The sky is niet the limit in Sint-Niklaas

"In deze wijk staan nu 250 woningen. Als je er 500 à 600 bijzet, worden wij tweederangsburgers." Aan het woord is Dirk Van Steelant, inwoner van de Kloosterlandwijk aan de achterkant van het station van Sint-Niklaas. We zitten op het fraai gerenoveerde Jan Breydelplein, dat een speeltuin, basket- en voetbalveld en heel wat bankjes in het groen omvat.

Van Steelant wijst naar de overkant van de straat, waar sinds de sluiting van het slachthuis in 2011 een groot stuk grond braak ligt. Bedoeling is dat daar, en aan een andere zijde van het plein, de komende jaren ruim 500 woningen bij komen, voornamelijk appartementen. Die zullen op bepaalde plaatsen tot tien verdiepingen hoog gebouwd worden. Ook een deel van het park dreigde te sneuvelen. 

Tot grote onvrede van heel wat buurtbewoners, die vrezen voor de leefbaarheid van de buurt en zich verenigden in actiecomité Red Kloosterland. Ze verzamelden voldoende handtekeningen om een verzoekschrift in te dienen in de gemeenteraad waarin ze pleitten voor meer inspraak in de plannen: ze vragen minder woningen, en meer groen.

Het stadsbestuur sloeg mea culpa en kondigde een uitgebreid participatietraject aan. Het resultaat daarvan is volgens Red Kloosterland echter een lachertje. Het park wordt dan wel behouden, maar aan het aantal nieuwe woningen werd niets veranderd. "Er is gewoon een beetje geschoven met de bouwlagen", zegt Van Steelant. Concreet: de hoogste woontoren verschuift weg van de woonwijk, richting station. Dat staat nog steeds ver af van wat de buurt vraagt, namelijk 'grondgebonden gezinswoningen', zoals die in het woonplan uit 2012 staan.

Lobbenstad

"Zij willen huisje-tuintje. Wij hebben een andere invulling van groen", klinkt het bij het stadsbestuur, bestaand uit N-VA, sp.a en Groen. Sint-Niklaas neemt sinds enkele jaren het zogenoemde lobbenstadsmodel als leidraad voor zijn stadsontwikkelingsprojecten. Daarbij worden compact bebouwde stadslobben gecreëerd langs openbaar vervoerroutes, met daartussen een netwerk van blauw-groene 'vingers' die tot in de stadskern reiken. Dat kunnen parken of bossen zijn, of een beekje dat opnieuw zichtbaar gemaakt wordt. Maar dat gaat dus niet samen met een tuin voor iedereen. Bekende voorbeelden van 'lobbensteden' zijn Amsterdam, Kopenhagen en Stuttgart.

Compact wonen betekent kleiner wonen, en veelal in de hoogte bouwen. Ook de oppositie erkent dat dat nodig is om open ruimte in de stad te behouden. "Maar het moet ook leefbaar blijven. Hoe hoog ga je, daarover gaat het conflict", zegt CD&V-lijsttrekker Johan Uytdenhouwen.

De omvang van de geplande appartementsblokken is niet enkel de Kloosterlandwijk een doorn in het oog. Op heel wat plaatsen in Sint-Niklaas botsen stadsontwikkelingsprojecten op verzet. Onder meer wat verderop, in de Nieuwe Molenstraat. Aan de achterkant van een rij volkshuisjes die op de spoorberm uitkijken, komen 94 appartementen, verdeeld over vijf blokken, en nog drie gezinswoningen.

De bewoners van de Nieuwe Molenstraat waren niet op de hoogte van die plannen, tot er begin maart een flyer van de projectontwikkelaar in de bus zat. "Een minuscuul A4'tje", toont Malika El-Mokadem terwijl ze haar duim en wijsvinger twee centimeter uit elkaar houdt. "De chique wijk hierachter was al twee jaar op de hoogte en heeft gelobbyd om te zorgen dat de terrassen aan hun kant met ondoorzichtig glas worden gebouwd om hun privacy te garanderen."

Christel Geerts, schepen voor Ruimtelijke Ordening en Stadsvernieuwing en lijsttrekker voor sp.a, benadrukt dat de wettelijke procedure volledig gevolgd is: de bouwvergunning werd bekendgemaakt in verschillende kranten en uitgehangen in het stadhuis. Een openbaar onderzoek, waarbij de buurt direct werd aangesproken, was volgens haar niet nodig.

Erik Rombaut, expert stedelijke ontwikkeling aan de Odisee Hogeschool en al jaren pleitbezorger van het stadslobbenmodel, benadrukt dat Sint-Niklaas een "fantastische eerste aanzet" genomen heeft om de stad te vernieuwen. Al betreurt hij het gebrek aan inspraak. Dat is immers een voorwaarde om grootschalige projecten te doen slagen. "Ook met hoogbouw kan je privacy garanderen, en via tuindaken kan je groen creëren. Er zijn goede voorbeelden in Sint-Niklaas. De Paterssite bijvoorbeeld, waar naar cohousing wordt gegrepen, of de site waar vroeger de Vrije Technische School was."

Weggesmeten geld

Niet alleen nieuwe appartementsblokken zorgen voor beroering in Sint-Niklaas. Ook de heraanleg van het Heymanplein, op een steenworp van de Grote Markt, veroorzaakt commotie. Daar moeten de bibliotheek en de supermarkt van plaats wisselen. "Beide gebouwen zijn verouderd, en bovendien is de supermarkt oversized. Door ze van plek te laten wisselen, wordt de belevering aan de supermarkt aan het plein onttrokken. De bibliotheek kan zo de drager van het Heymanplein worden", legt burgemeester Lieven Dehandschutter (N-VA) de plannen van het stadsbestuur uit.

Die doen heel wat wenkbrauwen fronsen, niet het minst omdat amper enkele maanden geleden nog renovatiewerken werden uitgevoerd aan de bibliotheek. Hilde, die net de supermarkt buiten stapt met haar boodschappen, zucht. "Dit is weggesmeten geld. Is er een budget dat nog snel op moet voor de verkiezingen misschien?" Het is een bedenking die op en rond het plein vaak terugkomt. Velen spreken de stille hoop uit dat de soep niet zo heet gegeten wordt als ze wordt opgediend. "Zullen ze die plannen met een nieuwe schepen nog steeds uitvoeren?"

Al is zeker niet iedereen negatief over wat op tafel ligt. De plannen beloven immers ook extra groen, aangezien de parkeerplaatsen naar een ondergrondse parkeergarage onder de vernieuwde supermarkt verkassen. "Dat vind ik prima", zegt buurtbewoner Johan Mels. "Dat er op die manier te weinig parkeergelegenheid zou zijn? Dat zijn mensen die hun auto belangrijker vinden dan groen." Dergelijke positieve geluiden zijn er ook veel, verzekert schepen Geerts, "maar zoals zo vaak het geval is, hoor je die voorstanders veel minder."

Of er inderdaad zo'n 'stille meerderheid' is, zal in oktober moeten blijken. Wel zeker is dat het stadsbestuur geen vlekkeloos parcours reed. De coalitie kwam onder meer onder vuur te liggen voor het asbeststort in het centrum van de stad. Onder druk van een actiecomité, geruggensteund door oppositiepartij PVDA, zwol de kritiek op dat stort aan. Al snel tuimelden de meerderheidspartijen over elkaar heen om het stort zo snel mogelijk te laten sluiten.

Ziekenhuis

Hebben de vernieuwingsplannen in de Noorderlandwijk, de Nieuwe Molenstraat en het Heymanplein in eerste instantie vooral een impact op de onmiddellijke buurt, andere projecten die op stapel staan, zullen de hele stad raken. De verhuis van het ziekenhuis AZ Nikolaas van de stadskern naar de westrand van Sint-Niklaas bijvoorbeeld. Daar begrijpt Erik Rombaut niets van. "Een van de belangrijkste poten van de centrumfunctie, het ziekenhuis, verhuist naar de rand. De stad verlaat dus haar eigen concept, terwijl de huidige locatie perfect is, langs de openbare vervoercorridor."

Volgens Christel Geerts staat de verhuis helemaal niet haaks op het lobbenstadsmodel. "Meer dan de helft van de patiënten en bezoekers komt niet uit Sint-Niklaas: die trek je naar het centrum van de stad, met een verkeersindigestie als gevolg. Dus hebben we het ziekenhuis verplaatst naar een kant van Sint-Niklaas die voor inwoners vlot bereikbaar is, maar ook voor mensen die van buiten de stad komen." Volgens Rombaut en andere experts plooit het stadsbestuur hiermee voor Koning Auto.