Verander de wereld – begin in je tas

Milieuvervuiling, kinderarbeid, ontbossing: achter de inhoud van de gemiddelde handtas gaat meer leed schuil dan je op het eerste gezicht zou denken. Neem nou de batterij van je smartphone: aanzienlijke kans dat-ie dankzij kinderarbeid tot stand is gekomen. Of al die tampons die maar bij het vuilnis belanden, kan dat niet schoner? We weten heus wel dat stoppen met vliegen, vlees eten en autorijden de effectiefste manieren zijn om duurzamer te leven, maar wie het eerst wat minder drastisch wil aanpakken, kan eens kijken naar wat-ie dagelijks meezeult. Is er iets stuk, op of leeg, ga dan op zoek naar een alternatief dat net wat beter zorg draagt voor het milieu, of op z’n minst minder vervuilend is. Verbeter de wereld, begin met deze verantwoorde alternatieven voor vijftien items die in (bijna) elke tas te vinden zijn.

Telefoon

Dat steeds meer mensen een smartphone gebruiken en steeds sneller een nieuwe kopen, doet de wereld milieutechnisch gezien weinig goed. Sinds de eerste iPhone in 2007 op de markt kwam, hebben al onze afgedankte mobieltjes en andere apparaten al een afvalberg van 50 miljoen ton gevormd, schatte Greenpeace vorig jaar.

En als we de Universiteit van de Verenigde Naties mogen geloven, wordt nog geen vijfde van dat elektronisch afval gerecycled. Komt nog bij, wist Amnesty ons twee jaar geleden te melden, dat de kans aanzienlijk is dat aan de winning van kobalt, een mineraal gebruikt voor (telefoon)batterijen, kinderarbeid te pas komt.

Gelukkig bracht Bas van Abel vijf jaar geleden de Fairphone op de markt: een Android-smartphone die op een zo eerlijk en duurzaam mogelijke manier wordt geproduceerd. Zo gebruikt het bedrijf conflictvrije mineralen uit Congo en zijn veel onderdelen makkelijk zelf te vervangen, waardoor de telefoon langer meegaat. 

FairPhone 2, € 399,99 - fairphone.com

Telefoonhoesje

Kleiner beginnen? Ga dan, als je toe bent aan een nieuw hoesje, voor eentje van PelaCase. De Canadese oprichter Jeremy Lang heeft een niet al te bescheiden missie: de wereld afvalvrij maken. Zijn cases zijn niet gemaakt van onvergankelijk plastic, maar van ‘Flaxstic’, een combinatie van vlasstro-afval en zetmeelpolymeren. In makkelijker Nederlands: plantaardig materiaal. Daardoor is elke PelaCase vrij van mogelijk schadelijke stoffen als ftalaten, bpa’s, lood en cadmium. Hoesje op? Dan stop je hem gewoon onder de grond en vergaat hij vanzelf.

€ 34, pelacase.com.

Tampons

Een vrouw gebruikt in haar leven gemiddeld tienduizend tampons. Die komen uiteindelijk allemaal bij het afval terecht. Makkelijke manier om dat afval te voorkomen is overgaan op een menstruatiecup: een kuipje van siliconen dat het bloed opvangt. Bijkomende voordelen: je kunt hem langer inhouden dan een tampon en je loopt geen risico op het zeldzame, maar ernstige toxische shock syndroom. Cups zijn er in tal van soorten en maten; de site Cupkiezer helpt je, inderdaad, kiezen.

Bijvoorbeeld OrganiCup, € 22, te koop bij Kruidvat.

Opschrijfboekje

Papier wordt gemaakt van hout, toch? Nee hoor, hoeft heus niet altijd. Sinds 2015 verkoopt de Utrechtse Anne Pleun van Eijsden haar ‘rockbooks’. De pagina’s daarvan zijn gemaakt van een mengsel van steengruis - een restproduct uit de mijnbouw - en gerecycled kunststofpoeder. Bij dit proces is, in tegenstelling tot bij traditionele papierproductie, geen water nodig. En er komt geen boom aan te pas. Een vijfde van al het hout dat jaarlijks wordt gekapt, is bestemd voor papierproductie. Worden al die gekapte bomen niet teruggeplant, dan leidt dat tot ontbossing, wat weer zorgt voor minder biodiversiteit en CO2-opname. De ‘stenen’ vellen zijn ook nog eens waterbestendig, mocht je onder de douche je ideeën willen opschrijven. Boekje vol? Dan kan je het via de plasticbak recyclen. 5 procent van de omzet investeert On the Rocks in herbossingsprojecten. Volgende maand komt het bedrijf met het ‘leafbook’, gemaakt van landbouwafval. Ook wordt het assortiment later uitgebreid met agenda’s.

Softcover: € 11,95, hardcover: € 16,95, paperontherocks.com.

Lippenbalsem

Minerale olie, paraffinum, petrolatum: het zijn veelvoorkomende ingrediënten in lippenbalsem, afgeleid van de fossiele brandstof aardolie. De verbranding daarvan zorgt voor CO2-uitstoot en vervuiling. Wil je van de aardolie af, dan zet het meer zoden aan de dijk om je auto de deur uit te doen, maar een overgang naar een aardolievrije lippenbalsem is een klein begin. Ook voor de gezondheid van je lippen is dat beter: het Belgische Test-Aankoop en het Duitse Stiftung Warentest ontdekten vorig jaar dat sommige minerale oliën mogelijk kankerverwekkende koolwaterstoffen bevatten. Ze troffen die zogeheten MOSH en MOAH’s onder meer aan in sticks van Labello, Vaseline en Blistex, waarschuwde de Consumentenbond. Wat dan wel te smeren? De ‘premium vegan lip balms’ van het Amerikaanse Hurraw bijvoorbeeld. Die bestaan grotendeels uit biologische en fairtrade-ingrediënten als cacaoboter, candelilawas en kokosolie. Verkrijgbaar in tal van smaken - van drop tot banaan, maar ook gewoon in een geurloze variant.

€ 4,99, via biggreensmile.nl.

Kauwgom

Doornen in het oog van de schonestraatliefhebber: witte plakken kauwgom op de stoeptegels, die er minstens twintig jaar over doen om af te breken. Nee, gooi dan liever een pakje BenBits in je tas. Het eighties-merk deed vorig jaar voor de derde keer zijn intrede op de Nederlandse markt, met zijn kauwgom die honderd procent natuurlijk is. De Deense fabrikant koos niet voor synthetisch rubber als basis, maar voor duurzaam geteelde, natuurlijke gom van de hars van de Zuid-Amerikaanse sapodilloboom. Composteertijd: enkele maanden. Volgens het Voedingscentrum maakt het voor ons lijf niet uit welke kauwgom je kiest, maar draag je het milieu een warm hart toe, dan zijn BenBits een stuk beter dan de gangbare merken.

€ 1,29 voor een pakje, € 1,99 voor een duopak, in elk geval bij supermarkten en drogisterijen.

Koffie-to-go

Wat is slechter voor het milieu: een wegwerpkoffiebeker of een herbruikbaar exemplaar? Je zou zeggen die eerste, maar dat ligt volgens MilieuCentraal genuanceerder. De voorlichtingsorganisatie doet op haar site uitgebreid uit de doeken welke factoren meewegen: de grondstoffen en energie voor productie, de levensduur (je kunt ook een wegwerpbeker meerdere keren gebruiken), de manier van afwassen en de manier van weggooien. Lang verhaal kort: per gebruik zijn de impact van een herbruikbaar en een wegwerpexemplaar ongeveer gelijk. Wat je sowieso kunt doen om de milieudruk te verlagen: de beker meerdere keren gebruiken zonder te wassen, of ’m tussendoor alleen afspoelen met koud water. Wie minder afval wil produceren, doet er goed aan te investeren in de Weducer-cup van het Duitse Kaffeeform, want die is gemaakt van gerecyclede koffiepulp - en heeft dus minder grondstoffen gekost. Bonus: de mok ruikt de eerste tijd echt naar koffie.

€ 14,90, kaffeeform.com.

Boterhamzakje

Hou je vast: jaarlijks wordt er wereldwijd 250 miljard kilo plastic geproduceerd. Ongeveer de helft daarvan wordt na één keer gebruiken weggegooid. Zolang je deze zogeheten fifteen minutes plastics daarna netjes in de afvalbak, of liever nog, in de plasticbak gooit, is er weinig aan de hand: 85 procent van het plastic afval wordt gerecycled. Hoewel: tijdens de afvalverwerking komen weer stoffen vrij die schadelijk zijn voor het milieu. Komt het rietje/flesje/boterhamzakje op straat of in de natuur terecht, dan kan het in zee belanden en zo bijdragen aan de uitdijende plasticsoep, die de oceanen vervuilt en de gezondheid van (zee)dieren bedreigt. En mogelijk onze eigen gezondheid: de toegevoegde chemische stoffen kunnen in de kleine deeltjes waarin plastic uiteenvalt (micro- of nanoplastics) via voedsel terechtkomen in ons lichaam en zo de hormoonhuishouding verstoren en het risico op kanker verhogen - al staat het onderzoek hiernaar nog in de kinderschoenen.

Een makkelijke manier om te minderen met wegwerpplastic is je boterhamzakje vervangen door een herbruikbare variant. Bijvoorbeeld eentje van Zuperzozial, die eruit ziet als een ouderwetse papieren zak. Of, als je van uitbundiger houdt, een van Lunchskins met een printje. Die laatste kan ook in de vaatwasser. Hoe dan ook scheelt het toch al gauw meer dan tweehonderd wegwerpexemplaren per jaar.

Zuperzozial lunchzakje, vanaf € 9,95, bag-again.nl. Lunchskins sandwich bag, € 9,90, ecomondo.nl.

Flesje

De Dopper is inmiddels hartstikke ingeburgerd, maar toch worden er in Nederland nog dagelijks een miljoen flesjes water per dag verkocht. Zie bij de boterhamzakjes wat al dat wegwerpplastic voor gevolgen kan hebben, en neem je dan als de wiedeweerga voor om altijd een drinkfles in je werktas te stoppen. Die van Dopper zijn er tegenwoordig in tal van kleuren en er is zelfs een thermosvariant. Wie origineler wil zijn, kan kiezen voor een Join the Pipe-fles. Dit eveneens Nederlandse bedrijf zet zich, net als Dopper, in voor watervoorziening in ontwikkelende landen. Je kunt het ook kennen van de drinkwatertappunten door heel Nederland. Want, zo maakt MilieuCentraal duidelijk: drinkwater heeft minder milieubelasting en is 150 keer goedkoper dan bronwater.

Dopper, vanaf € 12,50, dopper.com. Join the Pipe-fles, € 6,95, join-the-pipe.org.

Oordopjes

Wie beter wil leren consumeren (of -minderen), doet er goed aan De Verborgen Impact te lezen, van onderzoeker en ontwerper Babette Porcelijn. Zij berekende, met hulp van onderzoeksbureau CE Delft, de negatieve milieu-effecten van alles wat we doen, eten en kopen. Met stip op één als vervuilendst: de productie van spullen. Binnen die categorie een van de grote boosdoeners: elektronica. Laptops, smartphones en andere gadgets zorgen voor een derde van de milieudruk in deze categorie, omdat het vaak complexe producten zijn, die worden gemaakt van zeldzame materialen. Zo komt er bij de mijnbouw voor de grondstoffen in een laptop - onder meer nikkel, goud en tin - extreem giftig afvalwater vrij. Porcelijn rekende uit dat je al het gif van één laptop zou moeten oplossen in tweeduizend wedstrijdzwembaden om het te verdunnen tot een veilig niveau. Haar devies wat betreft technische snufjes: koop refurbished en alleen als je het echt nodig hebt. Wie nieuwe oordopjes toch frisser vindt, heeft een goeie aan het Britse Woodbuds. Het koord is van bio-plastic en de dopjes van duurzaam hout. Bovendien plant het bedrijf een boom voor elke honderd verkochte producten.

Woodbuds, € 28, woodbuds.com.

Portemonnee

De tv-serie Genaaid gezien? Dan weet je hoe mensonterend en vervuilend het eraan toe kan gaan in leerlooierijen. Voor de onwetenden: arbeiders staan vaak onbeschermd in baden vol giftige chemicaliën, terwijl vlakbij de ongelooide koeienhuiden soms nog inclusief organen op de grond liggen. De leerproducten van het Nederlandse O My Bag worden gemaakt onder eerlijke arbeidsomstandigheden van plantaardig gelooid leer, dus zonder toevoeging van schadelijke stoffen als het irriterende chromium. Wie überhaupt weg wil blijven van leer, vindt onder meer bij het Canadese Matt & Nat en de Nederlandse Denise Roobol prachtige alternatieven van vegan leather.

Bijvoorbeeld Sonny square wallet van O My Bag, € 69, omybag.nl.

Make-uptasje

We drinken massaal groene shakes, natuurlijk zonder plastic rietje, shoppen met onze eigen tasjes, maar verlengen nog wel onze wimpers met een L’Oréal-mascara: zijn we dan fout bezig? Die vraag is lastig te beantwoorden. Wat verzorging betreft, zijn er veel aspecten die meetellen. Wil je dierproeven niet ondersteunen? Koop dan geen cosmeticamerken die in China verkopen (op de blog Naoki vind je een volledige en overzichtelijke lijst). Wil je het milieu niet schaden? Vermijd dan microplastics, bijvoorbeeld met hulp van de Beat the Microbead-app. Wil je synthetische ingrediënten vermijden? Lees je dan goed in, want natuurlijk spul kan net zo schadelijk zijn. Wij zeggen alleen maar: neem je mascara, concealer en lippenstift mee in een make-uptasje van Henk, handgemaakt door Jasmijn Muskens van restjes ‘vergeten’ (tweedehands) stof. En o ja, was je make-up eraf met een herbruikbaar wattenschijfje (bijvoorbeeld van LanaLuna) of een composteerbaar wattenstaafje (van Hydrophil).

Henk, klein make-uptasje, € 10, shophenk.nl.

Zakdoekjes

We zouden, om je te overtuigen tot een alternatief voor wegwerpzakdoekjes, hier het verhaal van papier en ontbossing kunnen herhalen, maar we kunnen het ook hebben over de Japanners. Velen van hen dragen namelijk altijd een tenugui bij zich: een dunne, rechthoekige doek - die meestal 35 bij 90 centimeter meet - die ze onder meer gebruiken om hun handen af te drogen na een toiletbezoek. En da’s dan geen simpel wit exemplaar, maar eentje met een prachtige print. Op de webshop Tsuru Kyoto, gerund door de Japanse Natsumi en haar Nederlandse echtgenoot, koop je de bontste exemplaren. Voor wie een tenugui te groot lijkt, zijn er ook kleinere handdoekjes, met even mooie prints.

Tenugui, € 14,90, via tsurukyoto.nl.

Boodschappennet

Nog even over dat wegwerpplastic: sinds 1 januari 2016 mogen winkels geen gratis plastic tassen meer meegeven. De overheid stelde dit verbod in om zwerfafval in zee en verspilling van grondstoffen tegen te gaan. Op aandringen van de Europese Unie: die verplicht zijn lidstaten te strijden tegen de negatieve gevolgen van wegwerpplastic. Het eerste verbod lijkt te werken: in het eerste jaar na de invoering gingen 70 procent minder plastic tasjes over de toonbank. Ondertussen zet de EU haar campagne voort: eind oktober stemde een groot deel van het Europees Parlement in met een verbod vanaf 2021 op nog meer eenmalig plastic, zoals wattenstaafjes, rietjes en roerstaafjes. Kortom: plastic is het nieuwe roken. En jij neemt natuurlijk allang je eigen boodschappentas mee naar de supermarkt. We hoeven alleen nog maar te suggereren dat een boodschappennetje een lekker retro alternatief is. Bijvoorbeeld de Turtle Bag, die is gemaakt van biologisch katoen en tot wel 40 kilo kan dragen. Kom maar op met die melkpakken.

Turtle Bag, € 6 bij Arket, arket.com.

Deodorant

Wie deodorant uit een spuitbus gebruikt, hoeft allang niet meer te vrezen dat-ie het gat in de ozonlaag vergroot: de chloorfluorkoolstofverbindingen die daarvoor zorgden, zijn sinds midden jaren negentig verboden. Wel waarschuwt MilieuCentraal dat drijfgassen en oplosmiddelen in cosmetica mede-verantwoordelijk zijn voor smogvorming. Advies van de overheidsinstantie: koop deodorant in rollers, sticks of mechanische verstuivers. Wij denken dat een tube ook veilig is, bijvoorbeeld van het Nederlandse Nuud. Hun tube is niet gemaakt van aardolieplastic, maar suikerrietplastic. Verzending van de online te bestellen deo’s gebeurt CO2-neutraal. De inhoud van het rode tubetje bestaat uit slechts tien ingrediënten. Het belangrijkste: microzilver, dat een natuurlijke antibacteriële werking heeft. Zo anti-zweetgeur zelfs, dat Nuud wel drie tot zeven dagen werkt. Hoeft dus eigenlijk niet eens mee in de handtas, maar is toch fijn om achter de hand te hebben.

Nuud, tube van 15 ml, € 12,95, nuudcare.nl.