Essay: De weg des levens leidt niet terug de kast in
Het is zondagavond en ik loop naar mijn huis, een studentenkamer in de stadsmuur van Zwolle. De muur, die de stad moest beschermen tegen vijandelijke invallen, heeft nooit echt gefunctioneerd. Daarom is het verdedigingswerk een plek geworden waar huizen tegenaan zijn gebouwd en mensen gerust slapen. Dan zie ik dat mijn broer me een paar keer heeft gebeld. Hij wil weten hoe het met mij is sinds de NOS berichtte over de Nashvilleverklaring en het op sociale media trending is geworden. Ik had griep, vertel ik hem. De afgelopen dagen waren als een koortsachtige droom waarin ik steeds mijn hoofd in een zakdoek leeg snoot.
Thuis open ik mijn laptop en lees ik de verklaring. De tekst komt me polariserend over: ‘wij ontkennen’ en ‘wij bevestigen’ komt me in 14 artikelen defensief tegemoet en creëert afstand. Wie dit geschreven heeft, voelt zich in het nauw gedreven. Als ik het voorwoord lees, begrijp ik waarom. Het gaat over de seculiere geest van kortzichtigheid die het menselijk leven ruïneert. Het geheel komt apocalyptisch over:
‘Zal ze (de kerk), dwars tegen de cultuur in, haar heldere getuigenis bewaren en dit getuigenis doen horen aan een wereld die langs een hellend vlak op weg lijkt naar de ondergang?’
De ondertekenaars zetten zich duidelijk af tegen de seculiere, postchristelijke cultuur en beroepen zich op Christus als de weg des levens. Het verbaast me dat ze homo- en transgenderemancipatie hebben gekozen als thema om de weg van het leven uit te dragen. Ze hadden zich ook kunnen afzetten tegen een cultuur die slavernij over de hele wereld faciliteert en financiert, die eigen welzijn boven het welzijn van (immigranten) kinderen stelt, die zo bezig is met vooruitgang en de toekomst dat daardoor allerlei mensen buiten de boot vallen. Stuk voor stuk thema’s die eenvoudig gelinkt kunnen worden aan bijbelverhalen. Dan zouden we tot de conclusie komen dat we allemaal een aandeel hebben in de cultuur waarin we leven. Of zoals pastoor Jan-Jaap van Peperstraten schrijft:
‘Maar het Woord van God is “een tweesnijdend zwaard”, elk spreken over de ander begint met spreken over jezelf, en je eigen tekortkomingen.’
Met de laptop op mijn schoot en in het halfdonker begint eerst mijn hand en daarna mijn arm en been te trillen. Mijn lichaam haalt me vaak in als ik met mijn hoofd grip wil houden. Het doet me denken aan die conferentie over kerk en homoseksualiteit waaraan ik jaren geleden deelnam en waar ik de hele dag mijn trillende handen en benen verborg, terwijl ik allerlei stellingen hoorde die over mij gingen, over mijn toekomst en over mijn zelfbeeld. Mijn lichaam trilde nog toen ik ’s avonds uit de kast kwam voor mijn beste vriend.
Uit de kast komen: dat is waarom ik liever niet homo wil zijn. Het gaat gepaard met de angst niet erkend te worden, om de mensen te verliezen die me het meest waardevol zijn. De drijvende kracht om uit de kast te komen, is de existentiële noodzaak. Het leven in de kast weerhoudt je ervan om het zelf te ontplooien, wat in veel gevallen leidt tot depressie en uiteindelijk de moed kan wegnemen om het leven aan te gaan.
Kortom, de weg van in de kast blijven is allesbehalve de weg des levens.
Struinend in Twitterland kom ik de volgende tweet tegen van Claudia de Breij:
‘Veel mensen vragen of het niet weer eens tijd wordt voor een kopje koffie met @keesvdstaaij vanwege de #NashvilleVerklaring. Nou nee. Ik kan deze onzin zó niet serieus nemen.’
Een paar jaar eerder was zij naar aanleiding van een uit de hand gelopen fittie op de uitnodiging van Kees van der Staaij ingegaan om een kop koffie te drinken. Ze vatte dat vruchtbare gesprek samen met de woorden: ‘We zijn vol begrip over elkaars onbegrip’. Het gaf haar een geluksgevoel dat ze in staat was gebleken werkelijk contact te maken met iemand die lijnrecht tegenover haar stond.
Dat er binnen (orthodox) christelijk Nederland heel verschillend gedacht wordt over kerkelijke thema’s is allesbehalve nieuw. Al jaren spelen op verschillende synodevergaderingen, in scholen en andere christelijke organisaties deze vragen. Die diversiteit aan meningen vormt een min of meer natuurlijk geheel. Met de Nashvilleverklaring is daar verandering in gekomen. Een hele groep predikanten en christelijke prominenten heeft zich verenigd rond een thema dat als identity marker fungeert voor zowel de eigen gemeenschap als naar buiten. Die vereniging is een front geworden, en met een front drink je geen kopjes koffie. Of is het juist een teken van hoop? Een laatste stuiptrekking van een ter ziele gaande zekerheid dat christenen tegen homoseksuele relaties zijn? Ruben Altena, journalist bij de EO die werkt aan een documentaire over homoseksualiteit, zegt in een radioprogramma dat volgens de ondertekenaars de christelijke manier van denken onder druk staat.
‘In die zin denk ik dat het eigenlijk een teken is van voortschrijdende homo-emancipatie.’
Volgens hem is de vanzelfsprekendheid verschoven naar de kant die de noodzaak voelt zich tegen deze verklaring af te zetten. Deze verklaring is niet bedoeld voor de buitenwereld en ook niet voor homo’s, maar ‘voor hetero’s uit de eigen kring’. De verklaring is een middel dat als doel heeft eenheid te vormen op basis van gelijke overtuigingen. Dat de verklaring inmiddels offline is gehaald, bevestigt die gedachte.
Onderhand heeft de verklaring in ieder geval ook iets anders bereikt. Waar in Amerika al veel langer een sterk rechts-christelijk front bestaat dat actief lobbyt voor traditioneel christelijk-ethische thema’s, was dat in Nederland nog niet het geval. Tot nu toe, want in deze verklaring verenigen zich prominenten uit zowel de bevindelijke als de evangelische hoek. De mediastorm werkt voor de ondertekenaars niet corrigerend, maar als een bevestiging van het eigen gelijk.
Er zijn ook initiatieven waarin christenen uit allerlei tradities zich verenigen rond een minderheid, initiatieven die iets toevoegen aan de seculiere cultuur. Een tijd geleden stond ik in de Bethelkerk in Den Haag, waar een doorlopende dienst gaande is voor het Armeense gezin Tamrazyan dat met uitzetting wordt bedreigd. Een van de organisatoren vertelde dat het ene moment een Taizé-viering wordt gehouden, het andere moment een remonstrant het woord voert en vervolgens een dominee uit de Gereformeerde Gemeenten een traditionele maar ontroerende dienst houdt. Deze mensen zijn niet eensgezind door hun overtuigingen, maar door de wil mensen in nood een weg te bieden die hoop op toekomst geeft.
Het is van belang dat er in de kerk een beter klimaat komt voor homo’s, lesbiennes en transgenders om uit de kast te komen. Zoals de Nashvilleverklaring schrijft:
‘Het is niet alleen dwaas maar ook hopeloos als we proberen onszelf te maken tot iets waarvoor God ons niet heeft geschapen.’
We zijn niet geschapen om ons over te geven aan onze angst niet van waarde te zijn. We zijn niet geschapen om een ander mens te offeren omwille van de status van de kerk. We zijn niet geschapen om in een Bijbel te geloven maar in God. We zijn geschapen om het hartgrondig met elkaar oneens te zijn en het licht in de ogen van de ander te herkennen als het sprankje hoop dat niet wij het zijn die de wereld dragen maar God.
