Het telefoongesprek tussen de Amerikaanse president Donald Trump en zijn Russische evenknie Vladimir Poetin heeft slechts een lightversie opgeleverd van wat de VS en Oekraïne vorige week hadden afgesproken over een staakt-het-vuren. Die uitkomst heeft alles te maken met de sterke onderhandelingspositie waarin Poetin zich bevindt en de zwakke posities van Oekraïne én Europa.
Hoe het telefoongesprek tussen Trump en Poetin slechts een staakt-het-vuren 'light' opleverde
Denny Baert
Gepubliceerd:
Wat hebben Poetin en Trump afgesproken?
De hele dag werd uitgekeken naar het als historisch omschreven telefoongesprek tussen de Amerikaanse president Donald Trump en de Russische president Vladimir Poetin.
De inzet was dan ook hoog: zouden de twee wereldleiders een staakt-het-vuren tussen Oekraïne en Rusland kunnen bezegelen? Het gesprek door de spreekwoordelijk rode telefoons in Washington en Moskou heeft voorlopig geen vredesduif, maar een muis gebaard.
“Het enige concrete dat lijkt te zijn afgesproken, is dat de Russische president Vladimir Poetin instemt met een beperkt staakt-het-vuren: niet aan het front, maar enkel over bombardementen op energie-infrastructuur”, zo vat Marijn Trio, Oost-Europakenner bij VRT NWS de uitkomst van het gesprek samen.
Concreet heeft Poetin zich bereid getoond om 30 dagen lang geen Oekraïense energie-infrastructuur te bombarderen. Maar alleen als ook Oekraïne dezelfde afspraak respecteert, zal ook Poetin stoppen met Oekraïense energie-infrastructuur te bombarderen.
Op dit moment richt het Oekraïense leger zijn spreekwoordelijke pijlen - in de vorm van langeafstandsraketten - nog vaak op olieraffinaderijen diep in Rusland.
Dit beperkte staakt-het-vuren moet een opstap zijn naar verdere vredesgesprekken. Die moeten - net als de gesprekken vorige week tussen de VS en Oekraïne - ergens in het Midden-Oosten opgestart worden. Daar hebben ze zich beiden bereid toe verklaard.
Daarnaast hebben Poetin en Trump afgesproken dat er ook gepraat worden over een staakt-het-vuren op de Zwarte Zee.
Heeft dit gesprek opgeleverd wat beloofd was?
De inzet voor het gesprek tussen Trump en Poetin was hoog. Ter voorbereiding hadden Amerikaanse en Oekraïense onderhandelaars vorige week een ferm akkoord gesloten: Oekraïne had zich bereid getoond voor een staakt-het-vuren van 30 dagen.
Het was een voorstel om de wapens te doen zwijgen in de zee en in de lucht, en ook aan het front. Dat is in het gesprek tussen Trump en Poetin vandaag dus flink afgezwakt.
Ook het voorstel om gevangenen te ruilen, is zwaar afgezwakt. De Oekraïense president Volodymyr Zelensky had voorgesteld om álle krijgsgevangenen uit te ruilen, maar zover komt het voorlopig niet. Uit het gesprek tussen Trump en Poetin is een afspraak gekomen om 175 krijgsgevangen uit te ruilen.
Alles bij elkaar genomen is er nu slechts een “een zeer lightversie van het staakt-het-vuren” zoals dat een week werd afgeklopt tussen de Verenigde Staten en Oekraïne uit de bus gekomen, concludeert Trio. "De bal ligt nu in het Russische kamp", had de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio gezegd na de onderhandelingen in Saudi-Arabië. “Maar voorlopig heeft Poetin niets met die bal gedaan”, zegt Trio
Tegelijk kon Poetin zich niet permitteren om helemaal geen enkele bereidheid te tonen. “Daarom doet hij nu een héél kleine geste om aan Trump het gevoel te geven dat hij hem ergens van kan overtuigen. Op dit moment is het voor Rusland het belangrijkste dat de relatie met de VS hersteld wordt en daar heeft hij Trump voor nodig.”
In een eerste reactie schrijft Trump dat zijn telefoongesprek met Poetin goed en productief was. “Maar dit is eigenlijk niet wat hij op voorhand had aangekondigd”, zegt Amerika-correspondent Thomas De Graeve.
Trump stuurde namelijk aan op een volledig staakt-het-vuren, en hij wilde dat snel. Nu kan Trump enkel melden dat er gewerkt zal worden aan een volledig staakt-het-vuren. Hij heeft dus niet kunnen leveren wat de VS op voorhand wilde bereiken.
Hoe is het zo gelopen?
Jan Balliauw, voormalig VRT NWS-journalist en nu verbonden aan het Egmont Instituut, ziet het gesprek tussen Trump en Poetin niet als een doorbraak. Terwijl de Amerikanen vorige week hadden gesteld dat de Russen “ja” of “nee” moesten zeggen op het akkoord, heeft Poetin er vandaag dus geen “ja” op gezegd. Wat Poetin vandaag aan Trump heeft gegeven, noemt Balliauw niet meer dan “een zoethoudertje”.
Dat vooral Poetin zijn slag thuis gehaald heeft, komt door de ongelijke onderhandelingsposities. Terwijl Poetin de overhand houdt, zit het kleine Oekraïne in een zwakke positie, zeker na het bekende débacle in het Witte Huis. Tijdens zijn aanvaring met president Zelensky wees Trump hem er toen op dat hij slechte kaarten in handen heeft om te onderhandelen.
Na die aanvaring heeft Trump Zelensky heel zwaar onder druk gezet, merkt Jan Balliauw op. Zo heeft Trump de levering van wapens en inlichtingen laten opschorten om uiteindelijk vorige week vele Amerikaanse eisen door te drukken. Rusland staat op zijn beurt veel sterker. Het heeft wél onderhandelingsmarge.
Europa moet nadenken om eens op tafel te kloppen.
Jan Balliauw
En hét grote probleem is vooral dat de druk van Europa op dit moment volledig ontbreekt, zo zegt Balliauw. Het gesprek tussen Trump en Poetin ging volgens hem over Europa, terwijl Europa er niet bij was. Volgens Balliauw moet Europa erover nadenken om met een luidere stem te spreken. De strategie om Trump te paaien blijkt immers niet te werken.
“Er moet nagedacht worden om eens op tafel te kloppen, zoals Europa dat ook gedaan heeft met het handelsconflict.” Door na het invoeren van importheffingen door de VS meteen te antwoorden met tegenmaatregelen heeft de EU een taal gesproken die wel binnenkomt bij Trump. Om dit met gezag te kunnen doen in vredesgesprekken zal de EU zich beter moeten bewapenen en de maatschappij weerbaarder moeten maken, besluit Balliauw.
