Narwallen gebruiken hun lange slagtanden niet alleen om indruk te maken op hun soortgenoten of vrouwtjes te verleiden, maar ook om onder andere met vissen te 'spelen'. Dat blijkt uit dronebeelden die onderzoekers van de dieren hebben kunnen maken. "Een prachtig voorbeeld van hoe de natuur kan inzetten op meer functies", reageert bioloog Dirk Draulans.
Narwal gebruikt slagtand ook om te porren en te spelen, laten nieuwe dronebeelden zien
Wetenschappers hebben voor het eerst het gedrag van narwallen kunnen filmen. Met drones konden ze de waterdieren in het Canadese noordpoolgebied volgen. Dat levert niet alleen leuke beelden op, maar ook meer inzichten in hoe narwallen hun befaamde slagtanden gebruiken.
Bekijk: op dronebeelden is te zien hoe narwallen hun slagtanden onder andere gebruiken om vissen te 'porren'
"Het zijn moeilijke dieren om te bestuderen. Ze leven in het noordpoolgebied, bevinden zich graag onder het ijs en komen dus zelden boven water", zegt bioloog Dirk Draulans in 'Nieuwe feiten' op Radio 1. "Met die dronebeelden hebben ze voor het eerst compleet nieuw gedrag van de narwal gefilmd. Daaruit blijkt dat de tand meer functies heeft dan aanvankelijk gedacht."
Enkel mannetjes
Die gigantische 'hoorn' van de narwal was ooit de aanleiding voor de mythe van de eenhoorn. Tot op de dag van vandaag blijft die tot de verbeelding spreken.
De narwalslagtand in een notendop
Tand in de linkerbovenkaak die eindeloos blijft groeien en door de bovenlip boort.
Kan tot wel 3 meter lang worden. (Ter vergelijking: een volwassen narwal zonder tand kan tot 6 meter groot worden.)
De tand heeft een schroefstructuur die tegen de klok in draait.
Het is flexibeler dan een menselijke tand, waardoor de 'hoorn' minder makkelijk afbreekt als het in contact komt met bijvoorbeeld ijs.
Opvallend is dat enkel mannetjes over zo'n tand beschikken. "Vrouwtjes hebben in principe geen slagtand, maar in uitzonderlijke gevallen kunnen ze wel een uitgegroeide tand krijgen. Al wordt die dan nooit meer dan een halve meter lang."
Over de precieze functie van die tand werd al langer nagedacht. "Omdat alleen mannelijke narwallen die tand hebben, heeft men lang gedacht dat het een kwestie van seksuele selectie was. Zoals hertengeweien of pauwenstaarten, die gebruikt worden door mannetjes om indruk te maken op elkaar en op de vrouwtjes. Dat was voor onderzoekers in detail naar de tand hadden gekeken."
Onder een microscoop werd duidelijk dat de tand ook vol zenuwen zit. "Het fungeert ook als een soort van sensor: ze meten er de temperatuur van het water mee, misschien ook het zoutgehalte en de aanwezigheid van vissen rond zich, en ze kunnen er waarschijnlijk de dikte van het ijs mee inschatten."
Meer functies
Op die kennis wordt nu door de dronebeelden verder gebouwd. "Men heeft gezien dat ze de tanden actief kunnen gebruiken", weet Draulans.
"Ze 'schermen' er soms ook mee, dat was al geweten. Maar de wetenschappers zien op de beelden zelden agressief gedrag en denken nu dat de mannen de tanden tegen elkaar aanwrijven omdat ze die niet zelf kunnen poetsen. Als de tand als een sensor fungeert, hebben ze er belang bij die proper te houden." Het zou dus eerder om een vriendendienst gaan dan om een agressieve knokpartij.
Wist je dat…
Ook in de rechterbovenkaak van narwellen de aanleg voor een tand zit? "Die komt bijna nooit tot groei, al zijn er wel al narwallen met 2 tanden gezien."
"Ze gebruiken hun tanden ook om te spelen met vissen of om jonge narwallen op vis te leren jagen. Zelfs met vissen die ze eigenlijk niet eten, zitten ze wat te spelen: ze duwen ze vooruit met zachte tikjes, proberen ze af en toe eens te spiezen… Dat gaat opnieuw verder dan het gegeven van een 'agressief wapen'."
Prachtig raadsel
Hoewel de lange tand aanvankelijk dus werd ontwikkeld bij de mannetjes om indruk te maken, zijn er andere functies bijgekomen. "Evolutionair gesproken kreeg de tand waarschijnlijk achteraf extra functies bij, zoals die sensorfunctie en speelfunctie."
Beluister: in 'Nieuwe feiten' heeft bioloog Dirk Draulans het over de slagtand van de narwal
Duurtijd:
"Er is geen enkele indicatie dat ze de tanden nodig hebben om te overleven. De vrouwtjes leven zelfs langer dan de mannen", weet Draulans. "Maar de mannen en vrouwen leven vaak in gemengde groepen, dus die kunnen dan waarschijnlijk wel meeprofiteren van de metingen van de mannen."
"Het is een raadsel en een prachtig voorbeeld van hoe de natuur kan inzetten op meer functies", klinkt het.
De beelden betekenen een stap vooruit, maar het volgende vraagstuk over de narwalslagtanden loert volgens Draulans al om de hoek. "Wat doen ze ermee onder water? Daar hebben we nu nog geen zicht op. En het zal wel nog even duren voor we zover zijn."
