Extra miljarden voor defensie vinden, wordt komende jaren nóg moeilijker: "Begroting zal telkens harde dobber zijn"

"Het was een zware oefening." Het was een vermoeide De Wever die gisterenavond laat uitleg gaf bij het zogenoemde paasakkoord. Het is het eerste grote akkoord dat de regeringspartijen sluiten sinds ze in februari samen een regering vormden. 

Het akkoord is een voorproefje voor wat De Wever de komende jaren te wachten staat wanneer de regering haar begroting moet opstellen. De oefening belooft namelijk nog zwaarder te worden dan gisteren.

De regering legde officieel vast dat ons land vanaf nu elk jaar 2 procent van het bbp aan defensie zal spenderen. Opgeteld zal zo de komende jaren bijna 17 miljard extra gespendeerd worden.

Tegelijk koopt de regering tijd: alleen voor dit jaar en voor slechts een deel van de uitgaven werd gisteren al vastgelegd hoe dat betaald zal worden.

"Dit is nu een kickstart met een aantal noodmaatregelen om naar die 2 procent te springen", zegt De Wever. "De komende jaren moet natuurlijk meer ruimte in de echte begroting worden voorzien. Over de maatregelen die daarvoor moeten zorgen, is wel heel wat gezegd, maar dat zal jaar per jaar een opdracht zijn. De jaarlijkse oefening om op koers te blijven zal elk jaar nog worden verzwaard."

Van de 3,9 miljard euro die de regering dit jaar al extra uitgeeft aan defensie, komt ongeveer 1,7 miljard euro uit wat De Wever noodmaatregelen noemt. Het gaat in de eerste plaats om de belastingen die worden geheven op de bevroren Russische tegoeden bij Euroclear, goed voor 1,2 miljard euro. De regering zal ook aan staatsbank Belfius vragen om dit jaar en volgend jaar een uitzonderlijk dividend van 500 miljoen euro uit te keren. 

De zogenoemde normering van uitgaven moet dit jaar al 125 miljoen euro opbrengen. Daarbij zal bij alle overheidsdepartementen gekeken worden hoe bestaande uitgaven als 'militair' kunnen worden gecategoriseerd en dus zo mogen meetellen voor de NAVO-norm. Tegen 2029 moet normering 750 miljoen euro opleveren. 

Voor de rest van het geld, 2 miljard euro, is voorlopig geen compensatie. Het gat in de begroting wordt dus groter. Het nodige geld zou geleend kunnen worden bij Europa. Een andere mogelijkheid is om dat extra gat in de begroting te vullen met de verkoop van overheidsbedrijven of aandelen, zoals die in BNP Paribas Fortis. Daarover is nog geen duidelijkheid. 

De komende jaren wil de regering het jaarlijkse extra budget voor defensie compenseren met meer structurele maatregelen. Het gat in de begroting mag niet nog groter worden, er moet budget verschoven worden van andere departementen naar defensie of er moeten nieuwe inkomsten aangeboord worden.

Tegen 2029 moet op die manier elk jaar structureel 1 miljard euro extra naar defensie gaan. Besparingen of nieuwe belastingen dringen zich op. Die komt dan bovenop het jaarlijkse geld uit de normering van andere uitgaven en inkomsten via Euroclear. 

Dat daarover weinig duidelijkheid is, komt de regering meteen op kritiek te staan van de oppositie. 

"België   kan   zich   geen   defensiebeleid   permitteren   dat   afhangt   van meevallers en tijdelijke trucs", zegt Kamerlid Kjell Vander Elst (Open VLD). "De Wever schuift de financiering van het defensiebudget vooruit als een sneeuwbal, maar hoe langer dat duurt, hoe groter deze wordt en hoe moeilijker het wordt om deze te ontwijken", klinkt het bij Wouter Vermeersch (Vlaams Belang). 

De kans is overigens groot dat ons land nog meer geld aan defensie zal moeten spenderen dan gisteren vastgelegd. Iedereen gaat ervan uit dat op de NAVO-top in juni de norm verhoogd zal worden.

De Europese Unie geeft de regering de mogelijkheid om tijd te kopen. Lidstaten krijgen de kans om uitgaven buiten de begroting te houden, vanwege de extra investeringen in defensie die nodig zijn. 

Ons land had eerder al aangegeven daar gebruik van te zullen maken. Nu heeft de regering daar ook een concreet cijfer opgeplakt. Tot en met 2028 zou het uitgaven voor 0,95 procent van het bbp buiten de begroting houden. Omgerekend gaat dat voor dit jaar om zo’n 6 miljard euro. 

De regering kan zo op korte termijn schulden maken en hoopt die dan later in de legislatuur te compenseren met nieuwe maatregelen of de verkoop van activa.

De Wever begon aan zijn opdracht als premier met één ambitie: om de overheidsfinanciën op orde te krijgen. Tegen 2029 zou het begrotingstekort nog maar 3 procent van het bbp bedragen, liet de oorspronkelijke tabel zien toen de regering eraan begon.

De Wever lijkt die ambitie stilaan zelf los te laten: "Ik ga heel voorzichtig zijn wat dat saldo betreft. Met defensie er bovenop zal het een heel zware dobber worden. De maatregelen die wij nemen zullen het wel structureel gezond maken. Onze hervormingen moeten ertoe leiden dat het rotten stopt en dat je bij ongewijzigd beleid weer omhoog gaat. Het nadeel is dat het lang duurt voor we daar rendement van zien."

Volgens De Wever zal Europa – dat van lidstaten eist dat het tekort onder 3 procent bbp blijft – soepel zijn. "Er zijn die defensie-uitgaven, dan eventueel een handelsoorlog en misschien een recessie."