Wie Joost al live aan het werk zag, weet: Europa gaat niet weten wat het overkomt. Alles over Eurovision 2024

De gehoopte winnaar: Nederland

Het was weer een topweek in wat stilaan de Grote Saga van Joost Klein en het Eurovisiesongfestival is geworden. Bij zijn vertrek in de luchthaven vertelde Joost voor de verzamelde Nederlandse pers dat zijn voorbereiding bestond uit “veel mediteren”, “veel airfryen” en “RollerCoaster Tycoon”, een achtbanensimulatiegame uit 1999. Gover Meit, creative director, cabaretier en Steve Buscemi-lookalike, noemde de liveperformance met uitgestreken gezicht “een nieuwe vorm van de maanlanding”.

Er was de onthulling dat Stuntkabouter mee op het podium zou gaan in Malmö. Er waren de eerste beelden van Appie Mussa, Joosts tweede sidekick, in een blauw vogelpak met de Europese vlag. Er was de berichtgeving dat er tijdens de repetities “curryworsten, maar ook een vastgelopen Windowsscherm” te zien waren. Ergens tussendoor noemde Joost zichzelf zijn grootste concurrent en vroeg hij aan de mensen om bijgevolg niet op hem te stemmen, zodat hij meer kans had om te winnen. De campagne van Joost is performance art en elke dag is een nieuwe voorstelling.

Waarbij de grote apotheose, als alles goed gaat, op 11 mei moet volgen. En dat is geen ijdele hoop: de kans dat Joost daadwerkelijk wint in Malmö is niet ondenkbaar. ‘Europapa’ is met 42 miljoen plays de tweede meest gestreamde inzending (na het Italiaanse ‘La noia’, ook een grote kanshebber). Joost heeft met ‘Friesenjung’ al een hit gehad in Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland, wat de kansen op zwölf Punkte für die Niederlande aardig verhoogt. Bij de bookmakers hangt ‘Europapa’ weliswaar pas rond de vijfde plek, maar dat hoeft niet alles te zeggen: als een van de weinige artiesten heeft Joost zijn repetities, die tegen zijn zin gefilmd werden, sober gehouden. Met het oog op: verrassen in de finale. Wie Joost al live aan het werk zag, weet: Europa gaat niet weten wat het overkomt.

Al is er ook één gevaar: dat de Europese kijkers Joost als een joke act zien. Een van de vele joke acts zelfs, dit jaar, die elkaar mogelijk punten zullen afsnoepen. Ierland stuurt Bambie Thug. Kroatië stuurt iemand die Baby Lasagna heet. Finland stuurt Windows95Man, een 38-jarige man met nektapijt die straks in vuurwerk spuwende jorts – een jeansshort – ‘No Rules!’ gaat brengen.

Het is het misverstand waar Joost al zijn hele carrière last van heeft: dat hij dát soort artiest is. Het is ook geen onlogisch misverstand. Wanneer mensen boven de dertig een ex-YouTuber zien dwepen met Crazy Frog, tekstueel refereren aan Scooter en een stampcover maken van ‘Ik wil je’, zien ze de trash van het verleden terugkeren. Waarbij het al eens kan ontgaan dat Joost dat afval geüpcycled heeft en er een fascinerend, artistiek en zelfbewust universum mee heeft gebouwd. Er zit visie in de onzin.

‘Europapa’ zou je op dat vlak zijn meesterwerk kunnen noemen. Het nummer is op en top Hollands, maar dan wel het verguisde Holland van de nineties en nillies: happy hardcore, DJ Paul Elstak, Vengaboys, 2 Unlimited, ringtones en de pruikenkolder van New Kids. “Het is toen, met de tijdgeest van nu. Met een TikTok-brein de nineties in”, zei hij er zelf over. Hij weet wat hij doet. Maar er zit ook een diep persoonlijke dimensie aan: het zijn de popculturele relikwieën van zijn prille jeugd, verbonden met de herinneringen aan zijn vader, die overleden is.

“‘Europapa’ vertelt het verhaal van iemand die in een fantasiewereld leeft, maar gedwongen wordt terug te keren naar de buitenwereld, waar hij volwassen moet worden”, vertelde Veras Fawaz, maker van de videoclip, aan Knack Focus. Niet toevallig noemt Joost in het nummer ‘Papaoutai’ van Stromae bij naam – ook een feestnummer, maar wel met een persoonlijke laag erachter. ‘Europapa’ is een berekende TikTok-hit, een rehabilitatie van ninetiesnostalgie en een ontroerende ode aan zijn vader. En dat alles op maat van Eurovision, inclusief dance break. Dat is virtuoos.

De aanwezigheid van curryworsten, de dansmoves van Hans Teeuwen en een menselijke mascotte die Stuntkabouter heet, doen anders vermoeden, maar ‘Europapa’ is meer dan een grap. Het is te hopen dat de rest van Europa dat ook begrijpt.

De underdog: Kroatië

In navolging van Käärijä, de Fin die in 2023 met ruime afstand de televoting won met ‘Cha Cha Cha’, stuurt dit jaar half Europa zijn buitenbeentjes naar Malmö. Ierland gooit Bambie Thug in de strijd, de satanistische versie van Billie Eilish. Finland rekent op Windows95man en Europa’s liefde voor jeansshorts. Estland stuurt een groep veertigplussers – de lokale versie van de Grunblavers, vermoeden we – die ‘(Nendest) narkootikumidest ei tea me (küll) midagi’ zullen brengen. Wat zich volgens Google Translate laat vertalen als ‘Wij weten (echt waar) niks van (deze) drugs’.

Het buitenbeentje onder de buitenbeentjes komt uit Kroatië, heet Baby Lasagna en brengt het elektro-rocknummer ‘Rim Tim Tagi Dim’. (Niet te verwarren met ‘We ram di dam dam we will rave’ uit Oostenrijk en ‘Run nun da hee run nun da hee’ uit Duitsland.) Baby Lasagna doet dat in een piratenpak. Het refrein – ‘There’s no going back/My anxiety attacks’ is Linkin Park. De strofe – ‘Meow, cat, please meow back’ is dat niet. Er is een dancebreak die uit een choreografie van fist pumps bestaat.

Baby Lasagna staat tweede bij de bookmakers.

De favoriet volgens de bookmakers: Zwitserland

Alleen: als iedereen een buitenbeentje naar Zweden stuurt, heft het underdogeffect zichzelf op en zouden het wel eens de klassieke Eurovisiesongs kunnen zijn die daarvan profiteren. De voorbije maanden heeft Zwitserland zich dan ook een gestage weg omhoog gewerkt bij de bookmakers, waar het momenteel met twaalf tegen vijf helemaal bovenaan staat.

‘The Code’ van Nemo is een nummer over de zoektocht van Nemo naar hun non-binaire identiteit “tussen de enen en de nullen”. Het begint als een innerlijke musicalmonoloog van een Disney-personage, gaat over in een rapstuk met Instagram-waardige lyrics als “Everything is balance/Everything is light” en eindigt als drum-’n-bass met dramatische James Bond-violen. Tussendoor is er ook een knipoog naar de aria van de Koningin van de Nacht uit De Toverfluit. Eurovision op zijn meest Eurovisionst, kortom.

Niet de favoriet volgens de bookmakers: Tsjechië

Helemaal onderaan bij de kanshebbers vinden we dan weer Tsjechië, dat door de bookies met afstand de minste kans toebedeeld wordt om de halve finale te halen. Dat ligt niet aan de song. ‘Pedestal’, geschreven door de helft van Blood Red Shoes, is een van de beste nummers in de wedstrijd: punky rock met een vleugje Yeah Yeah Yeahs en een feministische boodschap. Probleem is dat de liveversies die de Tsjechische Aiko tot nu toe bracht, allemaal omschreven worden als “dronken karaoke (en niet op een goede manier)”. Afgaande op de YouTube-video’s blijkt dat helaas een treffende omschrijving.

Beste lied over een historische figuur: Oekraïne

Hét plezier van het Eurovisiesongfestival blijven evenwel de heel, heel specifieke Eurovisiesongfestivaltradities die jaarlijks blijven terugkeren. Zoals daar zijn: Oost-Europese elektrofolk in familieverband, Noorwegen dat nul punten krijgt en – onze favoriet – songs over Europese historische figuren. Een bijzondere traditie die ons doorheen de jaren nummers over Mata Hari (Noorwegen, 1976), Casanova (Noorwegen, 1977), Socrates (Griekenland, 1979), Galileo Galilei (Wit-Rusland, 2004), Dzjengis Khan (Duitsland, 1979) en nog eens Mata Hari (Azerbeidzjan, 2021) bracht.

Die lijst mag dit jaar met twee namen worden aangevuld. Veronika van Raiven, de Sloveense inzending, blijkt een nummer over Veronica van Desenice, de vrouw van graaf Frederik II van Celje, die in 1425 als eerste Sloveense vrouw veroordeeld en geëxecuteerd wegens hekserij.

‘Teresa & Maria’uit Oekraïne is dan weer een nummer over Moeder Teresa, die ginder Mama Teresa blijkt te heten. Ook in Oekraïne was dat een controversiële referentie, maar ze blijkt voor Alyona Alyona en Jerry Heil, de artiesten, een symbool te zijn van liefdadigheid, vrouwelijke kracht en vrede. “Ze wou dat mensen leefden, niet stierven”, aldus Alyona.

De Maria uit ‘Teresa & Maria’ slaat dan weer op de maagd Maria. Waarmee ook ons tweede favoriete Songfestivalgenre zich verderzet: nummers over bijbelse en mythische figuren. Zie: Samson (België, 1981), Maria Magdalena (Oostenrijk, 1993), nog eens Maria Magdelana (Kroatië, 1999), Feniks (Oostenrijk, 2014), Apollo (Zwitserland, 2017), Jezebel (Finland, 2022) en de Titanen (Albanië, 2024). Opnieuw: héél specifieke traditie.

De controverse: Israël

Waarmee we niet om de aanwezigheid van Israël heen kunnen in Malmö, die in verschillende Europese landen voor oproepen tot een boycot heeft geleid. Het lied zelf hielp daar niet bij. Oorspronkelijk zou Eden Golan ‘October Rain’ brengen, dat niet zo subtiel verwees naar de aanval van Hamas op 7 oktober. Dat nummer werd afgekeurd door de European Broadcasting Union wegens “te politiek geladen”, waarna Israël de tekst aanpaste en het nummer ‘Hurricane’ doopte. Gevraagd naar waarom Israël niet bij voorbaat werd uitgesloten, terwijl dat bij Rusland en Wit-Rusland wel gebeurde de voorbije jaren, antwoordde de European Broadcasting Union dat openbare omroepen van die landen destijds de regels van het festival hadden geschonden. Voor een zangfestival dat elk jaar benadrukt dat het geen politiek event is, blijkt Eurovision elk jaar alsnog een politiek event te zijn.

De andere controverse: Spanje

Blijkt namelijk dat ‘Zorra’ van Nebulossa, de Spaanse inzending, niet over de vrouwelijke Zorro gaat. Letterlijk vertaald betekent zorra ‘een vrouwelijke vos’, maar de meer courante betekenis ligt ergens tussen ‘bitch’ en ‘slet’. Het scheldwoord wordt 45 keer gebruikt in het nummer, waarbij het de bedoeling is dat het publiek het tijdens het refrein ook scandeert. “Als ik alleen wegga, ben ik een zorra/Als ik plezier maak, ben ik de grootste zorra/Als ik krijg wat ik wil: zorra, zorra/Het is nooit dat ik het verdien – zorra, zorra”, zingt ze.

Dat is heel veel zorra.

Dat leidde tot enkele honderden klachten bij de Spaanse overheid, die vinden dat het nummer “een term viert die door seksisten gebruikt wordt om vrouwen te vernederen”. Waarna de Spaanse openbare omroep, de European Broadcasting Union en zelfs de Spaanse premier de keuze verdedigden. De 55-jarige zangeres zelf houdt het erop dat het nummer een manier is om de term “te reclaimen” en “te transformeren in iets moois”.

Grootste naam: Verenigd Koninkrijk

De aandacht voor Joost doet het al eens vergeten, maar er is ook een officiële Belgische inzending: ‘Before The Party’s Over’ van Mustii, waarvan de dramatische laatste dertig seconden tot het beste van Eurovision gerekend mogen worden, aldus de kenners. De Brusselaar zakte de voorbije weken bij de bookmakers naar plaats twaalf, iets wat hij zelf wijt aan ongelukkige technische problemen tijdens de preparty’s. Afgaande op de repetities, probeert hij dat in Malmö met heel veel micro’s recht te trekken.

En er is nog een andere artiest in Zweden die u mogelijk kent: Olly Alexander, de frontman van Years & Years, die de band vorig jaar als solo-artiest verder zette onder eigen naam. Met ‘Dizzy’, geproducet door Danny L Harle, die ook meedoet op de nieuwe plaat van Dua Lipa, brengt hij een knipoog naar de Pet Shop Boys. Grote naam. Degelijke song. Goede productie. Gaat niks bijzonders doen in Malmö. Een beetje zoals die keer dat wij Clouseau stuurden en echt dachten dat we gingen winnen.

Beste Noorse inzending: Zweden

Elf keer al is Noorwegen laatste geëindigd, waarvan vier keer met nul punten, waarmee het eenzaam recordhouder is. Dit jaar probeert het beter te doen met ‘Ulveham’ van Gaate, een melodisch metalnummer over een middeleeuwse sage van een maagd die van haar stiefmoeder het bloed van haar broer te drinken krijgt.

De Noren zijn volhardend.

Gelukkig heeft Noorwegen dit jaar nog een ander ijzer in het vuur: Zweden heeft met Marcus & Martinus, een eeneiige tweeling, namelijk óók twee Noren gestuurd. Dat mag, blijkbaar. Meer zelfs: het blijkt niet eens zo vreemd te zijn. Cyprus ging, voor het tweede jaar op rij, een popster in Australië zoeken, dit keer de zeventienjarige Silia Kapsis. San Marino stuurde de voorbije vijf jaar een Maltese, een Turkse en twee Italianen en gaat dit jaar voor een Spaanse rockband. Het Eurovisiesongfestival blijft prachtige, prachtige nonsens.

De eerste halve finale van het Eurovisiesongfestival vindt plaats op 7/5. De tweede halve finale, met België, is twee dagen later. De finale is op 11/5.