Er werden hotels geboekt voor parlementaire medewerkers, de meest zinloze speeches ooit op papier gezet. Kamerlid Theo Francken (N-VA) had zelfs boeken mee om uit voor te lezen. Een fraai schouwspel beloofde het niet te worden, in het federaal parlement. Oppositiepartijen N-VA en Vlaams Belang stelden alles in het werk om de terugkeerwet van staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole de Moor (CD&V) te vertragen. Vlaams Belang vroeg spreektijd aan voor maar liefst 16 van hun fractieleden, elk een half uur. Alsof die urenlange speech niet voldeed om hun punt te maken, diende de uiterst rechtse partij ook nog eens honderd amendementen in op de wet. Voor elk amendement kwam er vijf minuten spreektijd bij.

Een normale manier van werken is dat niet. ‘Filibusteren’, of het volpraten van een parlementaire zitting, is een beproefde tactiek om te vermijden dat de politieke tegenstander een overwinning binnenhaalt. In het verleden werd het succesvol toegepast door onder anderen Jean-Marie Dedecker. Zo dicht bij de verkiezingen wordt het soms gebruikt om per se nog een punt te maken over een bepaald thema. Dubbel prijs dus.

“We gaan het parlementair gevecht aan”, zo had Francken het verwoord. Vlaams Belang fractieleidster Barbara Pas had een “amendementen- en procedureslag” aangekondigd. “Met deze manier van werken weet de meerderheid wel waar ze aan begint, maar niet waar ze zal eindigen.” Er waren geruchten dat de beide partijen de zitting desnoods tot vrijdagmiddag wilden rekken.

Aanklampend terugkeerbeleid

Het hoeft natuurlijk niet te verbazen dat Francken en het Vlaams Belang hun voet zetten op een migratiedossier. Staatssecretaris De Moor probeert al maandenlang haar terugkeerwet door het parlement te loodsen. Die voorziet in een “aanklampend terugkeerbeleid” om mensen zonder papieren te begeleiden naar hun land van herkomst. Jaarlijks krijgen tussen de 30.000 en 50.000 mensen het bevel om het Belgisch grondgebied te verlaten. Zij worden eerst aangespoord om vrijwillig terug te keren. Als ze dat niet doen, kan gedwongen terugkeer volgen.

Daar moeten de procedures wel op aangepast worden. Er zijn deals nodig met landen van herkomst, zoals Marokko en Tunesië. Maar ook instrumenten om de mensen zonder papieren intensief op te volgen. Speerpunt van de nieuwe Vivaldiwet is het invoeren van een medewerkingsplicht en het uitbreiden van de groep terugkeerbegeleiders.

(Lees verder onder de foto)

Een stap in de richting van meer terugkeer dus. En toch vinden de rechtse partijen de deal onvoldoende. Onder druk van de linkse partijen in de federale regering zijn immers een aantal maatregelen gekelderd. In gesloten opvangcentra mogen geen gezinnen met kinderen worden vastgezet. Dat is verankerd in de nieuwe wet. Woonstbetredingen om te kunnen binnenvallen in een woning van sans-papiers haalde de tekst dan weer niet. “Zonder die maatregelen brengt deze wet geen zoden aan de dijk”, zegt Vlaams Belang-fractieleider Barbara Pas.

Uitputtingsslag

De oppositie probeerde eerst de wet kelderen door hem nog eens naar de Raad van State te sturen. Maar daar hadden N-VA en Vlaams Belang de steun van PVDA voor nodig. Die kwam er niet, waardoor de meerderheid de terugkeerwet toch onverwacht kon agenderen op de plenaire vergadering. “Daar kan de wetgeving nog wel vertraagd worden, maar niet gekelderd”, geeft men bij de N-VA toe. Zeker omdat het parlement nog bijeenkomt tot 8 mei.

(Lees verder onder de standpunten)

ALLE STANDPUNTEN OVER ASIEL EN MIGRATIE

PVDA

• We stoppen de militaire interventies waarvoor tot vandaag miljoenen mensen op de vlucht slaan, zoals de oorlogen in Afghanistan, Irak en Libië of de steun aan de Israëlische oorlog in Gaza. Ons buitenlandbeleid is gericht op diplomatie en vredesonderhandelingen 
• We treden streng op tegen alle vormen van sociale dumping waarbij buitenlandse arbeidskrachten gebruikt worden om onder de Belgische loon- en arbeidsvoorwaarden te werken 
• We voeren een écht solidair spreidingsplan van asielzoekers in over alle landen van de Europese Unie, zodat elke lidstaat zijn steentje bijdraagt  
• We maken een eind aan het permanente tekort aan asielopvang door voldoende reserve-opvangplaatsen te voorzien 
• We zorgen ervoor dat elke asielzoeker recht heeft op een ernstig onderzoek van de asielaanvraag, met respect voor de Conventie van Genève 

GROEN

• Snelle en transparante asielprocedures. Na maximum 6 maanden hoort iemand te weten of die kan blijven of moet terugkeren 
• Een afdwingbaar Europees spreidingsmechanisme voor de opvang van mensen op de vlucht, via een hervorming van de Dublinconventie 
• Onrechtvaardige drempels voor gezinshereniging wegwerken, zodat minder gezinnen verscheurd worden 
• Mensen in onwettig verblijf beter ondersteunen richting een duurzaam perspectief: verblijfsrecht of terugkeer 
• Geen opsluiting van kinderen en kwetsbare groepen, zoals zwangere vrouwen, mensen met een handicap en slachtoffers van mensenhandel  

VLAAMS BELANG

• De opvang van asielzoekers in eigen regio 
• De gezinshereniging aan banden leggen door onder andere hogere inkomensvereisten en een inburgeringsexamen 
• De instroom van asielzoekers verminderen door onder andere de uitbreiding van de lijst van ‘veilige landen’ en een maximale bijdrage van de asielzoekers in de kosten voor opvang 
• Arbeidsmigratie enkel voor hoogopgeleide profielen, bij voorkeur uit westerse landen 
• Een referendum over immigratie organiseren 

OPEN VLD

• Minder instroom door buitengrenzen van Europa beter te bewaken. Daar wordt al nagegaan of aanvragen überhaupt ontvankelijk zijn 
• Via EU sluit België migratiedeals met landen van herkomst 
• Handelsovereenkomsten, ontwikkelingssamenwerking en uitreiken van visa zijn gekoppeld aan bereidheid landen van herkomst om hun landgenoten terug te nemen 
• Voorwaarden voor gezinshereniging stevig aangescherpt. Twee jaar in België wonen en werken en dus bijdragen. Toegang tot sociale zekerheid wordt gradueel opgebouwd 
• Opvang moet altijd in menswaardige omstandigheden gebeuren. “We aanvaarden niet dat mensen op straat moeten slapen in afwachting van een beslissing in hun asielprocedure.” 

CD&V

• We maken werk van de realisatie van het nieuwe Europese asiel- en migratiepact: strengere controles aan de buitengrenzen, snelle grensprocedures en een verplichte spreiding van asielzoekers tussen de lidstaten  
• We korten de procedures drastisch in via het nieuwe migratiewetboek    
• Een strenger terugkeerbeleid met dwangmaatregelen zoals huisarrest, infrastructuur voor detentie en een wettelijk kader voor woonstbetredingen  
• We koppelen terugkeerbeleid aan sancties voor herkomstlanden: beperkingen op het vlak van arbeidsmigratie, ontwikkelingssamenwerking en visaverlening  
• We zijn strenger voor gezinshereniging: door te focussen op de werkelijke zorgrelatie met een kind maken we komaf met het fenomeen ‘bébé papier’  

VOORUIT

• Landen die geen onderdanen willen terugnemen, moeten ook niet rekenen op handelsakkoorden of arbeids- en studiemigratie naar ons land, en kunnen geen visumvrijstellingen krijgen 
• Er moet een eengemaakte Europese asielprocedure komen met verplichte solidariteit en evenwichtige spreiding tussen de lidstaten 
• Na een afwijzing (ook in een ander EU-land) kan geen nieuwe asielaanvraag meer worden ingediend 
• Er moet een aanklampend terugkeerbeleid komen. Voor wie niet vrijwillig wil terugkeren, moeten woonstbetredingen en detentie mogelijk zijn 
• Gezinshereniging moet kritischer worden bekeken omdat de integratie slecht verloopt. De inkomensvereiste voor wie familie laat overbrengen moet worden opgetrokken 

N-VA

• De N-VA pleit voor de externalisering van de asielprocedure. Opvang en bescherming worden buiten de Europese grenzen, in eigen regio georganiseerd 
• De absolute prioriteit van het terugkeerbeleid ligt op het terugsturen van criminele illegalen. We voeren ook een levenslang inreisverbod in voor zware criminelen en terroristen 
• Wie illegaal Europa betreedt, verliest elke kans op legaal verblijf in de Europese Unie. Wie dat toch probeert, wordt gered en teruggestuurd naar een veilige opvangfaciliteit buiten de EU 
• We scherpen de voorwaarden voor gezinshereniging – ook voor vluchtelingen – verder aan: we verhogen de inkomensgrens en stellen die bij naargelang het aantal personen en leggen bijkomende inburgeringsverplichtingen op voor zowel de aanvrager als de gezinshereniger 
• We voeren snelle en performante fast track-procedures in voor topprofielen die we koste wat kost willen aantrekken in ‘the war for talent’ 

Nicole de Moor maakte zich sterk dat de stemming er toch nog komt – en bijgevolg ook de wet. Ook al is het na een parlementaire uitputtingsslag. “Ik blijf volharden. De wet moet gestemd worden.”

De meerderheid stelde donderdagavond nog een nieuwe wijziging van de agenda voor, waarmee de stemming uitgesteld zou worden naar volgende week. Het voorstel werd door N-VA aanvaard, op voorwaarde dat de spreektijd onbeperkt zou zijn en dat de meerderheid met voldoende aanwezig zou zijn gedurende de hele nacht. “Anders zullen we vragen het debat uit te stellen tot volgende week”, dreigde Sander Loones. Vlaams Belang steunde het voorstel niet en stemde niet, uit protest. Ook de andere oppositiefracties stemden niet.

(Lees verder onder de foto)

Uiteindelijk werd donderdagnacht van 23.15 uur tot omstreeks 3.45 uur gedebatteerd over het nieuwe aanklampende terugkeerbeleid. Echt gefilibusterd – waarbij dikwijls wordt afgeweken van het onderwerp ter zake – werd er niet. De Moor, die de hele nacht aanwezig bleef, bedankte de betrokken parlementairen zelfs voor de “inhoudelijke discussie”.

Op de eigenlijke stemming is het nu dus nog wachten op volgende week. Naast het aanklampend terugkeerbeleid stonden donderdag ook onder meer over de schadeloosstelling van terreurslachtoffers, de opname van dierenwelzijn in de Grondwet en de aangepaste wet op de openbaarheid van bestuur op de agenda van de Kamer. Ook over die teksten wordt pas volgende week gestemd.