Vraag iemand niet Jood-zijn te verzwijgen
Kun je het je voorstellen? Voor een plezierig etentje nodigen enkele kerkleden die onder asielzoekers actief zijn, een aantal Syrische vluchtelingen uit. Een van de gastvrouwen is van Joodse afkomst. De andere kerkleden vragen haar vriendelijk daarover die bewuste avond maar even te zwijgen. Het moet namelijk wel gezellig blijven, zeker nu er in verband met Jeruzalem en Gaza extra spanning in het Midden-Oosten is gekomen.
Theorie? Uit de lucht gegrepen? Onlangs stond er een wat mij betreft nogal schokkende bijdrage in Die Zeit over antisemitisme onder Syrische vluchtelingen. Schokkend, ook al kon iedereen vermoeden dat er problemen zouden ontstaan door de instroom van zo veel Arabische asielzoekers die door onderwijs en religie anti-Joods zijn voorgesorteerd. ‘Ik heb op school geleerd dat Hitler een held is’, zegt een Syrische vluchteling tegen de Joodse Alexandra in Die Zeit. ‘Ik leerde dat Joden varkens zijn.’ En vraagt een Syriër suggestief: ‘Hoe wil Duitsland ons dwingen de Joden niet te haten?’
nieuw thuis
Ik weet dat de kwestie gevoelig ligt. Ik herinner me een uitzending van Pauw uit het najaar van 2015. Daarin werd rabbijn Yanki Jacobs onder vuur genomen toen hij bezorgd bleek over de komst van zo veel Syriërs vlak in de buurt van Joodse Amsterdammers. Natuurlijk wil je niet geïdentificeerd worden met de PVV. Mede daarom is het kennelijk nodig eerst stevig te benadrukken wat in feite vanzelfsprekend is: je gunt Syriërs die in eigen land verschrikkelijk hebben geleden, dat ze hier een nieuw thuis vinden. En je bedenkt dat de eerste zorg van Syrische vluchtelingen de situatie in eigen land is en niet de Joden. Maar vervolgens hoef je je kop niet in het zand te steken.
Misschien werpt iemand tegen dat de aversie van Syriërs, van wie er in Nederland meer dan 65.000 zijn en er sinds het begin van de burgeroorlog 700.000 naar Duitsland vluchtten, eerder antizionistisch dan antisemitisch is. Natuurlijk bestaat er verschil. Antizionisme is het verzet tegen de Joodse identiteit van de staat Israël, terwijl antisemitisme gericht is tegen het wereldwijd verspreide Joodse volk als zodanig.
Maar antizionisme kan zomaar antisemitisme worden. Dat gebeurt als in principe elk volk zelfbeschikkingsrecht wordt gegund, behalve het Joodse. Of als ten nadele van Israël voortdurend met twee maten gemeten wordt. Of ook als Joden waar ook ter wereld de dupe worden van kritiek op de staat Israël. Of wanneer de Holocaust ontkend wordt. De bijdrage in Die Zeit, maar ook bredere onderzoeken tonen aan dat antisemitisme onder Syrische, Iraakse en Afghaanse vluchtelingen wijdverbreid is.
foute suggestie
Wat te doen? Natuurlijk gebeurt er al iets. Bij inburgeringslessen wordt geleerd wat belangrijke kenmerken van de Nederlandse samenleving zijn. Daar horen racisme, homohaat en antisemitisme absoluut niet bij. Is dat voldoende? Zou een bezoek aan het Anne Frank Huis niet wenselijk zijn, zoals in Duitsland een rondgang door voormalig concentratiekamp Sachsenhausen bij Berlijn georganiseerd kan worden. De bezoekers zou dan verteld kunnen worden dat Joden na eeuwenlange inquisitie, pogroms en Holocaust in hun eigen staat eindelijk niet langer gediscrimineerd worden.
Toch lijken persoonlijke ontmoetingen mij het meest essentieel. In het Zuid-Afrika van de apartheid en in Israël tussen Joden en Palestijnen is gebleken dat vooroordelen hardnekkig zijn als de één de ander niet in de eerste plaats als medemens leert kennen. Ook daarom is die suggestie bij zo’n etentje met asielzoekers zo fout.
Bij The Parents Circle in Jeruzalem en Bethlehem zag ik Joden en Palestijnen die in hun onderlinge strijd gezinsleden verloren, elkaar ten slotte toch omarmen. In plaats van in haat te blijven hangen, hadden ze elkaar opgezocht en samen over gemeenschappelijk lijden gehuild. Kan zoiets ook in Nederland? Ja, maar dan kan niet met een enkel lesje burgerschapskunde worden volstaan.
