Van ‘gasmaskerbreker’ uit WO I tot clustermunitie: dit zijn de verboden wapens van Poetin

Chloorpicrine en traangas

De loopgravenoorlog in Oekraïne lijkt sterk op die van 1914-1918. Een van de stoffen die toen opdoken was chloorpicrine. De VS beschuldigen de Russen ervan dat ze deze olieachtige stof nu in Oekraïne gebruiken.

“Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd het ingezet als een ‘gasmaskerbreker’”, zegt Jean Pascal Zanders, een autoriteit op het gebied van chemische wapens. “De stof kon door de toenmalige gasmaskers dringen. Soldaten begonnen te braken en zetten hun maskers af. Zo werden ze blootgesteld aan andere giftige stoffen, die ze dan inademden.”

Zanders wil voorlopig nog voorzichtig zijn met de beschuldigingen. Uit Oekraïense documenten blijkt volgens hem enkel dat er zelfgemaakte wapens met chlooropicrine zijn gevonden, niet dat ze ook zijn ingezet. Maar bij andere stoffen waarover het Russische leger beschikt, is dat wel al gebeurd. De Russen droppen bijvoorbeeld traangasgranaten met drones.

Het gekke is dat die stoffen enkel verboden zijn in oorlogssituaties. Ordediensten over heel de wereld vuren traangas af om betogingen onder controle te krijgen. “Amerikaanse boeren gebruiken chloorpicrine om microben en zwammen in de bodem te doden”, zegt Zanders.

Zo ziet een Russische

traangasgranaat eruit

Ondanks een expliciet verbod door de Conventie van Genève heeft het Institute for the Study of War vastgesteld dat Rusland sinds december 2023 K-51-granaten gebruikt.

 

Deze granaten kunnen longbeschadigende stoffen bevatten, zoals chloorpicrine en traangas.

Ontsteker

Trekring

Veiligheidsspeld

Kunststof behuizing gevuld met chloorpicrine of traangas

Veiligheidshandgreep scheidt zich af wanneer het wapen wordt gegooid

Nadat de lont de inhoud heeft

ontstoken, brandt de K-51 gedurende 16 seconden, waarbij dikke rook

ontstaat die oogirritatie en adem-

halingsmoeilijkheden veroorzaakt.

BRON ISW / ARMY RECOGNITION

Zo ziet een Russische traangasgranaat eruit

Ondanks een expliciet verbod door de Conventie van Genève heeft het

Institute for the Study of War vastgesteld dat Rusland sinds december 2023 K-51-granaten gebruikt.

 

Deze granaten kunnen longbeschadigende stoffen bevatten,

zoals chloorpicrine en traangas.

Ontsteker

Trekring

Veiligheidsspeld

Kunststof behuizing gevuld met chloorpicrine of traangas

Veiligheidshandgreep scheidt zich af wanneer het wapen wordt gegooid

Nadat de lont de inhoud heeft

ontstoken, brandt de K-51 gedurende 16 seconden, waarbij dikke rook

ontstaat die oogirritatie en adem-

halingsmoeilijkheden veroorzaakt.

BRON ISW / ARMY RECOGNITION

Chloorpicrine en traangas vallen onder het verdrag op chemische wapens, dat Rusland samen met 192 andere landen heeft ondertekend. Maar dat verdrag staat traangas wel toe voor ordehandhaving. Tijdens betogingen kunnen burgers veilig ontsnappen aan traangas. Soldaten die zonder gasmaskers in een loopgraaf zitten, lopen eruit, en worden een heel makkelijk doelwit voor geweervuur.

Oekraïners uit hun loopgraven drijven is precies het doel waarvoor de Russen het gas op het slagveld gebruiken. Als reactie zet Oekraïne nu meer in op training tegen chemische wapens en verplicht het gasmaskers.

Zorgwekkend volgens Zanders is dat het aantal meldingen over het gebruik van chemische wapens alsmaar stijgt. “In maart waren het er sinds het begin van het jaar al 350”, zegt hij. “Dat zijn er omgerekend zes per dag.”

Iskandr met clustermunitie

Deze week ging het ‘Harry Potter’-kasteel in Odessa in vlammen op. Het Oekraïense Openbaar Ministerie beweert dat Rusland bij die aanval een zware Iskandr-raket heeft ingezet met een clusterbom als kop.

Zo’n springtuig verspreidt tientallen of honderden kleine bommetjes over een grote oppervlakte. Clusterbommen zijn uitgevonden om grote troepenconcentraties weg te vegen.

Maar de militaire voordelen wegen volgens velen niet op tegen de humanitaire kost. Omdat ze over een groot gebied slachtoffers maken, is er een hoog risico op burgerdoden. Een ander gevaar is dat onontplofte bommetjes blijven liggen en bijvoorbeeld kinderen doden of verwonden die ze oppikken om mee te spelen.

107 landen hebben zich samen achter een verdrag geschaard om clustermunitie uit te bannen.

Onder meer Rusland, Oekraïne en de Verenigde Staten hebben dat verdrag niet getekend. “Clustermunitie inzetten tegen steden is voor hen nog steeds verboden”, zegt Chris De Cock, professor oorlogsrecht aan de VUB. “Het is een oorlogsmisdaad omdat clusterbommen op deze manier duidelijk worden ingezet tegen burgers.”

Noord-Koreaanse raketten

VN-sancties tegen Noord-Korea verbieden de aankoop van wapens in het land. Maar sinds de oorlog in Oekraïne is Kim Jong-un een belangrijke wapenleverancier van het Kremlin geworden. VN-experts hebben brokstukken van een raket die in januari op Charkiv neerkwam geïdentificeerd. Volgens een rapport dat deze week is besproken gaat het om het type Hwasong-11. Dat is een ballistische raket uit Noord-Korea.

Rusland en Noord-Korea maken eigenlijk geen geheim meer over hun militaire samenwerking. In september stapte Kim in zijn groene gepantserde trein om naar Rusland te reizen. Sindsdien zijn - volgens waarnemingen van Zuid-Korea - duizenden containers met miljoenen artilleriegranaten naar Rusland verscheept.

De VS beweerden in februari ook dat er al minstens negen keer ballistische raketten zijn geleverd. Rusland zou in ruil Noord-Korea helpen met voedselbevoorrading en met technologie voor spionagesatellieten. Samen met Zuid-Korea hebben de VS al vaak geprotesteerd tegen die Noord-Koreaanse wapenleveringen.

Kan de internationale gemeenschap iets doen?

Er is een waakhond voor het verdrag over chemische wapens. Dat is het in Den Haag gevestigde OPCW. Als de leden van de organisatie vinden dat het verdrag is geschonden, kunnen ze stemmen over sancties tegen Rusland. Dat is in het verleden bijvoorbeeld al tegen Syrië gebeurd.

Het Oekraïense Openbare Ministerie verzamelt alles wat het kan over Russische oorlogsmisdaden. Maar de vraag is of er ooit effectief iemand voor vervolgd wordt. Die kans is volgens De Cock “onbestaande”. Rusland is geen lid van het Internationaal Strafhof en levert geen onderdanen uit.

“Dat hebben we ook gezien bij MH-17”, zegt defensie-expert Dick Zandee (Clingendael Instituut). “De verantwoordelijken voor die vliegtuigramp wonen nog steeds in het rebellengebied in Oekraïne en in Rusland. In de Veiligheidsraad van de VN heeft Rusland dan weer vetorecht. Dat orgaan is door de oorlog in Oekraïne zo goed als dood. Van sancties trekt Rusland zich ook geen moer meer aan.”