Kabila bevriest relaties met België

Van betrouwbare Belgische regeringsbronnen vernam deze krant dat de Kabila-entourage vorig week dinsdag een Belgische delegatie weigerde te ontmoeten die de heroriëntatie van de ontwikkelingsgelden in Kinshasa wou komen toelichten. De belangrijkste nieuwigheid van die herschikking is dat België niet langer rechtstreeks geld in de versterking van de Congolese overheid wil investeren omdat die overheid onbetrouwbaar en corrupt zou zijn.

Meerdere medewerkers van de kabinetten van buitenlandminister Didier Reynders (MR) en zijn collega van Ontwikkelingssamenwerking Alexander De Croo (Open Vld) zaten die dag in Kinshasa te wachten op de komst van twee Congolese ministers, maar die ontmoeting werd zonder uitleg geannuleerd. Vanuit de Congolese regering vertrok zelfs een ordewoord om in geen geval met de Belgische afgevaardigden te spreken. De Belgische delegatie vloog daarop met lege handen terug naar Brussel.

De volgende dag kondigden De Croo en Reynders de heroriëntering van de Belgische ontwikkelingshulp voor Congo officieel aan in een besloten parlementaire commissie Buitenlandse Betrekkingen. Die hervorming komt er onder andere op neer dat projecten die via de Congolese overheid verlopen, worden stopgezet. Het gaat om 25 miljoen euro die voortaan naar humanitaire ngo’s zal vloeien en naar organisaties van het Congolese middenveld. Ook regimekritische mensenrechtenorganisaties zullen een deel van het geld krijgen. 

Het budget voor humanitaire hulp aan Congo wordt overigens verhoogd van 18 naar 25 miljoen euro. Sinds 2015 daalde het budget van de Belgische ontwikkelingssamenwerking met Congo al van 115 naar 80 miljoen euro.

Onlusten

De huidige herziening komt er nadat de Congolese regering eind vorig jaar een zoveelste uitstel van de presidentsverkiezingen aankondigde. Het verlopen van het zogenaamde Sint Silvesterakkoord van oudejaar 2016 – waarin binnen het jaar hervormingen en verkiezingen werden beloofd – zorgde twee weken geleden voor zware onlusten in Kinshasa waarbij veiligheidstroepen ook kerken bestormden en kerkgangers molesteerden. Voor vele donorlanden was dit de druppel die de emmer deed overlopen.

Volgens een aantal ingewijden spraken De Croo en Reynders tijdens de besloten zitting in de commissie Buitenlandse Betrekkingen harde taal ten aanzien van de Congolese regering. Zo werd verklaard dat de Congolese regering niet langer als een legitieme partner wordt beschouwd. Een van de ministers sprak over een corrupt systeem van zelfverrijking en een zelfbedieningsrestaurant.

België ligt met ander woorden op ramkoers met Kinshasa, en volgens experts is dat niet zonder risico. “Kabila is al meermaals ver over de schreef gegaan en de onderdrukking van de oudejaarsprotesten en zeker de bestorming van de kerken was bijzonder controversieel”, zegt Congo-expert Kris Berwouts. “Door de ontwikkelingshulp anders te organiseren, wil België duidelijk maken dat het zich aan de kant van het Congolese volk schaart. Maar tegelijk is er het risico dat Kabila hierdoor België als gemeenschappelijke vijand zal gebruiken om de Congolezen rond zich te verenigen en de desintegratie van zijn eigen regime te voorkomen. De kans is groot dat hij de beslissing van België als een nationale belediging zal verkopen, iets wat hij in het verleden ook al deed.”

Ngo's voorzichtig

Bij Belgische ngo’s is soortgelijk geluid te horen. De beslissing om Belgisch ontwikkelingsgeld weg te trekken van het corrupte Congolese regime wordt toegejuicht. “België geeft de boodschap aan de Congolese regering dat het geen business as usual meer is”, luidt de reactie van 11.11.11. Maar ook bij Belgische ontwikkelingsorganisaties is te horen dat België een risico neemt: de vrees bestaat dat België, nu de relaties bevroren zijn, geen enkele impact meer zal hebben op het Kabila-regime.