Michael Van Peel: "Ik denk dat ik kinderloos zal blijven. Al noem ik het kindervrij"

Little known fact: in Nederland kun je voor cabaretier studeren. “De vier­jarige opleiding Bachelor of Cabaret”, zo staat te lezen op de website van de Koningstheateracademie in ’s Her­togen­bosch, “leert je een cabaretvoorstelling te maken en je vaardigheden als cabaretier te vermarkten.”

“Het bestaan van die opleiding”, zegt Michael Van Peel, “impliceert dat afgestudeerde maar werkloze cabaretiers zichzelf toch ‘cabaretier’ mogen noemen. Ook al hebben ze nooit opgetreden. In België kan dat niet. Bij ons zijn werkloze comedians gewoon werklozen.” (lacht)

Michael Van Peel interviewen, is jezelf trakteren op een privéconference: de toelichtingen bij zijn Tien Waarheden monden gaandeweg uit in een entertainend exposé. Een vaststelling die doet vermoeden dat Van Peel Overleeft 2017, de comedyshow waarmee hij het lopende jaar straks naar de uitgang begeleidt, van uitstekend fabricaat is.

Over 2017 weet hij dit te melden: “Ik heb het gevoel dat dit het jaar is van de apathie. De afstomping als zelfverdedigingsmechanisme. Er zijn nog terreuraanslagen, maar we veranderen niet langer onze profielfoto om onze solidariteit met de slachtoffers uit te drukken. We halen onze schouders op, doen de glazen nog eens vol en zetten de muziek wat luider om het gekerm van buiten te overstemmen. Want: ‘Wat moet je anders?’”

Of dat erg is, daar kan over gediscussieerd worden, vindt hij. Want wat we ook doen: het leven blijft halsstarrig weigeren om betekenis te hebben. “In de Netflix-serie Rick & Morty – prachtige reeks, trouwens – zegt Morty tegen zijn zus, die een existentiële ­crisis doormaakt: ‘Nobody exists on purpose, nobody belongs anywhere, everybody is going to die, come watch tv.’ (lacht) Dat vat het voor mij prima samen. Maak er het beste van, probeer iets te betekenen voor een ander, maar neem het allemaal niet te ernstig.”

Waarna we een assortiment aperitief­hapjes, een paar kreeften en een emmertje champagne laten aanrukken en we ons al toastend buigen over de laatste ­verzameling waarheden van 2017. Schol!

1. Er Is Altijd Ergens Nog Een Grotere Zot.

“Ik ben een tijd geleden op mijn Vespa van Antwerpen naar Dakar gereden. (Een reis die leidde tot de voorstelling ‘Van Peel tot evenaar’; red.) Onderweg dacht ik soms: misschien is dees toch een beetje te zot. Tot ik op een ­overzetboot Pjotr tegenkwam: een Pool die al jaren de wereld rondtrekt met niks anders dan een atlas. Pjotr wijst in zijn atlas een stad aan en vervolgens brengt iemand hem daar naartoe. Zo heeft hij al zes keer de wereld rondgereisd.

“Het bewijst dat er altijd nog een grotere zot is dan jezelf. En dat is een geruststellende observatie. Je denkt dat je uitzonderlijk bent? Think again. We zijn met 7 miljard, weet je wel.”

Er is altijd nog een grotere zot: is dat ook een variant op de uitspraak: het kan altijd nog erger? As in: eerst was er George W. Bush en nu is er Donald J. Trump? “Zeer zeker. No matter how bad things are, they can always get worse. We kunnen er vandaag maar beter het beste van maken, want morgen kan het nog erger zijn. Tot we doodgaan. En zelfs dán kan het nog erger worden. Stel je voor dat er wél een leven is na de dood.” (lacht)

2. Geluk Is Als Een Legoblokje: Pas Als Je Stopt Met Het Te Zoeken, Trap Je Er Los In.

“Ik ben tijdens mijn reis naar Dakar ziels­gelukkig geweest. Zeker 8 seconden lang. En ik weet nog precies waar: in Sète, Zuid-Frankrijk, op een weg tussen een meer en de Middellandse Zee. Ik reed op mijn Vespa, de zon was aan het ondergaan, mijn mp3-speler speelde ‘Walk On Water’ van Marc Cohn en ineens voelde ik mij door en door gelukkig. Kiekenvlees over heel mijn lijf. Zonder reden, zonder aanleiding.

“Ik heb lang gedacht dat die opstoot van geluk veroorzaakt werd door de omstandigheden: het mooie weer, de zee, de zonsondergang... Maar een paar jaar later heb ik ingezien dat het daar niks mee te maken had. Ik was terug thuis, mijn leven draaide vierkant, ik was diep ongelukkig, dus ik dacht: ik kruip op mijn Vespa en rijd terug naar mijn paradijs. Na vijf dagen bollen, kwam ik in Sète aan. En wat bleek? Het was er vergeven van de Hollanders, het stonk er naar kebab, er lag hondenkak, de ‘Macarena’ knalde overal uit de boxen, kortom: mijn Elysium was a living hell geworden.

“Ik heb toen geleerd dat het paradijs geen plaats is waar je naartoe kunt gaan, maar een momentopname. Een ogenblik waarop alles een paar seconden lang helemaal klopt. En zo’n moment is altijd onverwacht: je ervaart het nooit wanneer je ernaar op zoek bent.”

Al nemen de kansen op kortstondige bliss wellicht toe wanneer je op reis bent, zeg ik. “Dat wel, ja. Op reis vertraag je. De praktische beslommeringen van het leven vallen weg, het wordt makkelijker om in het hier en nu te staan. ‘De kunst van te leven is thuis te zijn alsof je op reis bent’, schreef Godfried Bomans ooit. Dat vind ik nog altijd de mooiste oneliner over het dagelijkse leven die ik ooit gelezen heb.”

3. Volwassen Worden, Betekent Niet: Antwoorden Vinden. Het Betekent Veel Vaker: Stoppen Met Vragen Stellen.

“Opgroeien is: begrijpen dat niemand weet waar we mee bezig zijn. Niet je ouders, niet je leraars, niet je proffen, niet de politici op wie je stemt. We creëren wel de illusie dat we het bestaan doorgronden, maar op onze existentiële vragen krijgen we nooit een bevredigend antwoord.

“Sommige mensen leiden daaruit af dat ze maar beter kunnen stoppen met vragen stellen. En tot op zekere hoogte werkt dat ook. Een samenleving waarin voortdurend alles in vraag gesteld wordt, functioneert niet. Als ik zo meteen een koffie bestel en de garçon zegt: ‘Waarom zou ik voor u ne koffie gaan halen, gast?’, zouden we hier niet lang blijven zitten. (lacht) Maar toch vind ik dat we ons af en toe wél vragen moeten stellen. Anders trappelen we ter plaatse. Mochten we in het verleden nooit iets in twijfel getrokken hebben, leefden we nog altijd in de ­oudheid.”

​Stoppen met jezelf vragen te stellen, kan ook een keuze zijn, zeg ik. En misschien niet eens zo’n slechte. Je moet de zinloosheid van het leven aanvaarden om geluk te kunnen ervaren. “Stoppen met vragen te stellen, hoeft inderdaad niet te betekenen dat je de handdoek in de ring gooit. Het kan ook ­betekenen dat je ergens voor gáát. Je kunt je ­blijven afvragen waarom je vriendin weer een nieuw paar schoenen nodig heeft of je kunt dat niet doen en gewoon voor de liefde gaan. De dingen in vraag stellen, is niet ­noodzakelijk beter dan ze niet in vraag ­stellen. Maar het kan toch verhelderend zijn om het af en toe eens te doen. Al was het maar om te bevestigen dat je maar beter ­nergens over nadenkt. (lacht)

“Voor alle duidelijkheid: ik zeg niet dat we met grote, vragende ogen door het leven moeten gaan. Je kunt wel roepen: ‘Maak het kind in je wakker! Kijk met verwondering naar die boom!’ Maar er is ook iemand nodig die de bladeren rond die boom opkuist, anders glijden we er straks over uit. Soms moet je het leven filosofisch benaderen, soms praktisch.

“Of ik ooit kinderen ga maken? Ik ­vermoed van niet. De drang om mij voort te planten, is mij vreemd. Ik denk dus dat ik kinderloos zal blijven. Al noem ik het: ­kindervrij. Ik kan morgen op mijn Vespa springen en twee maanden de wereld rondreizen als ik daar zin in heb.

“Maar ik merk dat ‘het niet hebben van kinderen’ bijzonder gevoelig ligt. Je moet het altijd verklaren. Het mag eigenlijk niet. Alsof mensen met kinderen denken: Wij in de shit, iedereen in de shit. Gij gaat geen acht uur ­slapen als ik dat ook niet kan.” (lacht)

4. De Ochtendstond Stinkt Uit De Mond.

“Ik houd van de romantiek van de nacht. Alles is dan rustiger en zachter. De wereld stopt, niks moet nog, je krijgt meer tijd om na te denken. De nacht bedwelmt, op een ­aangename manier.

“Zelfs als kind waren de ochtenden voor mij de hel. Op school zei de juf tijdens het ­eerste uur vaak: ‘Mannekes, we zijn nog allemaal goed fris, we gaan er eens invliegen, hè!’ Ik dacht dan altijd: ‘Goed fris?! Kom binnen een uur of vier nog eens terug. Dan zal ik fris zijn.’

“Ochtenden worden zwaar overschat. Er begint geen enkel heldenverhaal met de woorden: ‘Ik was om half acht ’s ochtends eens bloednuchter en toen...’ En toch is de wereld gemaakt voor ochtendmensen. Een van mijn buren haalt elke vrijdag om negen uur ’s ochtends de bladblazer boven. Wel, ik heb maatschappelijk niet het recht om mij daarover op te winden. Maar als ík om drie uur ’s nachts begin te bladblazen – wanneer ík wakker ben dus – moet ik een week later voor de fucking rechter verschijnen.

“Ik mag ook niet tot twee uur ’s middags in mijn bed blijven liggen. Zelfs niet als ik tot zes uur ’s morgens heb gewerkt. Want ons calvinistisch arbeidsethos dicteert: ’s avonds grote man, ’s morgens grote man. Ik draai het altijd om: ’s morgens grote man, ’s avonds grote man. Niet zagen, drinken.’” (lacht)

5. Wie Iets Wil Doen, Vindt Een Middel. Wie Niks Wil Doen Een Excuus. — Arabisch spreekwoord.

“Ik ben praeses geweest van de Wikings, de studentenvereniging van de faculteit Toegepaste Economische Wetenschappen in Antwerpen. Een van mijn verkiezingsbeloften was: Ontbijt Voor Heel De Faculteit. Ik had samen met mijn maten duizend koffiekoeken in de Aldi besteld en zou die de volgende ochtend gratis gaan uitdelen op de faculteit. Alleen was er iets misgegaan met de bestelling: de Aldi had ’s ochtends helemaal geen koffiekoeken voor ons. Mijn vrienden konden toen twee dingen doen. Ofwel zeiden ze: ‘Sorry, de koffiekoeken waren op, computer says no, niks aan te doen.’ Ofwel reden ze met gierende banden naar alle bakkers in Antwerpen en omstreken tot ze duizend koffiekoeken verzameld hadden. Ze zijn voor de tweede optie gegaan en dat vond ik fantastisch. Wie iets wil doen, vindt een middel. Wie niks wil doen een excuus.”

Hij noemt optimisme een morele plicht en weigert te geloven in de slechtheid van de mens. “Er zijn veel meer goeie mensen dan slechte. Anders liepen we hier al lang niet meer rond. Wij zijn groepswezens, wij willen met elkaar overeenkomen. En toch is pessimisme voor veel mensen aantrekkelijker dan optimisme. Ik begrijp dat ook: wie ­uitgaat van de slechtheid van de mens, kan niet teleurgesteld worden. En zekerheid is altijd verleidelijker dan twijfel. Maar dat neemt niet weg dat pessimisme pure gemakzucht is. Zelfs mensen die ervan overtuigd zijn dat de mens slecht is, willen liever het omgekeerde. Laten we dus allemaal doen alsof we goed zijn. Dan wordt het voor ­iedereen plezanter.”

6. Onzin Is Zinvol.

“Het belang van goed gemikte onzin – sheer calculated silliness, zoals Alan Benett het in het toneelstuk The History Boys noemt – kan niet genoeg benadrukt worden. Onzin heeft iets ontregelends. Zet een mimespeler naast een fulminerende Adolf Hitler en Hitler ­verliest onmiddellijk alle aandacht en ­autoriteit. Zet een clown net naast de koning en de koningin en je beseft meteen: die twee zijn net als wij pratende apen op een ­draaiend rotsblok.

“Je moet dat soort onzin een beetje ­doseren – je mag niet alles wegrelativeren – maar nu en dan moet je er voluit voor kiezen. De anarchistische functie van onzin is levensbelangrijk.

“John Cleese heeft op de begrafenis van Graham Chapman (zijn collega bij Monty Python) een speech gehouden die aantoont hoe mooi onzin kan zijn. In het begin van zijn betoog was hij heel droevig en ernstig. Maar op een gegeven moment veranderde hij van toon: ‘Some say he went too soon. But I say… good riddance to him, the freeloading bastard, I hope he fries. And I say this, because he would never forgive me if I didn’t. If I threw away this glorious opportunity to shock you all on his behalf.’ De ontlading in die kerk was feno-me-naal. Met een paar zinnen bracht Cleese iedereen dichter bij elkaar. Er vloeiden ­tranen, maar het was niet langer duidelijk of het nu van het lachen of van het huilen was. Een ongelooflijk ontroerend moment.”

7. Politiek Zou Slechts Een Heel Klein En Discreet Deel Van Het Leven Mogen Zijn, Niet Het Groteske Publieke Spektakel Dat Het Vandaag Is. — Henry David Thoreau, Amerikaans filosoof

“De bedenker van deze quote, Henry David Thoreau, heeft geleefd van 1817 tot 1862. Zelfs toen was de politiek dus al ‘een grotesk ­spektakel’. Ik vraag me af wat hij zou zeggen, mocht hij vandaag leven.

“Politiek hoort een middel te zijn, maar is een doel geworden. In onze journaals gaat het voortdurend over politici. Dat zou eigenlijk niet mogen: politici moeten op de achtergrond blijven en ervoor zorgen dat wij ons maximaal kunnen ontplooien. Maar dat doen ze niet, ze zuigen alle aandacht naar zich toe. Omdat ze bezig zijn met hun ­herverkiezing in plaats van met te doen waarvoor ze verkozen zijn.”

In een vorig interview omschreef hij zich als ‘politiek dakloos, maar niet neutraal’. Omdat neutraal een synoniem is voor laf? “Omdat neutraal zijn betekent dat je geen mening hebt. En soms is dat laf, ja. Vroeger vond ik het geweldig dat Zwitserland tijdens de Tweede Wereldoorlog oorlog niet heeft meegevochten. Nu denk ik: neutraal zijn in tijden van de Holocaust, dat kun je niet maken.”

Hij is de zoon van CD&V-mandataris Dirk Van Peel, de broer van N-VA-politica Valerie Van Peel en een verre neef van ex-CD&V-voorzitter Marc Van Peel. Over de Van Peel-clan zei zus Valerie ooit in De Standaard: ‘We hebben een N-VA’ster en een komiek, vader als de oppertjeef, moeder die voor iedereen supportert, een oudste broer die twee keer naar Terzake kijkt om zich dubbel te kunnen ergeren, en aangetrouwd ook een fanatieke groene, een Hollander, een jood en een Humo-journalist.’ 

Ik vraag of ik met Kerstmis mee mag aanschuiven aan de familietafel om er nadien in de krant ­verslag over uit te brengen. “Vraag aan Rudi Vranckx of je zijn helm en kogelvrije vest mag lenen dan. (lacht) Maar serieus, de ­commotie aan onze kersttafel zou je weleens kunnen tegenvallen. Er wordt ook bij ons minder over politiek gediscussieerd dan vroeger. Dat komt omdat het debat zo ­gepolariseerd is. Discussies lopen sneller uit de hand en dus vermijden we ze een beetje. Wat natuurlijk jammer is, want de enige manier om tot goeie ideeën te komen, is ideeën uitwisselen.”

8. Het Leven Is Voor 10 Procent Wat Je Ervan Maakt en Voor 90 Procent Hoe Je Het Allemaal Opneemt. — Irving Berlin, Amerikaans componist

“Het klinkt misschien raar, maar de werkelijkheid is niet zo relevant. Dé realiteit kennen we toch niet. Sommige dieren hebben zintuigen die veel beter zijn dan de onze. Zij ervaren een heel andere realiteit dan wij.

“De realiteit is wat je er zelf van maakt. Een gevangene die zegt: ‘Het is mijn keuze om in deze cel te zitten’, zal een aangenamer leven hebben dan een gevangene die zegt: ‘Ze hebben mij hier opgesloten.’

“Je hebt altijd keuzes. Als je op de Titanic zit en je vaart op een ijsberg af, kun je huilend en bibberend je lot afwachten, of je kunt het orkest opdragen om verder te spelen en je laatste fles ontkurken. De realiteit is een keuze. Te weinig mensen beseffen dat.”

9. An Eye For An Eye Leaves The Whole World Blind. — Mahatma Gandhi

“Gandhi had ballen aan zijn lijf. Hij ging tegen de revanchistische sentimenten in en overtuigde zijn mensen ervan om niét terug te slaan. Je moet het maar doen. In Israël en Palestina zijn ze zover nog niet. Daar zeggen ze nog altijd: ‘Wij schieten een raket af omdat zij ook een raket hebben afgeschoten.’ Maar two wrongs don’t make a right.”

“‘An eye for an eye leaves the whole world blind’ is geen uiting van een verheven ideologie. Het was een strategie om het geweld te stoppen. Ons rechtvaardigheidsgevoel zal altijd zeggen: oog om oog, tand om tand. Maar als je dat principe volhoudt, houdt de agressie nooit op. De terroristen vallen ons aan omdat wij hen aanvallen omdat zij ons aanvallen omdat wij hen aanvallen.

“Het wordt hoog tijd dat we in een aantal debatten onze emoties wegfilteren. Zodra je onderzoekt hoe het komt dat sommige ­mensen zichzelf opblazen, ben je hun gedrag zogezegd aan het goedpraten. Dan krijg je te horen: ‘Is het onze schuld dat die gasten naar Syrië vertrekken ofwa?’ Maar als we nooit onderzoeken wat er aan de basis ligt, zullen we nooit nieuwe aanslagen voorkomen.

“Misschien vinden we het belangrijker wraak te nemen dan om inzicht te verwerven. In dat geval moeten we vooral vergeldingsacties blijven uitvoeren. Maar laten we dan gewoon zeggen dat we wraak willen in plaats van te doen alsof we met bombardementen het probleem oplossen.”

10. Er Zijn Weinig Dingen Zo Permanent Als Een Tijdelijke Maatregel.

“In Antwerpen patrouilleren al drie jaar ­‘tijdelijk’ militairen. En de ‘tijdelijke’ noodbrug op de Rooseveltplaats heeft hier 30 jaar de binnenstad ontsierd. Het probleem met tijdelijke maatregelen is: ze worden zelden of nooit teruggedraaid. Ze ‘tijdelijk’ noemen, is gewoon een truc om ze erdoor te krijgen.

“Als je het woord ‘tijdelijk’ hoort, moet je het in je hoofd vervangen door ‘voor onbepaalde duur’. Dan wordt het een heel ander verhaal. Als iemand je vraagt: ‘Wij zijn hier aan het bouwen, mogen wij tijdelijk een wc-hokje in uw voortuin zetten?’, dan antwoord je: ‘Vooruit dan.’ Maar als iemand je vraagt: ‘Wij zijn hier aan het bouwen, mogen wij voor onbepaalde duur een wc-hokje in uw voortuin zetten?’, zeg je: ‘Van mijn erf, begot.’

“Onder het mom van tijdelijke terreur­bestrijding hebben we al veel van onze privacy opgegeven. ‘Wie niks te verbergen heeft, heeft niks te vrezen’, zeggen sommige mensen dan. Maar eigenlijk zouden ze moeten zeggen: ‘Wie niks te verbergen heeft, heeft niks te vrezen, op voorwaarde dat onze machthebbers oncorrumpeerbaar en onze rechtssystemen onfeilbaar zijn, zowel nu als in de komende 50 jaar.’ Alleen zijn dat nogal veel randvoorwaarden bij elkaar, niet?”