Stelen uit het potje van je kind
Amsterdam
Mevrouw Siderius werkte sinds haar scheiding in 1999 tien uur per week als kraamverzorger. Met het deeltijdsalaris, de huurtoeslag, zorgtoeslag en het kindgebonden budget kan zij prima voor haar twee zoons zorgen. Ze heeft geen schulden en kan met haar kinderen elk jaar een weekje naar Turkije.
Maar dat leven verdwijnt op slag met de brief van de Belastingdienst. Totaal verrast leest Siderius (ze wil niet met haar voornaam in de krant) dat ze de huurtoeslag die ze sinds de dood van haar ex-man heeft ontvangen moet terugbetalen. Haar zoons van 10 en 18 jaar hebben namelijk het huis van hun vader geërfd. Het gezinsvermogen is daardoor sinds de dag van zijn overlijden te hoog voor toeslagen. Dat het huis pas na bijna twee jaar verkocht werd, maakt niets uit. En dat Siderius nooit een euro van de erfenis van haar zoons heeft willen gebruiken voor de huishouduitgaven evenmin.
Siderius moet bijna 10.000 euro huurtoeslag terugbetalen en verliest het recht op toeslagen. ‘Het voelde of ik gedwongen werd van mijn zoons te stelen.’
rechtszaken
De kraamverzorgende uit Amsterdam is niet de enige alleenstaande ouder die in financiële problemen raakt doordat haar minderjarige kinderen een erfenis krijgen. Hoe vaak het recht op toeslagen om die reden precies vervalt, weet de Belastingdienst niet, de dienst houdt hierover geen gegevens bij. Wel zijn de afgelopen jaren meer rechtszaken gevoerd door alleenstaande ouders die vechten voor hun recht op bijstand. Telkens was het te hoge vermogen van hun kinderen de reden dat ze geen uitkering meer kregen of deze kwijtraakten.
‘In principe werkt het systeem inderdaad zo’, zegt advocaat Ilse Timmermans, die veel bijstandsgerechtigden bijstaat. Huurtoeslag of een bijstandsuitkering zijn in eenoudergezinnen voor het hele gezin bedoeld. ‘Het geld van minderjarige kinderen hoort dan bij het gezinsvermogen.’ En als dat vermogen meer is dan 12.040 euro, komt de alleenstaande ouder niet meer in aanmerking voor bijstand; voor huur- en zorgtoeslag gelden hogere limieten aan het vermogen.
‘Als de alleenstaande ouder 10.000 euro spaargeld had op het moment dat het gezin de bijstandsuitkering aanvroeg, raakt de ouder de uitkering kwijt als de kinderen meer dan 2000 euro erven. Ook als het gezin die 10.000 euro heeft opgemaakt en bijvoorbeeld besteed aan vervanging van huishoudelijke apparaten’, zegt Timmermans.
In 2009 schreef toenmalig staatssecretaris van Sociale Zaken Jetta Klijnsma (PvdA) aan de Tweede Kamer dat deze regel naar haar mening de minst kwalijke optie is. Het vermogen van kinderen uitzonderen van de vermogenstoets voor bijstand en toeslagen werkt volgens Klijnsma ‘ongewenste gedragseffecten’ in de hand. Klijnsma was bang dat minderjarige kinderen dan ‘bezittingen of geld wordt nagelaten om deze buiten het vermogen van de bijstandsgerechtigde ouder te houden’. De kantonrechter kan volgens haar altijd een onafhankelijk oordeel over een specifieke situatie vellen.
Het vermogen van de kinderen wordt meegeteld, omdat de ouder doorgaans over het geld van het minderjarige kind kan beschikken. Een moeder als mevrouw Siderius kan het geld van haar kinderen dus in theorie voor eigen levensonderhoud gebruiken.
huishoudgeld
Gemeenten en de fiscus kunnen ouders in de praktijk dus dwingen het geld van hun kinderen te gebruiken voor de huishoudelijke uitgaven, schrijven onderzoekers van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) in een rapport uit 2016. Het vermogen van minderjarige kinderen is hiertegen in de praktijk niet goed beschermd, aldus het rapport. ‘Voor ouders voelt het alsof de gemeente wil dat ze stelen van hun kind’, zegt Timmermans.
Siderius’ ex-man zei op zijn sterfbed dat zijn zoons het geld uit de nalatenschap pas na hun 24e mochten gebruiken. ‘Zo’n laatste wens wil je honoreren’, zegt Siderius. ‘Maar omdat dit niet goed in zijn testament stond, vond de Belastingdienst dit geen argument.’
Soms vermeldt het testament wél expliciet dat het nagelaten geld pas vrijkomt als de erfgenaam een bepaalde leeftijd heeft bereikt. Tot die tijd staat het op een spaarrekening met een zogenoemde clausule voor Belegging Erfenis en andere gelden Minderjarige (BEM-clausule). Zo’n BEM-clausule verhindert dat de spaarrekening zonder tussenkomst van een kantonrechter kan worden leeggehaald.
Toch biedt ook de BEM-clausule niet altijd bescherming tegen gemeenten die een ouder geen bijstand toekennen omdat de kinderen vermogen hebben. Bij een zaak in Deventer hief de kantonrechter vorig jaar de BEM-clausule op. De gemeente had hierom verzocht omdat de alleenstaande moeder een bijstandsuitkering aanvroeg. Door het opheffen van de BEM-clausule kon de moeder in theorie bij het geld dat haar dochters van hun vader hadden geërfd en wees de gemeente de bijstandsaanvraag af.
overal lenen
Dit soort praktijkvoorbeelden bewijzen volgens het WODC-rapport dat ook een BEM-clausule het vermogen van kinderen vaak onvoldoende beschermt. De WODC-onderzoekers constateren dat rechters hierin niet consequent zijn en in vergelijkbare rechtszaken verschillend oordelen. ‘Het hangt af van de kantonrechter die de minderjarige treft of zijn vermogen wel of niet door de ouder kan worden aangewend. Dat is niet wat de staatssecretaris voor ogen stond’, schrijven de onderzoekers in het rapport.
Siderius hoopt op een wijziging van de regels. Haar financiële zekerheid werd bruut verstoord zonder dat ze er zelf enige invloed op had. Ze werd ‘helemaal krankjorum’ van de termijnbetalingen en heffingen van de Belastingdienst. Nergens was nog geld voor. ‘Voor schoolreisjes moest ik geld lenen van mijn ouders, voor kerstcadeaus van mijn zus.’
Inmiddels zijn de kinderen volwassen en heeft Siderius geen schuld meer. ‘Maar ik ben niet meer dezelfde. Ik was altijd een dromer, maar ben keihard. Alles wat met de overheid te maken heeft, wantrouw ik’, zegt Siderius. Het ergst van alles zijn de blauwe brieven. ‘Die maak ik nog steeds met angst en beven open.’ <
