Lokale opmars

En de winnaar is: de lokale partij. Wanneer de stemmen zijn geteld, is duidelijk dat de opmars van de lokalen onstuitbaar is. Met meer dan twee miljoen stemmen zijn de lokale fracties groter dan CDA en VVD samen. In bijna de helft van alle gemeenten, 164 van de 335, zijn lokale fracties zelfs de grootste geworden.

Na het soms potsierlijke optreden van landelijke kopstukken en curieuze politieke radio- en tv-debatten is de uitslag van de raadsverkiezingen óók een lange neus naar de gevestigde partijen. Doen alsof de plaatselijke fracties alles te maken hebben met landelijke thema’s, is een onhoudbare stelling.

Elke vier jaar groeit de lokale beweging verder. In 1994 ging het nog om een op de vijf stemmen, in 2014 stemde 28 procent lokaal. Nu stemt een op drie op een lokalo. Het is een uitdaging aan de oude, gevestigde partijen om dit feit eindelijk onder ogen te zien en na te denken over hun lokale verworteling.

In het zuiden van het land, beneden de grote rivieren, was in de jaren zestig het fenomeen van de lokale partij heel gewoon. De machtige Katholieke Volkspartij (KVP) vond het prima dat lokale, maar katholieke kandidaten, de stemmen vergaarden. Na de ontzuiling waren het de leefbaren, eerst in Hilversum en Utrecht, die op meer populistische wijze een gooi deden naar de kiezersgunst.

Vanuit de Leefbaar-beweging werd Pim Fortuyn groot. Zijn chauffeur van destijds, Hans Smolders, is nu met 10 zetels de grootste fractie in de gemeenteraad van Tilburg. Smolders en zijn Haagse collega Richard de Mos – met 9 zetels daar de grootste – hebben nu de leiding bij het samenstellen van een college. Dat zal met de toename aan partijen en partijtjes een lastige karwei worden. Voor de burgemeester is een belangrijke rol weggelegd bij het in goede banen leiden van dat proces.

Een kenmerk van de lokalen is dat ze zich oriënteren op de plaatselijke gemeenschap. Vrij parkeren kan dan zomaar een belangrijk verkiezingsthema worden, zoals in Den Haag het geval was. Een sterk luisterend oor kan leiden tot gemakzuchtige oplossingen van taaie stadsproblemen.

Uit onderzoek bleek ook dat stemmers op lokale partijen zich vaak hebben afgekeerd van de landelijke partijen. Een zeker cynisme is de lokalo’s niet vreemd. Die houding maakt dat de stabiliteit van het stadsbestuur waarschijnlijk een stuk lastiger wordt. Onmogelijk is de bestuurbaarheid echter zeker niet, omdat veel lokalen al lange tijd bezig zijn en soms ervaren bestuurders leveren, zoals Leefbaar Rotterdam heeft laten zien.