Politieke analyse: Chantage van de levenseindelobby
De lobby voor een zelfgekozen levenseinde is een sterke lobby, waarin steeds dezelfde mensen opduiken. Een van hen is Petra de Jong, die jarenlang directeur van de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE) was. Ook was ze initiator van de Levenseindekliniek, en nu is De Jong bestuurslid van Coöperatie Laatste Wil, een organisatie die sinds deze week onderwerp is van strafrechtelijk onderzoek. Woensdag stonden er agenten bij haar op de stoep met een brief van het Openbaar Ministerie, met het verzoek alle activiteiten met onmiddellijke ingang te staken.
De lijnen van de levenseindelobby naar de politiek zijn kort. Ontelbare keren sprak De Jong met Kamerleden over ruimere mogelijkheden voor een zelfgekozen levenseinde, en volgde ze Kamerdebatten vanaf de tribune. Over korte lijntjes gesproken: inmiddels is oud-PvdA-Kamerlid Agnes Wolbert directeur van de NVVE. Op haar beurt sprong Wolbert woensdag meteen in de bres voor Coöperatie Laatste Wil. Het verbieden van de Coöperatie of het verhinderen van de distributie van een levensbeëindigend middel is geen oplossing, zei Wolbert. ‘Daarmee neem je de wens niet weg van veel mensen die een “Pil van Drion” willen. De snelle groei van de Coöperatie heeft laten zien dat die behoefte er is.’
Het is hét argument van de levenseindelobby: er is draagvlak, er is een maatschappelijke wens. Er is behoefte aan een Levenseindekliniek, dús is het bestaan ervan legitiem. Er is vraag naar een middel voor een zelfgekozen dood, dús is het legitiem een structuur te creëren waarbinnen mensen dit kunnen aanschaffen. En als dat dan niet mag, dán moet de overheid de levering ervan maar zelf reguleren.
NVVE en Coöperatie Laatste Wil schermen met onderzoeken, waaruit blijkt dat Nederlanders meer autonomie rond het levenseinde willen. Ze schermen daarnaast met hun eigen ledenaantallen: na elk controversieel voorstel stromen de aanmeldingen binnen, claimt Coöperatie Laatste Wil. Het is een gemakzuchtige manier van redeneren, dat (vermeend) draagvlak moet leiden tot legitimatie. Bovendien kan meer regie rond het levenseinde ook op andere manieren worden vormgegeven, dan met het rondzwerven van een dodelijk middel.
geen rekenschap
Het is tekenend dat de Coöperatie Laatste Wil zich ook helemaal geen rekenschap geeft van het feit dat het negentienjarige meisje Ximena suïcide pleegde, na een zoektocht op internet naar het zelfdodingsmiddel – volgens haar ouders daartoe aangezet door de publiciteit rond de Coöperatie. In een interview met de Volkskrant zei De Jong vrijdag: ‘Ik kende haar niet, maar ik denk dat dit meisje enorm leed. Wie zijn wij om daarover te oordelen?’
In feite zegt De Jong dat het Ximena’s eigen keuze is. Elke verantwoordelijkheid voor de gevolgen van de verspreide informatie over het ‘pijnloze’ laatstewilmiddel, wijst de Coöperatie af. Sterker nog, in de Volkskrant dreigt De Jong de naam van het middel openbaar te maken, als het OM blijft dreigen met een kort geding om de activiteiten te verbieden. ‘Dan kunnen mensen het gewoon zelf doen.’ De levenseindelobby schuwt dus zelfs chantage niet.
Het OM kijkt intussen naar een mogelijk verbod van de Coöperatie Laatste Wil, en onderzoekt of het doel van die organisatie ‘het plegen van misdrijven’ is. Juridisch is er een scherpe grens: ook het makkelijker maken van zelfdoding, bijvoorbeeld door instructies te geven, is niet toegestaan, oordeelde de Hoge Raad eerder.
Stervenshulp in welke vorm dan ook, is voorbehouden aan artsen. Dat moet vooral zo blijven. Bescherming van het leven is bovendien een van de belangrijkste taken van een overheid. Een overheid die die taak serieus neemt, kan de Coöperatie niet haar gang laten gaan.
