Held van onze tijd: hulpverlener Pietro Bartolo
In de Europese Unie en dus ook Nederland zouden David, Mozes en Jozef, Maria en baby Jezus als vluchteling zijn beschouwd en asiel hebben gekregen. Maar Abraham, Isaak en Jakob nadrukkelijk niet. Het Vluchtelingenverdrag van 1951 bepaalt dat je alleen vluchteling bent als je op goede gronden vreest dat je in eigen land vervolgd zult worden op basis van je ras, geloof, nationaliteit en dergelijke. Dat was bij Abraham, Isaak en Jakob niet het geval. Zij klopten om economische reden aan (Genesis 12:10; 26:1; 42:1-2). Oké, hongersnood is niet plezierig. Maar we kunnen toch niet iedereen opvangen?
Ik las dat maar 9 procent van de Nederlanders mensen welkom wil heten die hier niet heenkomen vanwege oorlog of vervolging. EU-commissaris Frans Timmermans zegt dat 60 procent van alle mensen die naar Europa trekken, hun land om economische redenen verlaten. ‘Zij moeten snel worden teruggestuurd.’
zwermen vluchtelingen
Passen wij onze terminologie daarop aan? In dat geval hebben we het over economische migranten, gelukzoekers, testosteronbommen en een tsunami aan vluchtelingen. Dat klinkt nogal negatief. Dat geldt trouwens ook voor typeringen als ‘stromen’, ‘golven’ en ‘zwermen vluchtelingen’. Zulke termen associëren we namelijk met overstromingen en insectenplagen. Mijn advies: Lees Tranen en Troost van arts en hulpverlener Pietro Bartolo op Lampedusa eens. Of bekijk diens documentaire Fuocoammare (Vuur op zee).
Bartolo is niet uit op sensatie. Maar hij constateert wel dat de ellende rond de Middellandse Zee ‘de grootste humanitaire crisis van onze tijd’ is. Bij Bartolo geen verontwaardigd gepreek over westerse onmenselijkheid. Maar hij heeft het wel over ‘morele schande’. Bartolo komt niet aanzetten met al te gemakkelijke politieke oplossingen. Maar hij wordt wel boos als in talkshows te simpel onderscheiden wordt tussen vluchtelingen en economische migranten. Hoezo geen vluchteling als een moeder in eigen land haar kinderen van honger ziet sterven?
Bartolo is sinds 2000 actief op Lampedusa en hoort wat mij betreft bij de helden van onze tijd. Je maag draait om bij het lijden dat hij ziet. Na het zinken van hun bootje zwemt een vader op zijn rug omdat hij zo zijn negen maanden oude zoontje onder zijn trui boven het water kan houden. Aan zijn ene hand trekt hij zijn vrouw mee, met de andere zijn zoontje van drie. Maar de golven worden hoger, de stroom steeds sterker. Het gaat niet meer. Hij moet beslissen: of alle vier verdrinken of … Hij laat zijn zoontje van drie los. Op Lampedusa aangespoeld, huilt hij aan één stuk door.
Misschien denken we uit zelfbescherming dat ‘die mensen’ gelukkig een andere instelling hebben dan wij: minder kwetsbaar, gehard tegen lijden en dood. O ja? Zou de Nigeriaanse vrouw die in een Libische cel keer op keer verkracht wordt, minder pijn voelen? Zouden de jonge mannen die door mensensmokkelaars moedwillig in een donker ruim door verstikking vermoord werden, geen doodsangst hebben gekend? Zou de kleuter die zijn moeder zag verdrinken, geen trauma hebben opgelopen? Vergeet al je relativeringen maar.
kunstmatig onderscheid
Zou het Vluchtelingenverdrag niet herschreven moeten worden? De zware offers die veel zogenaamde economische vluchtelingen brengen, tonen dat het onderscheid met politieke asielzoekers vaak kunstmatig is. Niemand ontkent dat de problematiek ingewikkeld is. Maar urgenter dan Nederlandse schaamte over vroeger kolonialisme is bekering van huidig egoïsme.
Bartolo is gelovig. Hem wordt nogal eens de vraag gesteld waarom God al dat leed toelaat. ‘Wat heeft God hiermee te maken?’, antwoordt hij. ‘De oorzaak ligt bij mensen.’ Zo is het. In het groot en in het klein. Wat bezielt de EU met het op afstand houden van vertrapte medemensen? Hoezo heeft Wilders ‘niet altijd ongelijk’? ‘Geld is als een duivel’, zegt Bartolo. Laat ik dan in de eerste plaats mezelf maar kritisch bevragen.
