May was naar Brussel gekomen om “juridische en politieke garanties” met betrekking tot de noodoplossing voor de Ierse grenskwestie te krijgen. Vele Britse parlementsleden zijn uitermate kritisch voor de ‘backstop’, die een belangrijk onderdeel vormt van het brexit-akkoord dat May met de EU sloot. Hun verzet tegen het mechanisme dat uitgewerkt werd om te verhinderen dat er ooit een harde grens tussen Noord-Ierland en de Ierse republiek komt, is zo groot dat het akkoord niet door het parlement dreigt te raken.

“Laat ons de handen in elkaar slaan om dit akkoord goedgekeurd te krijgen in het belang van onze volkeren”, zei May tegen de EU-leiders. “Vandaag vraag ik jullie om mijn oordeel te vertrouwen dat het pakket dat ik omschreef ons akkoord de grootste kans op succes geeft.”

In de hoop parlementsleden te overtuigen

May vroeg de EU-leiders dus om een uitgestoken hand, maar kreeg enkel een schriftelijke bevestiging van het feit dat de ‘backstop’ een tijdelijk karakter heeft. Het is niet de bedoeling dat de backstop ooit gebruikt wordt, en als er toch naar teruggegrepen moet worden, dan zal hij niet langer dan strikt noodzakelijk actief zijn. Opvallend: in vergelijking met de ontwerpverklaring die woensdag circuleerde, zijn er enkele belangrijke passages weggevallen. Zo schrijven de leiders niet dat ze willen onderzoeken of er nog verdere garanties kunnen worden geboden.

Op zijn afsluitende persconferentie zei Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker dat de EU vooral niet de indruk wil wekken dat er opnieuw onderhandeld kan worden over het brexit-akkoord. De tekst “is niet open voor nieuwe onderhandelingen”, staat er letterlijk in de verklaring geschreven.

Op de top bespraken de Europese leiders wel hoe ze May kunnen helpen het betaande brexit-akkoord door het Britse parlement te loodsen, waarbij de ‘backstop’ de grootste struikelsteen is. Door te benadrukken dat de ‘backstop’ slechts een tijdelijk karakter heeft, hopen ze de parlementsleden in Londen ervan te overtuigen dat het Verenigd Koninkrijk niet gevangen zal zitten in de ‘backstop’.

LEES OOK. Waarom een onzichtbare grens met Noord-Ierland zo belangrijk is voor het bewaren van de fragiele vrede (+)

May wilde van de EU27 graag zo’n garantie krijgen dat de ‘backstop’ geen “val” is waaruit de Britten niet meer kunnen ontsnappen. Het mechanisme betekent dat het Verenigd Koninkrijk en de EU een douane-unie zullen vormen als er eind 2020, wanneer de transitieperiode na de brexit afgelopen is, geen (handels)akkoord overeengekomen is dat een harde grens vermijdt. Zo’n douane-unie is precies wat veel Britse parlementsleden willen vermijden, omdat die volgens hen tegen de geest van de brexit ingaat. Maar meer dan de verduidelijking dat de backstop gedesactiveerd zal worden zodra een Brits-Europees handelsakkoord met aandacht voor de Ierse grens het levenslicht ziet, kreeg May niet.

“Zeg dan wel wat je wil”

Juncker zei wel dat hij het wantrouwen over de EU dat in het Britse parlement heerst, wil counteren door de onderhandelingen over het toekomstige handelsakkoord met het VK op te starten zodra het brexit-akkoord goedgekeurd is. “Maar onze Britse vrienden moeten ons dan wel zeggen wat ze willen, in plaats van ons altijd te doen zeggen wat wij willen”, zei Juncker. Dat is een opmerking die niet losstaat van het hele backstop-debat en dat als een fikse sneer naar Theresa May geïnterpreteerd kan worden. Verschillende Europese leiders zouden zich namelijk geërgerd hebben aan het feit dat ze ondanks haar vraag om garanties niet duidelijk kon zeggen wat ze precies verwachtte. Juncker verwacht de komende weken duidelijke antwoorden van Londen.

De EU schroeft intussen haar voorbereidingen op een ‘no deal’ op. Op 19 december publiceert de Commissie alle documenten die ze in dat verband heeft opgemaakt.