Zweden is het land van 'use it and throw it away'. Filippa K. deed het omgekeerde, en het werkte

Een koude, zonnige winterdag in Londen. Filippa Knutsson is wat overrompeld door onze crew die heen en weer loopt in haar huis. “Ik ben erin geluisd”, lacht ze. “Ik zou een interviewtje geven en er zouden enkele foto’s gemaakt worden.” Typisch. Veel diepte-interviews met deze topvrouw uit de modewereld zijn er niet te vinden. Ondanks het feit dat haar naam ondertussen vijfentwintig jaar wereldwijd synoniem staat voor tijdloze elegantie.

Knutsson woont sinds kort opnieuw fulltime in Londen met haar jongste zoon Dylan (16). Haar andere twee kinderen wonen in Parijs. Nina (23) werkt voor het bedrijf van haar ouders, Tom (20) studeert nog.

Topambassadrice

Filippa poseert vlot, ontspannen, alsof ze nooit anders heeft gedaan. In haar geordende stadstuin draait het fotografenduo, Gus en Stella, om haar heen om de streepjes winters zonlicht op haar gezicht te vangen. Na de shoot loodst Filippa ons naar een fijn lunchplekje in de buurt. Het bescheiden adresje blijkt een restaurant van Ottolenghi te zijn! Ze bestelt gegrilde groenten en groene thee. Vandaar haar goede looks. Snel eten doet ze niet, daarvoor babbelt ze te veel. Over Trump en de brexit, over ouderschapsverlof in Zweden en Groot-Brittannië, over het modelandschap dat ze gestaag zag veranderen.

Filippa is de beste ambassadrice van haar eigen merk. In een goudkleurige, fladderende zijden broek met daarover een wijd vallende, grijze, kasjmieren trui switcht ze moeiteloos tussen fotoshoot, lunch en interview. Voor het gesprek schopt ze haar sneakers uit en vleit ze zich neer op een schapenvelletje. Ze is niet het gesloten Zweedse type dat je zou verwachten; koude en donkerte zijn verjaagd door een leven in Marokko, Corsica, Londen en Parijs. Filippa spreekt vloeiend Engels, Zweeds, Frans en Italiaans. Maar ook de taal van theater, film, dans en muziek.

Back to the future

Op de laatste editie van Stockholm Fashion Week was Filippa K. de grote opener. De herfst-wintercollectie 2018 is het eerste wapenfeit van Knutsson sinds ze na zes jaar afwezigheid weer aan de slag is als creatief directeur bij haar eigen label. Het is een collectie geworden met fijn uitgesneden silhouetten in zijde, soepel vallende cols roulés, lange navy mantels en losjes geknoopte riemen. Ook gezien: jurken met spaghettibandjes, het perfecte witte T-shirt en een onmiskenbare knipoog naar de nineties. Niet toevallig de tijd dat Filippa het merk samen met haar ex-man, Patrick Kihlborg, uit de grond stampte. Vogue vatte de kersverse collectie samen met de gevleugelde woorden: back to the future. En beschreef ze als een ‘zelfzekere collectie, geënt op de kernwaarden van het merk: stijl, eenvoud, kwaliteit’. 

“Dat trio is altijd het DNA van ons merk geweest”, beaamt Filippa.“Dat er een vleugje nineties in de collectie doorschemert is ook geen toeval. Wat er toen in het modelandschap gebeurde, is relevanter dan ooit. Eenvoud werd troef. Een garderobe moest niets meer zijn dan enkele kwaliteitsvolle basisstukken waarmee je vlot kon combineren. Kwaliteit in plaats van kwantiteit. Vandaag zijn capsulecollecties helemaal terug. Minder in plaats van meer is, gezien de ecologische situatie, de enige juiste manier van denken.”

Ze moet lachen als ik haar een uitspraak uit de internationale modepers voorleg: “Filippa is back, so is her smart wardrobe”.

“Als ze intelligent bedoelen, ga ik akkoord. Maar dan intelligent in de zin van: minder consumeren, maar meer bezitten. Of: je niet laten meeslepen door vluchtige trends, geen slachtoffer worden van een modeverslaving maar volledig jezelf kunnen zijn met enkele mooie basisstukken. Yep. Dat zijn wij. Filippa Knutsson én Filippa K.”

Uitgeput en leeg

Het is uiteindelijk die stevige vervlechting tussen zichzelf en haar merk die zorgde voor een liefdesbreuk. In 2011 zette Filippa, na achttien jaar aan het roer, een stap opzij als creative designer van haar merk. Ze was uitgeput en leeg. Zo leeg dat ze niet wist of ze ooit nog wilde terugkeren. De grenzen van haar eigen DNA en het DNA van het merk waren vervaagd.

“Ik voelde me volledig verloren. De inspiratie was op, ik miste elke vorm van stimulans. In een heel intense periode had ik een merk uit de grond gestampt en drie kinderen gekregen. Plots was mijn oudste dochter achttien jaar. Mijn merk had adem nodig, maar ik ook. Intuïtief voelde ik dat ik weg moest. Het besluit heb ik dan ook vanuit mijn buik genomen.” 

De breuk was hard. Ze zetelde nog wel in de raad van bestuur, maar verder had Filippa jarenlang geen invloed meer op het creatieve proces van de collecties. “Ik kon nog zien wat er gebeurde, maar ik kon het proces niet langer sturen. Voor mij was het op dat moment de enige optie. Want hoe laat je iets los dat jouw naam draagt? Toen we in 1993 aan de keukentafel brainstormden over een naam voor ons merk, was authenticiteit het hoogste goed. Na een tijd van fake, kwam het überrealisme. En wat is eerlijker dan je eigen creatie naar jezelf te vernoemen? Ik besefte het toen niet, maar het heeft mij wel voor altijd aansprakelijk gemaakt. Toch ben ik Filippa Knutsson. Niet Filippa K. Er is wel degelijk een verschil, al lopen onze levens heel parallel. Vandaag is de scheiding duidelijk”, zegt ze.

Jij kunt het merk definiëren, maar het merk kan jou niet definiëren, probeer ik. Ze kijkt wat beduusd als ik dat zeg. “Exact. Dat ik daar zelf nog niet was opgekomen.”

Kind van de revolte

Filippa ging dus zes jaar herbronnen. Met haar kroost en haar lief, Thomas Fourtané (56), een Parisien en architect. De man met wie ze sinds 2003 een latrelatie heeft. Anders zou ze het niet willen. “We zijn beiden heel ambitieus en we hebben allebei kinderen, ook elk met hun eigen leven. Hij woont fulltime in Parijs, ik in Londen. We delen ons huis in Corsica en hebben een stukje grond in Marokko. Het is oké op die manier. Zo werkt het voor ons. Het is toch wel vreemd dat ik me na al die jaren nog steeds voor die levensstijl moet verantwoorden. Waarom zouden wij moeten samenwonen om als koppel succesvol te kunnen zijn? Ik heb mijn eigen plek nodig. Tijd en ruimte om te reflecteren en om na te denken. Wat niet betekent dat ik mijn leven niet met hem zie, want dat doe ik wel.”

Samen met hem denkt ze na over de toekomst. Terugblikken doet ze liever niet. Al heeft het verleden haar wel gemaakt tot wie ze is.

Filippa is het kind van Zweedse ouders. Haar vader werkte op de ambassade, haar moeder was designer maar functioneerde toen vooral als ‘vrouw van’. Een intelligent evenwicht tussen strategie en creativiteit zit in de genen bij de Knutssons, maar ook de tijdgeest heeft hen gekneed en gevoed. “In 1964 kwamen mijn ouders naar Londen. Hét moment van de revolutie. In muziek, mode en design was er een omwenteling aan de gang. Het was de creatieve hub waar gebroken werd met alle heersende normen. Mijn ouders hebben daar gretig van geproefd en die cocktail terug meegebracht naar Zweden. Ze richtten er een conceptstore op. Ter plaatse, de eerste in zijn soort.”

Twee jaar later ging het koppel uiteen. Samen met de vier kinderen verhuisde mama Knutsson definitief naar Londen, Filippa’s hoofdverblijfplaats voor de komende 21 jaar. Ondertussen richtte vader Knutsson de succesvolle jeanslijn GUL&BLÅ op. Van de typische flared jeans met wijde pijpen en V-stiksels gingen destijds jaarlijks meer dan 100.000 exemplaren over de toonbank. In de jonge Filippa ontspringt een eerste vonkje. “Ik ging naar een privé-eliteschool in Londen. Een geweldige school, van topniveau en heel feministisch voor die tijd. Alle meisjes die er studeerden, stroomden later door naar Oxford of Cambridge. Maar daar had ik geen zin in.”

Het perfecte T-shirt

Filippa ambieerde geen academische carrière, maar ze was ook niet de vrouw die met haar handen wilde werken. Dus plaveide ze haar eigen weg. Eerst ging ze fashion merchandising studeren om daarna bij haar vader aan de slag te gaan. “De bedoeling was dat ik er twee jaar de kneepjes van het vak zou leren in de verkoop, de productie en alle andere mogelijke takken van het modelandschap. De enige echte leerschool. Ik ben er uiteindelijk zes jaar gebleven. Tot papa kanker kreeg en alles verkocht. Het heeft me wakker geschud. Op dat moment had ik Patrick al leren kennen. Ik had toen twee opties. Nieuw werk zoeken of zelf iets uit de grond stampen. In die tijd was de houding tegenover overdaad aan het veranderen, duurzaamheid werd voor het eerst belangrijk en sportswear boomde."

"Ik voelde dat ik wilde creëren. Ik wilde hét perfecte witte T-shirt maken, een kledingstuk waarin je kon gaan werken en later ook op stap gaan. Iets waarmee ik kon bewijzen dat duurzaamheid loont, en dat het ook een prijs waard is. Vandaag is Zweden het toonbeeld van propere duurzaamheid, maar vergeet niet dat het ook het land is van Ikea en H&M. Het land van het kapitalistische consumentisme, van ‘use it and throw it away’. Wij deden het omgekeerde. En het werkte."

Uiteindelijk was het niet het witte T-shirt dat Filippa K. als merk op de kaart zette, wél een stretched jeans. Voorbestemd, zo lijkt het wel, gezien haar vaders carrière­switch. “Die ene jeans heeft ons merk gedefinieerd. We waren erin geslaagd een basic look te creëren. Met de juiste broek en dito shirt. Grafisch sterk, zonder aan eenvoud in te boeten. De vrouwen die deze look droegen, werden in de gespecialiseerde pers ‘the Filippa K. kinda girl’ gedoopt. Op dat moment vond ik dat niet fijn. Alsof wij in een hokje gevat konden worden. Vandaag is het een droom. We wilden onszelf niet definiëren, nu is het onze sterkte. Identiteit van een merk is belangrijk. Zodat je niet verloren geraakt doorheen de jaren en de woelige veranderingen. Want dan slaat de onzekerheid toe.”

Terug naar de basis

Vandaag telt Filippa K. een vrouwen-, een mannen- en een sportlijn. Wereldwijd zijn er 50 brand stores en 600 premium retailers. En het merk plooit sterker dan ooit terug op zijn basis-DNA. Dat heeft alles te maken met de terugkeer van zijn sterkhoudster. Filippa is zich heel bewust van haar meerwaarde bij Filippa K. Ze is zelfzeker zonder arrogant te zijn, zoals iemand die perfect weet waarmee ze bezig is. Iemand die de touwtjes niet strak hoeft aan te trekken om ze volledig in handen te hebben. Over de jaren waarin ze op non-actief stond, zegt ze: “Tijdens mijn afwezigheid is Filippa K. zijn identiteit kwijtgeraakt. Heel subtiel ontwaarde ik wat er misging, waar details verloren gingen. Ik kon het voelen wanneer ik een trui aantrok, hoe die anders aanvoelde. De vrouwelijkheid was eruit gedeemsterd. Er ontbrak een leider, iemand die duidelijk voor één richting kiest en knopen doorhakt.”

Dus greep ze in en kwam ze thuis. Want haar kindje helemaal loslaten en het zien afdwalen richting het verkeerde pad kon ze niet laten gebeuren. “Rond die periode voelde ik opnieuw de drang om te creëren. De goesting was terug. Het was tijd voor een frisse koers. Met een nieuw trio aan de top: Simon Griffith als CEO, Karl-John Bogefors als nieuwe brand director en ikzelf als creatief directeur. Noem het een relaunch. Of klinkt dat wat te dramatisch?” Ze gelooft in een roeping. “Dit is die van mij. Fase één heb ik achter de rug. Fase twee is net begonnen. Ik doe niet gewoon verder waar ik gestopt ben. Dit is een volledig nieuwe uitdaging. Eentje waarvoor ik me moet bewijzen.”

Of ze als drager van haar merknaam, met vijfentwintig jaar ervaring en een medaille van de Zweedse koning, nog de drang voelt om zich te bewijzen? “Natuurlijk wel. En die drang is tweeledig. Enerzijds wil ik de beste zijn en een stevige concurrentiekoers varen, door onze fysieke aanwezigheid in winkels te bestendigen en uit te breiden. We hebben ons te lang geconcentreerd op de Zweedse markt. Die focus moeten we uitbreiden. Niet door de ene winkel na de andere uit de grond te stampen, maar door de juiste keuzes te maken. Anderzijds wil ik me ook verankeren in het digitale tijdperk. We zijn een merk met jaren ervaring op de teller, voor ons is digitale roll-out nieuw. Het vraagt een heel eigen ondernemerschap. Heel interessant, maar zelf ken ik er niets van. Gelukkig ben ik omringd door de juiste experts. Al zou ik best zelf een tikkeltje strategischer willen zijn.”

Filippa is bescheiden en geeft toe dat ze bepaalde dingen niet kan of niet weet. Terzelfder tijd weet ze heel goed waar ze wel sterk in is en blaakt ze van trots over wat ze met Filippa K. bereikt heeft. “Ik ben zelf geen designer. Ik denk in concepten en ideeën, niet in stiksels of patronen. Mijn team kan aan de slag met een briefing en krijgt voldoende vrijheid om zijn expertise op dat idee los te laten. Binnen het duidelijk afgelijnde Filippa K.-kader. Het is als een spel dat ik gecreëerd heb: ik hoef het niet te spelen maar ik weet wel perfect hoe het werkt.”

Evenwicht uit tegenstellingen

Filippa’s karakter is een interessant kluwen, het resultaat van een bijzondere opvoeding en het sterrenbeeld met de gifstaart. Uiterlijk ziet ze er koel en Zweeds uit, maar binnenin gloeit het temperament van de Europese grootsteden. “Ik ben gepassioneerd en een beetje agressief. Mijn glas is altijd halfvol, al ben ik ook altijd bezig met hoe het gevuld kan worden. Ik hou van uitdagingen, ik voed mezelf ermee. Ik hou van de stad en haar impressies. Tegelijkertijd heb ik veel tijd nodig voor mezelf, stilte en reflectie."

"Mijn lief vergelijkt me met een jacht: de ene keer doorklief ik racend de golven, de andere keer dobber ik rustig in de haven. Op het werk is het lang de running gag geweest: in de ene hand een sigaret, in de andere een kop groene thee, Filippa ten voeten uit.” Het zijn de contradicties die haar voortstuwen. Tegenstellingen om evenwicht te vinden. Harmonie tegenover frictie. Maar altijd zonder pretentie. “Ik hou niet van routine. Dat is tijdverspilling. Geef mij maar verandering, anders ga ik mij vervelen.”

Aan deze vrouw vragen wat ze nog wil in het leven, is gegarandeerd op je donder krijgen. Haar cirkel is niet rond. Ze is net opnieuw begonnen. Met een motor die functioneert op uitdagingen en dromen. “Dromen zijn fijn, zolang ik ze maar tot realiteit kan boetseren.”