Waarom een handelsboycot tegen Israël helaas niet zal werken

De Belgische premier Alexander De Croo wil een handelsboycot instellen van producten afkomstig uit de door Israël bezette gebieden. Hij zoekt partners in de Europese Unie om dit te realiseren.

Het voorstel leidt, althans bij mij, tot een dubbel gevoel. Een goed gevoel op moreel vlak. Ja, we moeten iets doen. Het vreselijke militaire geweld van het Israëlische leger dat al maanden tot talloze onschuldige slachtoffers leidt, moet stoppen. We worden er radeloos van. Er moet iets gebeuren. Zo’n boycot lijkt het antwoord. We hebben dan toch iets gedaan om het zinloos geweld te stoppen.

Maar dat moreel goed voelen geraakt vlug uitgeput als we de koele vraag proberen te beantwoorden of zo’n boycot wel werkt. En daar is het antwoord ondubbelzinnig. Meestal werken boycots niet. En dat zal hoogstwaarschijnlijk ook het geval zijn als onze premier erin slaagt de Europese Unie achter zijn boycotplan te krijgen.
De fundamentele reden waarom boycots niet werken is dat ze uitzonderlijke winstmogelijkheden doen ontstaan voor de tussenpersonen (traders) die de boycot trachten te omzeilen.

Schaarste

Waarom? Een boycot heeft tot gevolg dat de prijs die de exporteur krijgt voor zijn producten die onder de boycot vallen, daalt. Toen de Belgische peren niet meer mochten worden uitgevoerd naar Rusland daalde de prijs ervan in België. Het omgekeerde probleem ontstaat in het importerende land. Daar stijgt de prijs van het ingevoerde goed omdat de boycot schaarste creëert. Dat betekent dus dat de marge tussen exportprijs en importprijs van het verhandelde goed onder boycot stijgt.

Die winstmarge trekt dan de traders aan die, als haaien aangetrokken door bloed, profiteren van die nieuwe winstmogelijkheden. Ze kunnen het product onder boycot goedkoper inkopen dan voordien en kunnen het verkopen aan een hogere prijs dan voordien. En haaien stoppen nooit als ze bloed geroken hebben.

Het duurt soms om nieuwe routes te vinden maar uiteindelijk worden die gevonden. Er zijn altijd landen die niet meedoen aan de boycot, of er hun ogen voor sluiten. De grote commodity traders van deze wereld (Glencore, Trafigura) zijn rijk geworden door zich te specialiseren in het verhandelen van goederen die onder één of andere boycot vallen. Ze kopen die goederen met een korting in het exporterende land en verkopen deze (door gebruik te maken van een omweg) in het importerende land.

Dat is ook op spectaculaire wijze gebeurd met de handelsboycots met Rusland. Directe handel tussen de Europese Unie en Rusland is stilgevallen. Maar wat blijkt? De handel tussen Europese landen met landen als Kazachstan en Turkmenistan is spectaculair toegenomen. En de export van die landen naar Rusland is even spectaculair gestegen. De handel met Rusland heeft zich verplaatst. En de tussenpersonen zijn rijker geworden.

Dat zal ook het lot zijn van een mogelijke handelsboycot met Israël. De dadels die onder boycot vallen zullen wel elders verkocht worden. Het winstbejag van de tussenpersonen zal daarvoor zorgen.

Tweespalt

Die koele economische analyse leidt bij mij althans tot een innerlijke tweespalt. Ik zou willen dat er iets gebeurt om Israël te dwingen de moordpartij in Gaza te stoppen. Tegelijk weet ik dat een handelsboycot dat doel niet zal doen bereiken. Ik kan de ogen sluiten voor die harde realiteit. Ik kan mij misschien troosten met het idee dat de boycot de Israëlische kolonisten in de bezette Palestijnse gebieden zal treffen. Maar ook dat is niet zeker. Het zou kunnen dat vooral de Palestijnse inwoners in de bezette gebieden getroffen zullen worden.

Hoe kunnen we ontsnappen aan die tweespalt? De ogen sluiten en ons wentelen in een morele genoegdoening dat we toch iets gedaan heb om het kwade uit deze wereld te verdrijven? De verleiding is groot om dit te doen.

Als ik moet kiezen tussen de moraal van de goede intenties en de moraal van de resultaten, dan kies is voor de laatste. En dan denk ik dat zo’n handelsboycot vooral dient om onze morele verzuchtingen te sussen. Niet dus. Hoewel ik innerlijk verscheurd blijf.