Even zag het er naar uit dat de twee Duitse christendemocratische partijen hun hoogoplopende ruzie over het asielbeleid zouden bijleggen. De Beierse CSU van minister van Binnenlandse Zaken Horst Seehofer bleek bereid Angela Merkel nog twee weken respijt te geven om een akkoord te vinden over een nieuw Europees asielbeleid. Lukt dat niet – of vindt hij dat akkoord onvoldoende – dan begint hij vanaf 1 juli migranten die zich al in een ander EU-land als asielzoeker hebben laten registreren terug te sturen vanaf de Duitse grens. Wat Merkel absoluut niet wil.

Atoombom
Seehofer zegt dat hij, als er geen Europese oplossing uit de bus komt, op 1 juli sowieso asielzoekers aan de grens begint terug te sturen. De voorbije dagen onderstreepte hij herhaaldelijk dat dat volledig binnen zijn bevoegdheid ligt. Dat was voor Merkel – die er al mee had ingestemd dat hij haar een deadline dicteert – een stap te ver. Zij liet hem weten dat de beslissing om mensen aan de grens terug te sturen, alleen haar toekomt. Volgens de Duitse grondwet tekent de kanselier immers de principiële krijtlijnen uit waarbinnen de ministers moeten opereren. Maar als ze een beroep doet op die Richtliniënkompetenz’, die hier volgens haar van toepassing is, overrulet ze de facto Seehofer. Dat is als een atoombom onder de regeringstafel leggen.

Het gebakkelei over de bevoegdheden toont aan dat er ten gronde niets is opgelost. Angela Merkel heeft alleen wat extra tijd en ademruimte gekregen om de Europese oplossing te vinden, die ze altijd al wilde. Zij vreest dat de sluiting van de Duitse grenzen kan leiden tot een domino-effect. De Oostenrijkse minister van Binnenlandse Zaken, Herbert Kickl (FPÖ), bevestigde gisteren die vrees: als Duitsland mensen terugstuurt naar Oostenrijk, zal Oostenrijk ‘gelijkaardige stappen’ zetten. Migranten terugsturen naar Italië, dus. Waardoor alle migranten uiteindelijk dreigen te worden teruggestuurd naar de al overbelaste landen waar ze zijn aangekomen in de EU.

Merkel zal de komende twee weken een diplomatieke marathon moeten lopen om uit de impasse te geraken. Gisteravond ontmoette ze de Italiaanse premier Giuseppe Conte, vandaag de Franse president Emmanuel Macron. Er volgen allicht nog andere ontmoetingen met Europese  regeringsleiders en staatshoofden, in de aanloop naar de Europese top van 28 en 29 juni waar migratie het hoofdthema zal worden. 

Kwelduivel
Merkel weet dat niet alleen haar eigen politieke toekomst, maar ook die van haar partij op het spel staat.  Ze zal dus maximale druk proberen uit te oefenen op haar Europese partners om een akkoord rond te krijgen. Toch lijkt het weinig waarschijnlijk dat er een akkoord op EU-niveau uit de bus komt. Landen als Hongarije, Polen, Slovakije en Tsjechië liggen nog steeds dwars. Een alternatieve denkpiste, die Merkel vorige week zelf lanceerde, is dat Duitsland bilaterale akkoorden sluit met de aankomstlanden: Italië, Griekenland en Bulgarije. Maar waarom zouden zij, die nu al de grootste last van de migratie dragen, daarmee instemmen? Zullen zij dan ook hun grenzen niet openzetten?

Dat de kaarten slecht liggen, weet Merkels kwelduivel Horst Seehofer maar al te best. Over wat voor soort Europees akkoord voor hem aanvaardbaar zou zijn, blijft hij op de vlakte. Hij zegt alleen dat de andere EU-landen Duitsland moeten ontlasten van de hoge migratiedruk die het ondervindt. Als dat niet snel gebeurt, gaat hij zijn eigen weg. Ook al gaat dat ten koste van de Europese eenheid, zoals Merkel betoogt.