graeve nog op. "Daar worden die geïntegreerd in grotere wapensystemen, waarover Vlaanderen geen controle meer heeft." De mensenrechtenorganisatie stelt dat daar meer inspanningen moeten worden geleverd om het eindgebruik van die componenten te controleren.

België voert momenteel een campagne om een zitje te veroveren in de VN-Veiligheidsraad. "Mensenrechten zijn daarbij een speerpunt", aldus De Graeve. "Het is vooral belangrijk dat die mensenrechten internationaal hoger op de agenda komen en dat België ook zelf het goede voorbeeld geeft, bijvoorbeeld door het stoppen van wapenleveringen aan Saudi-Arabië die in Jemen ernstige mensenrechtenschendingen aanrichten."