Direct naar artikelinhoud
20 jaar viagra

"Tien euro per wip, dat is wel niet goedkoop, maar ik tel ze met de glimlach neer"

"Tien euro per wip, dat is wel niet goedkoop, maar ik tel ze met de glimlach neer"
Beeld Photo News

Viagra, het wondermiddel tegen falende fallussen, bestaat twintig jaar. Een toevallige ontdekking die de wereld onherroepelijk heeft veranderd. "Elke man die het ooit heeft geslikt zal het beamen: één pil en je bent mentaal verslaafd."

Als het op seks aankomt, is het credo van Jeffrey (55) simpel: hoe vaker, hoe liever. "Ik heb een groot seksueel verlangen, altijd al gehad." Problemen om te presteren had hij nooit, tenzij in heel dronken toestand. Dat veranderde toen er een goedaardig gezwel in zijn hersenen werd ontdekt. Jeffrey was een jonge veertiger. 

"Plots functioneerden ook de onderste regionen niet meer. Eerst maakte ik me geen zorgen: dat komt wel terug. Ik was toen ook meer met dat gezwel bezig." Maar wat hij ook probeerde, de erectie kwam niet meer terug. Hij heeft een jaar gefrustreerd rondgelopen. Bijzonder onzeker ook. 

"Ik voelde me een loser. Zelf ben ik geen knappe vent, maar ik heb een prachtige echtgenote. Ik was bang dat zij me zou verlaten voor iemand die het wel nog kon. Ik weet wel: er zijn andere manieren om een vrouw te bevredigen, maar je mist iets cruciaal. Toch?"

'Ik voelde me een loser. Zelf ben ik geen knappe vent, maar ik heb een prachtige echtgenote. Ik was bang dat zij me zou verlaten voor iemand die het wel nog kon'
Jeffrey (55), Viagra-gebruiker

Uiteindelijk kon hij nog maar aan één ding denken: hét, en dat het niet meer lukte. "Ik liep vaak boos rond." Maar net toen Jeffrey ervan overtuigd raakte dat het probleem tussen zijn oren zat, verkondigde zijn uroloog het tegendeel: het ging om een technisch defect, een dat perfect verholpen kon worden door Viagra.

Intussen is Jeffrey al tien jaar een tevreden gebruiker. "Na die eerste pil heb ik bijna gehuild van geluk: ik ben terug!"

Neveneffect

's Wereld bekendste soelaas tegen haperende erecties werd eerder per toeval ontdekt. Het Amerikaanse farmabedrijf Pfizer testte begin jaren negentig een nieuw middel tegen de hartaandoening angina pectoris. Testen met proefpersonen leverden niet het gewenste resultaat op, maar wel een opmerkelijk neveneffect. Zeker gezien sommige hartpatiënten in kwestie al jaren geen erectie meer hadden gehad. Enkele maanden later volgde een nieuwe studie. Ditmaal mochten de zestien testpersonen naar een pornofilm kijken. Twaalf van hen merkten instant resultaat onder de broekriem. Het begin van een wereldwijd fenomeen.

Op 27 maart 1998 krijgt Pfizer officieel fiat van de Amerikaanse Food and Drug Administration om Viagra op de markt te brengen. Een half jaar later volgt België en de rest van Europa. Op dat moment is de naam Viagra al even bekend als pakweg Coca-Cola en staan de kranten er vol van. 

'Het medicijn was een van dé grote omwentelingen in ons vakgebied'
Bo Coolsaet, uroloog

"Het medicijn was een van dé grote omwentelingen in ons vakgebied", vertelt uroloog Bo Coolsaet (78). De Heilige Graal waar al zo lang naar werd gesnakt. Al leidde de blauwe pil, zeker toen, ook tot veel flauwe grappen en opmerkelijke randontwikkelingen. Zo werd een Franse chef gearresteerd omdat hij een lapje vlees in Viagra-saus serveerde, probeerde een Taiwanese politicus stemmen te ronselen door gratis Viagra weg te geven en boden reisbureaus Viagra-arrangementen aan. 

In de begindagen stootte het medicijn nog wel wat op angst, herinneren Belgische specialisten. Na berichten in de pers over Amerikaanse gebruikers die aan een hartaanval waren bezweken, of blind waren geworden. Ook al werd een causale link niet aangetoond. 

Onmiddellijke hit

Toch valt er te spreken van een onmiddellijke hit. Amper een jaar na de lancering was sildenafil, de wetenschappelijke naam van Viagra, al goed voor meer één miljard dollar omzet. In de tijd voor Viagra waren de hulpmiddelen voor impotentie dan ook een stuk beperkter en onaangenamer. Je had de penispomp, waarbij een vacuüm creërende koker over de penis wordt geschoven om die te doen uitzetten en vervolgens vast te zetten met een ring. Niet bepaald handig of lustopwekkend. 

Je had prothesen die werden ingeplant, of injecties met papaverine die aan de zijkant van de penis moesten worden ingespoten, rechtstreeks in de zwellichamen. Volgens urologen echter niet altijd met resultaat, en mogelijk met bloedingen, pijn, verharding en infecties tot gevolg. Geen ideaal voorspel. Dan liever een pilletje, dat tachtig procent kans op slagen bood. 

Kort samengevat doet sildenafil het volgende: het zorgt ervoor dat de moleculen die via de zenuwbanen naar de zwellichamen in de penis stromen minder snel worden afgebroken, zodat de zwellichamen zich makkelijker kunnen ontspannen​.

Enkel bij mannen met heel zware erectiestoornissen, zoals diabetespatiënten, is een pil soms ontoereikend, zo zeggen urologen, en moet er toch nog naar de andere middelen worden gegrepen.

Amper een jaar na de lancering was sildenafil, de wetenschappelijke naam van Viagra, al goed voor meer één miljard dollar omzet

Verstopte neus

"Ik mag er niet aan denken: dat ik elke keer ik zin heb eerst een spuit zou moeten zetten", zegt Jeffrey. Ook Viagra en consoorten – want intussen zijn er ook heel wat soortgelijke middelen op de markt en is Viagra ook uitgegroeid tot een verzamelnaam – hebben wat bijwerkingen. Van hoofdpijn, misselijkheid, duizeligheid en een rood aangezicht tot een lichte blauwe waas voor de ogen. Jeffrey heeft geluk. Bij hem beperken de neveneffecten zich tot een verstopte neus. "Ik heb het er met plezier voor over."

Enig minpunt, zegt hij, was de prijs. "Tien euro per wip, dat is niet goedkoop." Sinds 2013 is het octrooi vervallen en mogen er generische alternatieven op de markt. "Pas op, ik telde die tien euro met de glimlach neer. Ik loop weer gelukkig rond. Ik voel me, ja, weer honderd procent man."

'Veel mensen verkiezen een goedkopere generische variant. Ook al omdat ze in de apotheker in hun dorp niet luidop naar Viagra moeten vragen'
Guy T'Sjoen, hoofd van de mannenkliniek in UZGent

Hoeveel Viagra er vandaag in België over de toonbank gaat, is niet duidelijk. Pfizer kon naar eigen zeggen geen cijfers meedelen. Enkel dat het middel "jaarlijks minder dan 0,1 procent uitmaakt van hun totale geneesmiddelenvolume". Guy T'Sjoen (47), hoofd van de mannenkliniek in UZGent, schrijft het wel minder voor als vroeger. "Niet omdat de vraag gedaald is, integendeel", zegt T'Sjoen, tevens auteur van Onder de gordel. "Veel mensen verkiezen een goedkopere generische variant. Ook al omdat ze in de apotheker in hun dorp niet luidop naar Viagra moeten vragen."

Viagra, in de rekken van een apotheek.Beeld REUTERS

Taboe

Pfizer maakt zich sterk dat Viagra, en al het onderzoek rond het middel, het taboe rond erectiestoornissen heeft verminderd en dat er opener en ongeremder over wordt gepraat. Klopt absoluut, zegt Coolsaet. "Maar in het begin was er meer schroom. Veel mannen gebruikten het stiekem, zonder het aan hun vrouw te vertellen. Eén patiënt verstopte het in het reservewiel van zijn wagen."

Ook nu vind je nog weinig mannen bereid om openlijk in de krant over hun erectieproblemen te komen vertellen. 'Jeffrey' is niet Jeffreys echte naam. "Ik merk soms zelfs nog restanten van een taboe bij collega's", zegt Coolsaet. "Vandaag had ik nog een patiënt wiens vorige uroloog weigerde om Viagra voor te schrijven. Omdat het zogezegd tussen die man zijn oren zat. Iets wat voor Viagra vaak werd gedacht."

Urologen maken zich sterk dat impotentie in 95 procent van de gevallen een technisch probleem is. Ze verwijzen naar studies die stellen dat één op twee mannen van boven veertig af en toe met erectiestoornissen te maken krijgen. Door de leeftijd, ziektes als diabetes of prostaatkanker of door overmatig roken. 

Blauwe pil

Michael Schaap was net de veertig voorbij toen hij voor het eerst een blauwe pil slikte. Deels uit nieuwsgierigheid – zijn vader had hem ingefluisterd dat de sigarenwinkel om de hoek ze onder de toonbank verkocht –, deels uit fysieke overmacht. "Ik ben al lang met dezelfde vrouw samen. Een heel aantrekkelijke, boeiende vrouw, daar niet van. Maar als je op mijn leeftijd in een lange relatie zit merk je toch dat het af en toe minder goed spontaan lukt." 

De eerste kennismaking was meteen een schot in de roos, vertelt Schaap. "Ik liep dagenlang rond als een opgedraaid Duracell-konijn." Wat eerder een psychologisch effect was, dan een fysiek, beseft Schaap. Want het medicijn is na 24 uur volledig uitgewerkt. De gemiddelde werkingstijd is vier à vijf uur, enkel de gelukkigen hebben er na twaalf uur nog plezier aan. Voor alle duidelijkheid: niet aan één stuk, en ook niet spontaan. In tegenstelling tot wat velen denken is Viagra geen lustopwekkend middel. Je krijgt – normaal gezien – geen erectie als je naar een documentaire over houtzagerijen kijkt. 

Schaap: "Maar het heeft ook een mentaal effect. Gewoon door de zekerheid dat hij wel hard wordt. Ik voelde me Tarzan. Elke man die het ooit heeft gebruikt, zal je hetzelfde vertellen: één pil en je bent mentaal verslaafd." Zijn persoonlijke ervaring inspireerde de Nederlandse tv-maker in 2009 tot een documentaire over het medicijn tegen erectiestoornissen: De Viagraman. Een film die zowel de lof op het middel, maar ook de kritische kanttekeningen niet spaart.

Faalangst

Niemand ontkent de zegeningen van de Viagra-vondst. Maar volgens Schaap heeft de uitvinding ook geleid tot onvoorziene maatschappelijke neveneffecten die toch wat vragen oproepen. Zoals het feit dat veel gebruikers niet bepaald tot het doelpubliek behoren. Zelfs jonge mannen grijpen ernaar, merken ook relatiedeskundigen. Niet omdat er iets niet werkt, eerder preventief, uit faalangst. Schaap: "Door het feit dat er voor alles een pil bestaat, krijg je ironisch genoeg ook de idee dat falen geen optie meer is."

Voorschriften vormen allang geen euvel meer. Eén klik op de smartphone of computer en je krijgt een lading pillen voor de deur geleverd. Niet the real deal, wel illegale afkooksels van de zwarte markt die luisteren naar namen als 'Kamarga' en 'Miagra'. Op eigen risico te nemen. Want, zo waarschuwt T'Sjoen, in het beste geval bevat zo'n pil krijt, in het slechtste geval amfetamines of zelfs rattenvergif. Ook in dat opzicht heeft de ontdekking van de heilzame werking van sildenafil een stempel op de wereld gedrukt: de intrede van allerlei penisgerelateerde spam in de mailbox.

In een tijd waarin de levensverwachting steeds hoger ligt, maar dus ook de geriatrische aandoeningen toenemen, is Viagra een dosis geluk in pilvorm

In een tijd waarin de levensverwachting steeds hoger ligt, maar dus ook de geriatrische aandoeningen toenemen, is Viagra een dosis geluk in pilvorm. Een mogelijkheid om ook tussen de lakens zo lang mogelijk voluit te genieten van het leven. Niet alleen voor mannen trouwens, de positieve impact van Viagra op het seksleven van de (oudere) vrouw wordt in het debat vaak vergeten. Volgens urologen als Coolsaet waren het in de begindagen niet zelden de echtgenotes die in zijn kabinet om Viagra kwamen vragen.

Frustratie

Karin, de partner van Jeffrey, zingt alvast de lofzang van Viagra. Niet dat ze voordien panikeerde of klaagde: voor veel vrouwen is penetratie niet het belangrijkste of meest bevredigende deel van de vrijpartij. "Maar het zat in zijn hoofd. Voor hem is veel frustratie weggevallen. En dat op zich heeft meteen een positief en bevrijdend effect tussen de lakens. Zeker als je midden de veertig of vijftig bent, heb je nog geen zin in verkrampt of verzuurd seksleven."

Al duikt er nu wel een andere soort druk op. Viagra werkt niet instant. Het vereist enige planning. Je neemt best een pil een uur voor de actie. Niet echt bevorderend voor de spontaniteit. "Soms is het 's ochtends al aan de ontbijttafel: vanavond een pilletje, schat? Bij Jeffrey speelt zijn gezwel, en het feit dat hij hormoonversterkende medicatie neemt, nog een bijkomende rol: het verhoogt op bepaalde momenten de drift, zet extra druk op de ketel. Als ik dan 's avonds toch moe ben of geen zin heb, kan dat wel tot spanningen leiden."

Nog een neveneffect van middelen tegen erectiestoornissen is dat de focus wel heel erg op de erectie en penetratie komt te liggen. En dat het voorspel wordt overgeslagen. "Dan kruipt hij in bed en is het meteen: ten aanval. Niet zo fijn. Dat zeg ik dan ook. Gelukkig houdt hij daar nadien rekening mee en kunnen we daar heel open over praten. Voor alle duidelijkheid: de voordelen overstijgen de nadelen."

Lustpil voor vrouwen

De kranten staan dezer dagen vol van nieuws over de aantocht van een nieuwe pil, een lustpil voor vrouwen welteverstaan. "De klinische studies voor Lybrido en Lybridos zijn volop aan de gang", vertelt dokter T'Sjoen. "Lybrido bestaat uit een kleine dosis testosteron en Viagra, die de bloedtoevoer naar de clitoris doet toenemen waardoor die opzwelt. De hersenen pikken dat signaal op, waardoor er meer verlangen ontstaat." 

Seksuologen en relatiedeskundigen waarschuwen wel, net zoals bij medicijnen voor erectiestoornissen, voor negatieve uitwassen. Zoals de illusie dat een pil automatisch alle problemen tussen de lakens oplost. De komst van medicatie mag niet betekenen dat er niet meer gepraat wordt, klinkt het. Of zoals één seksuoloog het verwoordt: "Het is niet omdat je de penis fixt, dat je ook de relatie repareert."

'Het is niet omdat je de penis fixt, dat je ook de relatie repareert'
Seksuoloog

"Je moet het natuurlijk geval per geval bekijken", zegt T'Sjoen. "Zelf maak ik me er nooit zomaar snel vanaf met een voorschrift. Als een patiënt zegt dat hij nog een ochtenderectie krijgt, weet ik dat het probleem niet fysiek is. Ik dring ook steeds aan op een volledig onderzoek als iemand om Viagra vraagt. Al was het maar omdat erectiestoornissen vaak een symptoom zijn van andere gezondheidsproblemen, zoals diabetes of aan het hart.

"Wat de lustpil voor vrouwen betreft: te lang werd gedacht dat een verminderde lust bij vrouwen puur psychologisch was. Terwijl er fysieke redenen zoals een gevolg van anticonceptie of menopauze kunnen spelen. In die gevallen is een 'lustpil' een mooie uitbreiding voor ons (seks-)leven. Die voor plezier kan zorgen, net als Viagra."