Live - Lokale partijen winnen in 164 van de 335 gemeenten, CDA grootste landelijke partij
De klassieke partijen komen steeds verder in het nauw, de lokale partijen houden stand waar ze eerder terrein wonnen. En de weerstand tegen de 'sleepwet' is groter dan verwacht: het 'nee'-kamp wint waarschijnlijk nipt. Volg het laatste nieuws over de uitslagen van de gemeenteraadsverkiezingen vandaag in dit liveblog.
09:25 donderdag 22 maart 2018
Bij het referendum over de inlichtingenwet hebben opvallend veel mensen blanco gestemd. Meer dan 200.000 mensen, dus ongeveer 4 procent van alle kiezers, deden het biljet in de stembus zonder een hokje rood te kleuren. Die stemmen worden gewoon meegeteld in de uitslag en bij het berekenen van de opkomst, en dus ook de vraag of het referendum geldig is.
Een blanco stem is vaak bedoeld als proteststem. Een hoge opkomst tijdens het referendum is bovendien munitie voor de referendavoorstanders in de senaat, die binnenkort stemt over het afschaffen van de referendumwet. Coalitiepartijen - D66 voorop - zullen zich nog eens achter de oren moeten krabben.
Doordat er zo veel blanco stemmen zijn, is het de vraag of er een duidelijke meerderheid voor of tegen de inlichtingenwet is. Tegen heeft een krappe voorsprong, maar het is onduidelijk of één kant meer dan 50 procent krijgt. Voor het al dan niet invoeren van de inlichtingenwet maakt het niet uit: de uitkomst van het referendum is een niet-bindend advies aan de regering.
08:46 donderdag 22 maart 2018
Dertien gemeenten hebben er sinds woensdag een of meerdere raadsleden van Denk bij. Daarmee was er electoraal succes in bijna alle gemeenten waar de partij deelnam. Alleen in Alkmaar kreeg Denk te weinig stemmen voor een zetel.
Het grootste succes boekte Denk in Schiedam. Daar behaalde de partij 11,7 procent van de stemmen, ofwel vier zetels in raad. Denk is daarmee de tweede partij na de VVD geworden. De stembusgang in Rotterdam leverde Denk drie zetels op. Hetzelfde gebeurt waarschijnlijk in Amsterdam, al is het daar nog wachten op de officiële uitslag. Utrecht telt sinds woensdag waarschijnlijk twee raadsleden van Denk. Ook van die gemeente is de uitslag nog niet binnen.
Twee zetels zijn er voor Denk in Zaanstad en Arnhem. In Eindhoven, Deventer, Amersfoort, Lelystad, Enschede, Veenendaal en Roermond is de jonge partij een raadslid rijker. Tweede Kamerlid en partijvoorzitter Selçuk Öztürk komt uit Roermond.
08:11 donderdag 22 maart 2018
De uitslagenavond van de gemeenteraadsverkiezingen op NPO 1 heeft woensdag bijna 1,3 miljoen tv-kijkers getrokken. Nederland Kiest - De Uitslagen staat met 1,27 miljoen kijkers op de derde plek in de Dag Top 25 van de Stichting KijkOnderzoek (SKO) achter het achtuurjournaal en De Wereld Draait Door. Dinsdagavond keken bijna een miljoen mensen naar het verkiezingsdebat Nederland Kiest - Het Debat.
Bij de vorige twee gemeenteraadsverkiezingen, in 2014 en 2010, keken er eveneens tussen de 1,2 en 1,3 miljoen mensen naar de live-uitzending. Het gevecht om de kijker tussen de NOS en RTL 4 werd vorig jaar bij de Tweede Kamerverkiezingen beslecht in het voordeel van de NOS: 1,9 miljoen kijkers tegenover de 817 duizend van RTL.
07:48 donderdag 22 maart 2018
De PVV van Geert Wilders deed in 28 gemeenten voor het eerst mee. Met succes: in elke gemeente waar de partij meedoet, is de PVV verzekerd van een plek in de raad. De partij staat op 74 zetels, en dat kunnen er nog een paar meer worden. Wel is het zo dat de PVV minder stemmen kreeg in de gemeenten waar ze meededen dan bij de parlementsverkiezingen vorig jaar.
Bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen, toen de PVV alleen meedeed in Den Haag en Almere, won de partij zestien zetels. In die twee steden leverde de PVV dit jaar zetels in. De partij zakte in Almere van negen naar zeven zetels en in Den Haag van zeven naar twee. Maar daar staat tegenover dat de PVV in Nissewaard (Spijkenisse en omstreken) vanuit het niets vijf zetels pakte. In Rucphen kreeg de partij naar verhouding de meeste stemmen: 20,3 procent. Dat leverde vier zetels op. Datzelfde aantal behaalde de partij in Terneuzen en in Wilders' geboortestad Venlo. In Rotterdam won de PVV twee zetels. Ook in steden als Zaanstad, Enschede, Zoetermeer, Arnhem, Maastricht en Den Bosch komt de partij in de gemeenteraad.
Utrecht heeft alleen een tussenstand. Daarin staat de PVV op één zetel. En in Stichtse Vecht lijkt de PVV volgens een voorlopige uitslag twee zetels te krijgen.
07:25 donderdag 22 maart 2018
De opkomst bij het referendum over de inlichtingenwet is ruimschoots geldig en dat is niet in de laatste plaats te danken aan de gemeenteraadsverkiezingen. Zonder die verkiezingen was het maar de vraag of de geldigheidsdrempel van 30 procent zou zijn gehaald. Dat meldt het ANP op basis van de uitslagen die aan zijn verkiezingsdienst zijn doorgegeven.
Vanwege herindelingen konden inwoners van 45 gemeenten alleen hun voor het referendum naar de stembus. De totale opkomst was daar 30,53 procent, terwijl in gemeenten met ook lokale verkiezingen 53 procent van de stemmers kwam opdagen.
In gemeenten waar alleen het referendum werd gehouden, stemden veel meer mensen tegen: in Groningen bijvoorbeeld 70,8 procent en in Leeuwarden 62,3 procent. Sowieso kleurde een groot deel van de provincies Groningen en Friesland rood van het nee.
Ook landelijk is het grootste deel van de kiezers (nipt) tegen de wet: 48,9 procent. 47,2 procent stemde voor, al zijn in nog niet alle gemeenten de uitslagen bekend. Bij het vorige raadgevende referendum, in 2016 over het associatieverdrag met Oekraïne, kwam 32,2 procent stemmen.
07:22 donderdag 22 maart 2018
De PvdA heeft opnieuw een zware nederlaag geleden, maar het kon erger. De sociaaldemocraten hebben het beter gedaan dan bij de landelijke verkiezingen vorig jaar. 'In de meeste plaatsen gaan we een aantal procenten omhoog', concludeerde PvdA-leider Lodwijk Asscher gisteravond.
In grote steden als Amsterdam en Utrecht is de PvdA gehalveerd, volgens de voorlopige uitslagen. In 2010 haalde de PvdA bij de gemeenteraadsverkiezingen 15,7 procent van de stemmen (1.251 raadszetels, exclusief lijstverbindingen), in 2014 nog 10,2 procent (799 zetels). Dat werd al als een heel slecht resultaat ervaren - de verkiezingsavond, toen in het ruimer bemeten Compagnietheater aan de Kloveniersburgwal, ging als een nachtkaars uit.
Bij de Kamerverkiezingen haalde de PvdA vorig jaar een dramatische 5,7 procent. En daaraan deden niet eens lokale partijen mee. De uitslag geldt als 'de moeder aller verkiezingsnederlagen'.
06:58 donderdag 22 maart 2018
Bij de gemeenteraadsverkiezingen is ongeveer 55 procent van de kiesgerechtigden komen stemmen. Dat is iets meer dan vier jaar geleden. Toen was de opkomst bij de lokale verkiezingen 53,9 procent. Vrijwel alle stemmen zijn inmiddels geteld.
In de twintig grootste gemeenten waar gestemd mocht worden, gingen bijna altijd meer mensen naar de stembus dan in 2014. In Zwolle was de opkomst het hoogst, 61,5 procent.
De opkomst steeg het meest in Den Bosch. Daar stemde 51,2 procent, waar vier jaar geleden nog maar 40,5 procent van de Bosschenaren dit deed.
In de grootste gemeenten lag de opkomst het laagst in Tilburg (45,3 procent), maar ook dat is meer dan de vorige keer (44). In twee van de grootste gemeenten (Groningen en Haarlemmermeer) werd niet gestemd vanwege herindelingen. De uitslagen van Amsterdam en Utrecht zijn nog niet bekend.
Op Schiermonnikoog was de opkomst het hoogst: 82,5 procent. Het percentage stemmers lag het laagst in Helmond: 42,1 procent. De verkiezingen trokken in Alphen aan den Rijn 15 procent meer mensen naar de stembus dan vier jaar geleden: woensdag ging 56 procent van de Alphenaren stemmen. De opkomst in Berg en Dal daalde juist aanzienlijk.
In de provincie Utrecht kwam 63 procent stemmen, het hoogste percentage van het land. De provincie Groningen sluit de rij, met 50 procent. In slechts zeven van de twintig Groningse gemeenten kon voor de gemeenteraad worden gestemd, vanwege herindelingen.
06:55 donderdag 22 maart 2018
Veiligheid, gezondheidszorg en kwaliteit van de woonomgeving waren de meest doorslaggevende thema's bij de gemeenteraadsverkiezingen. Dit blijkt uit een online opinieonderzoek van Ipsos in opdracht van de NOS onder ruim 32.000 respondenten.
Voor 32 procent van de respondenten was veiligheid het meest doorslaggevende thema, gevolgd door gezondheidszorg (30 procent), kwaliteit van de woonomgeving (ook 30 procent), wonen (25 procent) en voorzieningen voor ouderen (21 procent).
Kiezers hechtten minder belang aan immigratie en integratie (10 procent), voorzieningen voor jeugd (7 procent), cultuur (6 procent) en sport (5 procent).
Privacy en veiligheid waren de belangrijkste thema's bij het referendum over de Inlichtingenwet, blijkt uit datzelfde onderzoek.
06:38 donderdag 22 maart 2018
Hans Smolders, de voormalige chauffeur van Pim Fortuyn, is met zijn Lijst Smolders de grote winnaar in Tilburg. De partij komt uit op vijf zetels winst en verstoot daarmee D66 van de troon. Laatste partij houdt negen zetels. GroenLinks boekt twee zetels winst en komt uit op zes.
Smolders spreekt van een historische overwinning. 'Nog nooit is een lokale partij de grootste geweest in Tilburg', zegt hij tegen het Brabants Dagblad. 'Ik heb vier jaar lang in de haarvaten van de samenleving gezeten. Dat hebben de mensen beloond.'
De partij zet in op openbaar bestuur, veiligheid, ouderen, onderwijs en participatie, met als motto: 'terug naar de menselijke maat'. Hans Smolders haalt geregeld het nieuws met zijn onconventionele ideeën. Zo pleitte hij voor een verbod op loslopende katten en een boete van 400 euro voor 'een kat die schijt in de tuin van de buurman'.
06:20 donderdag 22 maart 2018
In twee gemeenten stemden inwoners zo eensgezind dat partijen een absolute meerderheid wonnen. Het gaat om het Twentse Tubbergen, waar het CDA 61,2 procent van de stemmen behaalde, en het Brabantse Reusel-de Mierden, waar 51 procent van de stemmen naar de partij Samenwerking ging. Die heeft nu acht van de vijftien zetels.
De partijen kunnen in principe alleen regeren, zonder een akkoord te sluiten met andere partijen. Maar of ze dit ook daadwerkelijk gaan doen, is nog maar de vraag.
In het Brabantse Boekel kwam het CDA met 48,8 procent van de stemmen één zetel tekort voor een absolute meerderheid.
05:58 donderdag 22 maart 2018
Ook in Rotterdam won een lokale partij: Leefbaar Rotterdam is daar opnieuw de grootste partij geworden en zal dus het voortouw nemen bij het formeren van een nieuw stadsbestuur. Nieuwkomer Denk komt met drie zetels in de raad, de PVV met twee zetels. De linkse partijen hebben fors verloren in de havenstad.
Twitter bericht wordt geladen...
05:52 donderdag 22 maart 2018
De lokale partijen zijn woensdag het vaakst de grootste partij geworden. In 164 van de 335 gemeenten won een plaatselijke fractie. Het CDA won 66 gemeenten, de VVD boekte 41 zeges. GroenLinks zegevierde in twaalf gemeenten, waaronder Utrecht en Nijmegen, en staat ook op winst in Amsterdam.
De ChristenUnie werd twaalf keer de grootste, elf keer won de SGP en vijf keer ging de zege naar een lijstcombinatie van de twee christelijke partijen. De PvdA kwam vijf keer als grootste uit de stembus. De SP won vier gemeenten. D66 werd de grootste in Amersfoort, Leiden en Gouda. Van tien gemeenten is de uitslag nog niet bekend.
De lokale partijen wonnen onder meer in Rotterdam, Den Haag, Tilburg, Enschede, Venlo, Emmen, Capelle aan den IJssel, Deventer, Gorinchem, Harderwijk, Hengelo, Hilversum en Kerkrade. Van de 164 zegevierende lokale partijen hadden 23 de naam Gemeentebelangen.
05:47 donderdag 22 maart 2018
GroenLinks heeft Amsterdam veroverd, D66 - de grote winnaar van vier jaar geleden - verliest vijf of zes zetels en houdt er acht of negen over. Nieuwkomers Denk en Forum voor Democratie mogen ook zitting nemen in de gemeenteraad.
05:45 donderdag 22 maart 2018
Onze verslaggevers waren gisterenavond op pad om de uitslagenavonden van verschillende partijen bij te wonen. Bijvoorbeeld die van de Partij van de Arbeid, voor wie de gemeenteraadsverkiezingen geen keerpunt bleken: de partij verliest in bijna alle steden.
05:41 donderdag 22 maart 2018
Behalve voor de gemeenteraad mocht u gisteren ook naar de stembus voor het 'sleepwet'-referendum. De uitslag hiervan staat, met 83 procent van de stemmen gesteld, nog steeds niet vast: de nee-stem staat nu op 48,9%, de ja-stem op 47,2%.
Maar naar welke kant de balans ook doorslaat: de regeringspartijen gaven eerder al aan de Wiv te willen doorzetten, ongeacht de uitslag van het referendum.
05:25 donderdag 22 maart 2018
Wilt u zien welke partij in uw gemeente de grootste is geworden? Dat kan hier.
05:18 donderdag 22 maart 2018
Goedemorgen. GroenLinks is de grote winnaar van de gemeenteraadsverkiezingen in Amsterdam en Utrecht en passeert daar D66 als grootste partij. In Rotterdam blijft Leefbaar veruit de grootste partij, maar wordt het lastig om een coherent gemeentebestuur te formeren. Buiten de Randstad versterken de lokale partijen hun positie. Lees hier de eerste analyse van de uitslagen van de gemeenteraadsverkiezingen.