Mannen voor de klas zo gewild dat ze kunnen shoppen tussen scholen: “Onderwijzers worden positief gediscrimineerd”

Dat zegt Griet Huybrechts, directeur van Kadee in Deurne, een school waar 1 op de 4 leerkrachten een man is. “Ik vind het belangrijk dat kinderen opgroeien in een omgeving met vrouwen én mannen. En ook in het contact met de ouders is het soms handig dat er mannen in de buurt van de vrouwelijke collega’s zijn. Ik als directeur heb geen problemen met de vaders, maar ik moet soms echt wel duidelijk op mijn strepen staan en mij bewijzen tegenover zij die een ander rollenpatroon gewend zijn.”

Ook tal van andere basisschooldirecteurs die we contacteerden, noemen het onevenwicht tussen mannen en vrouwen “een probleem”. Of “een gemis”, zoals Birgit Van Eyck, directeur van de Antwerpse basisschool Het Weilandje. “Mannen kijken vaak op een andere, soms meer rationele manier naar problemen. En een beetje banaal: ook voor bepaalde klusjes is het handig om een ‘sterke’ man in het team te hebben.”

Directeur Loewie Delvou, directeur in het Onze-Lieve-Vrouw van Lourdesinstituut in Ekeren, heeft 36 jaar ervaring. “Een belangrijk pluspunt van vrouwelijke leerkrachten is het feit dat zij doorgaans méér structuur bieden dan hun mannelijke collega’s. Het nadeel is dan wel dat ze soms té afhankelijk worden van deze structuren. De mannen hebben dan weer het voordeel dat er meer - figuurlijke - ‘risico’s’ genomen worden bij het onderwijzen, wat natuurlijk geregeld voor ‘valpartijen’ zorgt, maar ook boeiende leerervaringen oplevert. Vrouwelijke leerkrachten houden meestal iets meer afstand in het omgaan met de kinderen, terwijl mannen meer humor gebruiken én meer relativeren in wat moet en kan.”

Oeroud gedrag

Volgens onderzoek zouden leerlingen bij mannelijke leerkrachten beter hun best doen om de meester te ‘pleasen’. Hoe kunnen we dat verklaren? We vragen het aan gedragsbioloog Mark Nelissen (Universiteit Antwerpen). “Dat ‘pleasen’ is grotendeels terug te voeren naar de stuwende kracht van onze drang om in een rangorde te leven. Vooral mannen kennen een steil gestructureerde rangorde, met een permanente drang om hoger op de ladder te klimmen, zelfs in heel kleine niveaus. Vrouwen kennen meer een afgeplatte rangorde, ze willen niet zo nodig hoger dan een ander klimmen, maar eerder samenwerken met een ander. Al is dat geen zwart/wit-verhaal.”

“In een klas heb je automatisch een rangorde, met de leerkracht als alfa (leider, red.). Zowel jongens als meisjes ervaren, geheel onbewust, een man sneller als de alfa. Daarom willen ook vooral jongens de onderwijzer ‘pleasen’, omdat hen dat een ‘millimeter’ omhoogtrekt op de ladder. Ze nemen de man vooraan in de klas sneller als voorbeeld, omdat hij dominant is. Een vrouw vergelijken ze eerder met een vriendin of hun moeder. Je kunt het een beetje vergelijken met vrouwen in het leger of bij de politie: voor veel mensen wringt dat wat, omdat de vrouw zich van nature niet hiërarchisch genoeg gedraagt om binnen die zeer hiërarchische systemen te functioneren.”

“Kortom”, zegt Nelissen, “een vrouw voor de klas ‘stoort’ een beetje het ingebakken hiërarchisch handelen dat al honderdduizenden jaren in onze genen zit. Dat betekent natuurlijk niet dat het een probleem moet zijn, zelfs integendeel: zoals we veel ander oeroud gedrag vandaag beter onderdrukken, moeten kinderen ook leren dat de klas geen arena is voor dominantie, dat ze er zitten om dingen te leren, buiten een rangorde. Maar onbewust gedrag zal hoe dan ook nog lang de kop op blijven steken.”

Gezagsfiguur

In scholen met kinderen uit islamitische gezinnen blijkt dat, maar ook bij andere ‘groepen’ in de samenleving. “Kinderen met gedragsproblemen gedijen automatisch beter bij mannelijke leerkrachten, merk ik”, zegt Tine Embrechts, directeur van muzische basisschool K’DO in Antwerpen. “Ik maak mij vooral zorgen over de jongens. Velen groeien op zonder papa, zonder gezagsfiguur om naar op te kijken, en dan is een mannelijk rolmodel op school echt nodig. Ik denk ook aan de kinderen met twee moeders. Ook voor hen is een man voor de klas belangrijk.”

Embrechts heeft dit schooljaar een extra man in haar team gevonden, dat geeft vier mannen en vijftien vrouwen. “Het is zo dat een mannelijke leerkracht vaak positief gediscrimineerd wordt bij sollicitaties. Hij zal sneller een uitnodiging voor een gesprek krijgen. Maar uiteraard wordt vooral gekeken naar competenties.”

Ook Geert Heymans, directeur van freinetschool De Vlindertuin in Lille was vorig schooljaar blij dat hij zijn korps kon uitbreiden met een twee mannen. “Om eerlijk te zijn: als hier geen man zou werken, en ik moest kiezen tussen een man en een vrouw, dan koos ik de man. We ervaren immers zelf dat de sfeer en dynamiek positief veranderd is.”