Alfonso Cuarón over ‘Roma’: “Dit is de moeilijkste film die ik ooit heb gemaakt”
De afgelopen vijftien jaar veroverde Alfonso Cuarón Hollywood. Maar nu, op zijn 56ste, kijkt hij in zijn magnum opus Roma terug naar zijn geboorteland Mexico. Naar zijn jeugd, als kind van gescheiden ouders. En naar Libo, het dienstmeisje dat zoveel betekende voor zijn gezin.
“Dit is de moeilijkste film die ik ooit heb gemaakt”, zegt Alfonso Cuarón, de man die in Children of Men een van de meest complexe long takes ooit realiseerde, en voor Gravity zelfs een volledig nieuwe techniek ontwikkelde om ruimtescènes te filmen. Roma oogt op het eerste gezicht een stuk minder spectaculair. Het is een sober huiskamerdrama in zwart-wit, over een kroostrijk gezin en hun dienstmeid in het Mexico-Stad van de vroege jaren 70. Maar het is wel Cuaróns grote passieproject, zijn persoonlijkste film ooit. En hoe dichter bij het hart, hoe moeilijker.
Het was van 2001 geleden dat Cuarón nog in zijn thuisland Mexico filmde. Met Y tu mamá también, een pikante roadmovie met Gael García Bernal, gaf hij – samen met zijn spitsbroeders Alejandro González Iñárritu en Guillermo Del Toro – de Mexicaanse cinema een nieuw elan. Maar zelf zocht hij andere oorden op. Londen om te wonen, Hollywood om te werken. “Toch ben ik me altijd Mexicaan blijven voelen. Dat hoor je wel aan mijn accent”, lacht de inmiddels 56-jarige regisseur.
Lees ook de recensie van ‘Roma’:
Intiem meesterwerk in zwart-wit ★★★★★
Voor Roma keerde hij niet alleen fysiek terug naar Mexico, hij ging ook diep in zijn jeugdherinneringen graven. “Normaal gezien doe ik enorm veel research wanneer ik een film maak, maar deze keer werkte ik enkel met herinneringen.” Niet alleen Roma uit die herinneringen, het deel van Mexico-Stad waar Cuarón opgroeide, wordt weer tot leven gewekt. Ook de personages zijn gebaseerd op zijn familie, ook al zijn de namen veranderd. Als in de film de vader op zeker moment zijn vrouw en kinderen in de steek laat, dan is dat omdat de kleine Alfonso dat op zijn tiende echt zag gebeuren.
‘Normaal gezien doe ik enorm veel research wanneer ik een film maak, maar deze keer werkte ik enkel met herinneringen’
(Lees verder onder de foto.)
Tweede moeder
Van dan af stond zijn moeder er alleen voor. Maar gelukkig niet helemaal: eigenlijk was het vooral de inheemse dienstmeid – Cleo in de film, Libo in het echt – die de boel overeind hield, zegt Cuarón. “Ze was als een tweede moeder voor mij. Mijn Indiaanse mama, zeg maar.” Libo Rodríguez trok bij de Cuaróns in toen Alfonso negen maanden oud was, en ze woont vandaag nog steeds bij hen: “Ze is echt deel van de familie geworden – dat is ook wat je in de film ziet gebeuren. Libo’s dochter beschouw ik als mijn nichtje. Ze zijn er op elk familiefeest bij.”
Cuarón bewaart warme herinneringen aan zijn kindermeisje, maar Roma is niet gemaakt met de blik van de tienjarige Alfonso. Wel met die van de volwassen versie. “Ik heb als kind enorm veel emotionele steun gekregen van Libo, maar ik wilde niet dat de film op onze relatie focuste. Het moest gaan over haar als vrouw. Want zo had ik haar eigenlijk nog nooit bekeken. Je stelt je normaal niet al te veel vragen bij de mensen die je graag ziet. Je neemt nooit die afstand. Voor deze film wilde ik dat net wel doen. Daarom ben ik Libo met vragen beginnen te bombarderen: over wat zij allemaal had meegemaakt en hoe zij dat beleefde. Maar ook over haar werk en haar dagelijkse routine. Zo kreeg ik een veel complexer beeld van haar. Ik werd me bewust van haar sociale achtergrond. Ze is een vrouw, uit een arm milieu, met Indiaanse roots. Niet simpel.”
‘Ik wilde geen nostalgische film maken. Het moest voelen als een hedendaagse film die zich weliswaar afspeelt in de jaren 70'
Dat de film in zwart-wit moest zijn, stond vanaf het begin vast, zegt Cuarón. “Maar ik wilde geen nostalgische film maken. Het moest voelen als een hedendaagse film die zich weliswaar afspeelt in de jaren 70. Als je in zwart-wit filmt, is het altijd verleidelijk om te spelen met lange schaduwen en gestileerd licht, zoals in de film noir. Dat ziet er altijd fantastisch uit. Maar ik wilde een film die duidelijk nú gemaakt was, en niet vroeger. Het moest naturalistisch ogen.”
Geen scenario
Dat laatste neemt Cuarón bijzonder ernstig. Ook het acteerwerk moest puur zijn, ongekunsteld. Daarom werden de opnames, die maar liefst 110 dagen in beslag namen – uitzonderlijk lang voor een intiem familiedrama – chronologisch afgewerkt. En zonder scenario. Actrice Marina de Tavira, die in de film de rol van moeder Sofía speelt: “Alfonso vertelde ons wel wie onze personages waren, en wat hun achtergrond was. Maar wat we precies gingen draaien, legde hij telkens pas de dag zelf op de set uit. Mondeling. Een scenario of zelfs maar een blad met dialogen hebben we nooit gekregen. Zoiets had ik nog nooit meegemaakt, maar het was een prachtig cadeau voor ons als acteurs. We hadden geen tijd om op voorhand na te denken over hoe we het zouden spelen. We ontdekten het verhaal samen met onze personages. Het verraste ons, zoals het echte leven.”
‘Een scenario of zelfs maar een blad met dialogen hebben we nooit gekregen. We ontdekten het verhaal samen met onze personages’
Zijn onconventionele aanpak bezorgde Cuarón soms klamme handjes, geeft hij toe. “Dit is de moeilijkste film die ik ooit gemaakt heb. Children of Men en Gravity waren technisch natuurlijk ook uitdagend, maar daar had ik narratieve vangnetten, kon ik terugvallen op genre-elementen en een strak scenario. Dat had ik hier allemaal niet. Dit was echt een sprong in het diepe.”
De landing was navenant. “Deze film heeft me voorgoed veranderd. Ik ben niet meer dezelfde persoon als voorheen. Zo diep in je herinneringen graven, en die vervolgens voor je ogen zien heropleven, precies zoals je ze hebt beleefd, dat doet iets met je.”
Netflix
Ook in de filmwereld zorgde Roma voor schokgolven: tot ontzetting van velen verkocht Cuarón de wereldwijde distributierechten aan Netflix. Dat het thema gevoelig ligt, blijkt wanneer een pr-dame ons voor het interview dwingend verzoekt om er zeker geen vragen over te stellen. Goed geprobeerd, maar wij willen uiteraard wel weten of Cuarón het niet spijtig vindt dat een delicate, fotogenieke film als Roma daardoor voornamelijk op kleine schermen zal bekeken worden. Cuarón: “Kijk, dit is een Spaanstalige film, zonder sterren. Zoiets krijg je heel moeilijk verkocht. Maar dankzij Netflix zal Roma toch over de hele wereld te zien zijn. Dat is prachtig, toch? En bovendien: er komt ook een bioscooprelease!”
Op het moment van ons gesprek, op de dag van de wereldpremière in Venetië, waar de film uiteindelijk de Gouden Leeuw zou winnen, kan Cuarón er nog niet veel meer over vertellen, maar intussen kondigde Netflix inderdaad aan dat Roma in meer dan veertig landen, waaronder België, op zeshonderd bioscoopschermen uitkomt.
Roma is vanaf 12/12 te zien in Cinema Palace (Brussel), en vanaf 14/12 op Netflix. Vanaf 26/12 speelt de film ook in Cinema Zed (Leuven), Cartoon’s (Antwerpen), Lumière (Brugge) en Sphinx (Gent), en vanaf 2/1 in BUDA (Kortrijk). Lees hier de recensie.