Direct naar artikelinhoud
NieuwsRussisch kinderboekenschrijver

Bedenker ‘Mickey Mouse van de Sovjet-Unie’ overleden, Rusland in rouw

Rusland rouwt  om de dood van kinderboekenschrijver Edoeard Oespenski, de bedenker van een aapachtig beestje dat voor kinderen in de Sovjet-Unie minstens zoveel betekende als Mickey Mouse voor hun leeftijdsgenootjes in het Westen. Oespenski stierf aan kanker, zo liet zijn dochter woensdag weten aan persbureau Tass. Hij werd 80 jaar oud.

Tsjeboerasjka.

Tsjeboerasjka heet het fantasiefiguurtje dat Oespenski in 1966 tot leven wekte. De naam is afgeleid van het Russische woord voor ‘tuimelen’. Zijn oren zijn zo groot als zijn gezicht, zijn huid is zijdezacht en zijn aaibaarheidsfactor uiterst hoog. Tsjeboerasjka bracht liefde en onschuld aan kinderen die opgroeiden tijdens de Koude Oorlog.

Makkelijk had hij het niet in de Sovjet-Unie. Tsjeboerasjka viel in een tropisch oord in slaap in een doos sinaasappels en kwam zo per ongeluk terecht in de communistische samenleving. Met zijn afwijkende uiterlijk – ‘niet bekend bij de wetenschap’ – was er geen plek voor hem in de dierentuin. Niemand wilde met hem omgaan. Tsjeboerasjka ging daarom maar in een telefooncel wonen en raakte via een advertentie bevriend met de oude eenzame krokodil Gena. Samen gingen ze op stap en zongen ze liedjes die iedereen die opgroeide in de Sovjet-Unie kan meezingen.

Tsjeboerasjka is Oespenski’s bekendste fantasiefiguur. Hij verscheen in tekenfilms, toneelstukken en luisterboeken, op kleurplaten en postzegels. Nog steeds leren kinderen Russisch met hem. Vier jaar geleden brak Tsjeboerasjka zelfs door in de Japanse animatiewereld.

Levenslessen

En nog altijd heeft elke Russische boekwinkel een speciale plank met Oespenski-boeken. Er staan levenslessen in die alleen Russen kennen. Zo leerde Matroskin de Kat, een weggelopen kater die een van huis weggelopen jongetje opvoedde, hoe je boterhammen met salami eet: draai de boterham om, zodat de salami onderop ligt, want dan raakt het vlees als eerste je tong.

Zelf hield Oespenski het meest van Zjab Zjabitsj, een kalme pad die uit een genetisch laboratorium ontsnapt en een leven probeert op te bouwen als een gewone Russische burger. Zjab Zjabitsj houdt zich braaf aan de wet, probeert allerlei baantjes en droomt ervan om een advocaat te worden die dierenrechten beschermt.

De afgelopen jaren lag Oespenski in de clinch met tekenfilmstudio Sojoezmoeltfilm over de rechten op zijn verhalen. Oespenski wilde niet dat de studio nieuwe verhaallijnen toevoegde aan de avonturen van zijn beestjes. Maar de voormalige Sovjet-staatsstudio, nu een privaat bedrijf, stelt dat de auteursrechten ten tijde van het communisme nu eenmaal automatisch bij de collectieve studio terechtkwamen, en niet bij de bedenker.