Wie Juncker wil spreken, moet eerst langs Martin Selmayr - het Duitse 'monster' van de Europese Commissie
Macht heeft niet altijd een gezicht, zeker niet als het om de Europese Unie gaat. Iedereen kent de Duitse bondskanselier Merkel, maar wie kent Martin Selmayr? Niemand, hoewel de Duitser de afgelopen crisisjaren belangrijk was voor het wel en wee van Europa en zijn burgers.
Gisteren richtte de schijnwerper zich even op hem, toen bekend werd dat hij de hoogste ambtenaar van de Europese Commissie wordt. Daarna verdween 'het monster' weer ijlings naar zijn vertrouwde plek achter de schermen.
Selmayr was sinds 2014 de kabinetschef van Jean-Claude Juncker, voorzitter van de Europese Commissie. Juncker heeft Selmayr nu gepromoveerd tot secretaris-generaal van de Commissie, als opvolger van de Nederlander Alexander Italianer. Het is ook Juncker die de 47-jarige Duitser 'het monster' noemt. Het is bedoeld als koosnaampje, maar het zegt tegelijkertijd veel over hoe er over Selmayr wordt gedacht als de man op de achtergrond in het Berlaymontgebouw, de zetel van de Commissie.
Toen de nieuwssite Politico eind 2016 werkte aan een profiel over Selmayr durfden velen niet te praten. Hij staat bekend als een razend slimme, meedogenloze rouwdouwer die dictaten prefereert boven discussie. Een echte Duitse bullebak, zou je zeggen, als stereotypen niet verboden zouden zijn. "Van nature maak je vijanden als je macht hebt. Het probleem met Martin is dat hij geen vrienden heeft. Misschien omdat hij te ver gaat", citeert Politico een hoge EU-functionaris.
Selmayr gaat het niet in de eerste plaats om persoonlijke macht. Hij gelooft in de noodzaak van een sterk Europa en daarbij hoort zijns inziens een sterke Commissie. Zij werd lang gezien als een ambtelijke instantie van niet-gekozen functionarissen. Dat moet anders, zij moet politieker worden, vindt Selmayr.
Hij gelooft in de noodzaak van een sterk Europa en daarbij hoort zijns inziens een sterke Commissie
Winst Juncker
Hij hielp een einde te maken aan de gewoonte van de leiders van de lidstaten om achter gesloten deuren te beslissen wie Commissievoorzitter werd. De voorzitter moest voortaan worden gekozen door het Europees parlement op grond van de uitslag van de Europese verkiezingen. Het idee was dat de voorzitter dan een eigen democratisch mandaat heeft, dat hem sterker doet staan tegenover de leiders. Het nieuwe systeem werd voor het eerst toegepast in 2014. Juncker won, zijn campagneleider was Selmayr.
Voorts maakte de Duitser een einde aan het eilandenrijk dat de Commissie was, met de Commissarissen als veredelde eigen baasjes. De Commissie wordt tegenwoordig top-down geleid. Commissarissen klagen naar verluidt dat ze moeilijk langs Selmayr komen als ze Juncker persoonlijk willen spreken. Volgens Politico mogen ze zelfs niet direct met de Luxemburgse voorzitter mailen. Het klinkt cru, maar Selmayr heeft de Commissie wel tot een efficiëntere tegenspeler gemaakt van de lidstaten, die traditiegetrouw Brusselse machtsontplooiing wantrouwen.
Juncker zei gisteren dat de laatste twintig maanden van zijn ambtstermijn cruciaal zijn. De EU moet zien te komen tot een ordelijk vertrek van Groot-Brittannië en de eurozone moet door ingrijpende hervormingen crisisbestendig worden gemaakt. Juncker: "Ik heb het beste team nodig." Selmayr dus, zijn linker- en rechterhand die door de voorzitter zelf liefdevol wordt afgeschilderd als een soort gebochelde van het Berlaymont - maar dan zonder bochel en met een reputatie van niets en niemand ontziende doelgerichtheid.