Coffeemakers is een plek waar je in Charkov lekkere koffie kunt vinden. In januari berokkende een Russische bom die in de buurt insloeg, er flink wat schade: ramen gesprongen, meubilair kapot. Een dag later stond de barista alweer achter haar koffiemachine. “Ja, en dan?”, had ze aan fotograaf Serhii Korovayny geantwoord toen hij daarover zijn verwondering uitsprak.

Korovayny, die geregeld voor De Standaard werkt, is deze week weer naar Charkov gegaan omdat de stad zo zwaar onder vuur ligt. Tijdens ons videogesprek kijk ik binnen in Coffeemakers, het soort koffiehuis dat je in elke grootstad ziet. Alleen aan de houten platen die de kapotte ramen bedekken, valt af te leiden dat er iets aan de hand is. Toch merk ik niets van de onrust die je zou verwachten van een stad die het volgende doelwit van de Russen is.

De Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergej Lavrov zei een week geleden dat Poetin de frontlijn verder in Oekraïne wil duwen om een bufferzone te creëren die de Russische steden aan de grens tegen de Oekraïense drones kan beschermen. In dat plan moet Charkov in Russische handen komen. Op de Russische televisie zijn propagandisten het nog niet eens over de vraag of de stad in puin moet worden gelegd. Het liefst van al zouden ze de burgers op de vlucht jagen, zodat de mooie historische gebouwen in de stad ongeschonden in Russische handen vallen. De op een na grootste stad van Oekraïne heeft sinds de invasie nooit veel rust gekend, maar sinds maart gaat het luchtalarm minstens tien keer per dag af.

Maandag brak de grote televisietoren in twee na de inslag van een Russische kruisraket. Deze keer was het goed raak, bij de vorige aanval twee jaar geleden waren alleen de kabels beschadigd. Nu kon je op de sociale media volgen hoe de piek brak, om zijn as draaide en op de grond viel. Een uur later was de fotograaf ter plekke. “Een moeder kwam met haar zoon naar de ravage kijken. ‘Ons middagje uit’, had ze spottend gezegd.” De elfjarige Vadim klauterde op de omgevallen toren en poseerde even voor de camera.

Dagelijkse routine

De grote vijand zijn sinds kort de geleide luchtbommen, 250 kilo verpakte explosieven die met vleugels en een gps-systeem vanuit Russische vliegtuigen worden gelanceerd. Ze kunnen honderd kilometer ver vliegen en voor het eerst sinds de invasie Charkov direct bedreigen. Volgens de Oekraïense overheid zijn de laatste drie weken vijftien van zulke bommen op de stad terechtgekomen. “Het enige wat het Oekraïense leger kan doen, is de vliegtuigen neerschieten. Je merkt dat de Russen over een enorme voorraad van die bommen beschikken en ze voelen zich vrijer omdat ze weten dat wij zuinig moeten zijn met onze munitie”, zegt Korovayny.

Dinsdag hoorde de fotograaf de explosies in de verte, woensdag viel in de vroege namiddag zo’n bom van 250 kilo op een buitenwijk van de stad. Een half uur later zag de fotograaf hoe de inslag enkele huizen ternauwernood gemist had. Speurders verzamelen behoedzaam de fragmenten van het dodelijke projectiel. Geen paniek, geen angst, zo omschrijft Korovayny de sfeer. “De hulpverleners zijn snel ter plekke, de brandweer ook. Iedereen weet wat hij moet doen. Het is routine geworden.”

Valentina, die tussen de soldaten en hulpverleners naar het puin kijkt, vertelde hem dat ze vorig jaar haar huis, dat dichter bij de frontlijn lag, had verlaten. “Nu zit ik weer onder de bombardementen.” De burgemeester van de stad, Ihor Terechov, die vorige week had gewaarschuwd dat Charkov een tweede Aleppo zou worden als de Amerikanen geen extra militaire steun zouden geven, komt poolshoogte nemen. “Charkov is onbreekbaar”, zegt een vrouw.

Niemand in schuilkelders

Die slogan staat ook in grote letters in het centrum van de stad, waar niet zoveel verder uitgerafelde terrassen en een verdwenen appartement op de zesde verdieping vertellen dat je ‘onbreekbaar’ niet letterlijk moet nemen. Sinds maart zijn er behoorlijk wat gebouwen in de stad die door bom- en raketinslagen gehavend zijn.

’s Avonds, wanneer Korovayny weer in zijn hotel is, klinkt alweer een luide knal. Twee kilometer verder zijn twee S-300-raketten ingeslagen. “Je had dood kunnen zijn”, zeg ik. “Klopt”, klinkt het rustig vanuit Charkov. Bijna elke dag van zijn vierdaagse bezoek aan de stad deden één of twee explosies niet zo veraf voor.

De geleide luchtbommen zijn te snel om dekking te zoeken. “Je kunt je niet beschermen”, zegt de fotograaf. “Ik zie niemand naar schuilkelders lopen. Hoogstens gaan ze in een gang, ver weg van een raam, staan.” Hij zegt dat de Russische bommen het vooral op de Oekraïense stellingen aan het front hebben gemunt, maar Charkov behoort ook tot de doelwitten. “Het wordt hier als willekeurige terreur aangevoeld.”

Hij vertelt over een gesprek dat hij had met Mykola Kamtsjatny, een hulpverlener die in de regio medische bijstand verleent en in geen geval overweegt om te vertrekken. Het is Mykola opgevallen dat de inwoners die sinds de invasie zijn gebleven, intussen tegen een stootje kunnen. “Ze reageren anders op gevaar. Op die manier kunnen ze mentaal met deze oorlog omgaan. Maar het is ook bijzonder risicovol omdat ze soms te nonchalant zijn”, zei hij.

Dodelijk en vol leven

In maart hebben de Russen aanvallen op de energie-infrastructuur uitgevoerd en de drie grote krachtcentrales vernield. Sindsdien is de elektriciteit gerantsoeneerd. ’s Nachts is het pikdonker. Maar de dansende lichtjes van gsm’s, de lichten van voorbijrijdende auto’s en het gebrom van generatoren verraden dat de stad vol leven is.

“Rusland probeert de Oekraïners te verplichten Charkov te verlaten”, titelde een krant onlangs. Maar dat lijkt niet te lukken. Lerares Tetjana Pylypenko, in het park op wandel met haar hond, kent niemand in haar omgeving die vertrokken is. Zelfs de leerlingen van haar middelbare school willen in Charkov voortstuderen, hoewel de ouders – vooral van de jongens – erop aandringen dat ze naar universiteiten in het buitenland gaan. “In mijn omgeving ken ik niemand die van plan is om te vertrekken. Ik blijf ook. Ik sterf nog liever dan dat ik toelaat dat de Russen ons verjagen.”

Korovayny, die de voorbije twee jaar geregeld in Charkov is geweest, heeft nog nooit zoveel volk in de stad gezien. Volgens de burgemeester is het inwonersaantal bijna terug op vooroorlogse cijfers: 1,4 miljoen. “In de parken zie je de mensen wandelen, in de zoo kun je op een zomerse dag bijna over de koppen lopen en ik stond weer in de file in het verkeer”, vertelt hij. “Deadly and alive, dat is Charkov voor mij.”

Lees ook

 In Cherson kan elke seconde je laatste zijn