Europese Commissie daagt Polen voor de rechter wegens schending van rechtsstaat
De Europese Commissie klaagt Polen aan bij het Europese Hof van Justitie vanwege de gedwongen pensionering van opperrechters. De Commissie ziet dit als een bedreiging van de onafhankelijkheid van de rechtspraak en wil dat het Hof de rechts-nationalistische regering in Warschau tot de orde roept.
Steen des aanstoots is een wet die in april dit jaar van kracht werd. Die wet verlaagt de pensioenleeftijd van rechters van het Hooggerechtshof van 70 naar 65 jaar. Dat betekent dat 27 van de 72 zittende rechters op de nominatie staan om te worden vervangen. Volgens de Commissie is de maatregel in strijd met het verdrag van de Europese Unie dat de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht garandeert en uitgaat van het principe dat rechters niet uit hun ambt kunnen worden gezet.
De Commissie heeft geprobeerd de Poolse regering via een dialoog tot inkeer te brengen, maar tot nu toe leverde dat niets op. Vandaar dat de Commissie nu naar het Europees Hof in Luxemburg stapt met de klacht dat Warschau inbreuk maakt op de EU-wetten. Het is niet de eerste keer dat de Commissie deze stap zet. Vorig jaar juli spande zij ook een zogeheten inbreukprocedure aan vanwege een wet betreffende de gewone rechtbanken in Polen, die voor mannelijke rechters (65 jaar) een andere pensioenleeftijd invoerde dan voor vrouwelijke rechters (60 jaar). Ook die wet vormt volgens de Commissie een bedreiging voor de onafhankelijkheid van de rechtspraak.
Omdat inbreukprocedures de nodige tijd vergen, vraagt de Commissie het Europese Hof van Justitie om bij wijze van interim-maatregel Polen te gelasten de uitvoering van de wet op het Hooggerechtshof op te schorten totdat het tot een definitieve uitspraak komt.
Kou terug in de lucht
Het touwtrekken tussen de EU en de conservatieve PiS-regering in Warschau over de Poolse rechtsstaat is aan de gang sinds januari 2016. Na veel vruchteloos overleg besloot Europees Commissaris Frans Timmermans vorig jaar december Artikel 7 van het Europees verdrag te activeren. Dit voorziet een strafprocedure, die in laatste instantie kan leiden tot het intrekken van het stemrecht in de EU. Begin dit jaar leek er sprake van enige dooi, maar inmiddels is de kou weer helemaal terug in de lucht.
Het is moeilijk te voorspellen hoe het gevecht gaat eindigen. De lidstaten moeten besluiten over de volgende stappen in de Artikel 7-procedure, maar dat schiet niet erg op. Bovendien heeft Hongarije al aangekondigd een veto te zullen uitspreken over een eventuele straf voor Polen. Ook de inbreukprocedures die zijn aangespannen bij het Europese Hof zijn zoals gezegd een zaak van lange adem.
Wel oordeelden de rechters in Luxemburg deze zomer op verzoek van een Ierse rechter dat EU-lidstaten niet hoeven te voldoen aan uitleveringsverzoeken van Polen als zij twijfelen aan de onafhankelijkheid van de rechtspraak in dat land. De rechters verwezen in die uitspraak naar de "bijzonder relevante" bevindingen van de Europese Commissie dat de Poolse regering bezig is de rechterlijke macht onder politieke controle te brengen. Het kan een indicatie zijn voor hoe het Hof te zijner tijd zal oordelen.
Behalve tegen Polen zijn er door de Europese Commissie ook tegen Hongarije allerlei inbreukprocedures aangespannen op beschuldiging van het schenden van de Europese democratische waarden. Het Europees parlement stemde twee weken geleden voorts voor het activeren van Artikel 7.