76 miljoen abonnees op YouTube, maar is fenomeen PewDiePie ‘om te lachen’ of niet?

Het leek een onschuldig zinnetje in de satirische nieuwsvlog Pew News, toen YouTube-ster Felix ‘PewDiePie’ Kjellberg (29) tijdens een reeksje ‘shout-outs’ plots zei: “Er is ook E;R, die geweldige video-essays maakt. Hij deed er eentje over Death Note (een animefilm op Netflix MM) die me heel erg beviel.” Het problematische daaraan: het YouTube-kanaal E;R, waarnaar PewDiePie ook linkte in de videobeschrijving, bevat heel wat racistische, antisemitische, homofobe en seksistische boodschappen.

De verwijzing kwam hem deze week op heel wat kritiek te staan op sociale media en prominente Amerikaanse technologiewebsites zoals The Verge. Sinds de video (en de mediakritiek) verscheen, is het aantal abonnees van E;R met ongeveer 50.000 gestegen. De vraag die daaraan gekoppeld is: heeft de YouTuber, met 76 miljoen abonnees op zijn kanaal de absolute koning van het platform, geen voorbeeldfunctie tegenover zijn veelal jonge kijkpubliek?

PewDiePie reageerde al snel in een nieuwe video waarin hij het nogal ironisch over zijn grootste ‘oopsie’ heeft. “Uiteraard, had ik die verborgen en niet zo verborgen naziverwijzingen opgemerkt, dan had ik hem in de shout-outs niet vermeld”, waarna hij de geopperde verantwoordelijkheid nogal schouderophalend afdeed.

Bakske vol met stro

De kans bestaat dat u nu zelf de schouders ophaalt, en daar schuilt wellicht het grootste probleem: terwijl de hele goegemeente Eden Hazard kent en gelijk geïnformeerd over een ‘hamburger’ kan oordelen, valt een maatschappelijk debat over YouTube-sterren meteen uiteen in een generatiekloof tussen ‘onwetende of gechoqueerde ouders’ en ‘brutale tieners’. Nochtans zitten beide qua invloedssfeer (en salaris) in dezelfde liga. PewDiePie, ooit gestart in 2010 met het becommentariëren van zijn eigen Minecraft-avonturen, heeft intussen een klein YouTube-imperium uitgebouwd waarmee hij jaarlijks 13,7 miljoen euro opstrijkt.

PewDiePie heeft intussen redelijk wat ‘oopsies’ op zijn kerfstok. In het verleden kwam de controversiële Zweed al in opspraak voor het gebruik van het woord ‘nigger’ en gebruikte hij nazibeeldspraak in zijn video’s. Volgens fans paste het allemaal in zijn ‘donkere, maar uiterst ironische vorm van humor’ en houdt hij het sindsdien proper, volgens tegenstanders blijft PewDiePie aanschurken bij het taal- en beeldgebruik van de alt-rightcultuur, die we in België kennen van de Pano-reportage over Schild & Vrienden.

“Iemand als PewDiePie loopt er al heel lang de kantjes vanaf, maar daar scoor je natuurlijk mee op YouTube. Popsterren doen dat ook”, zegt Jan Van Looy, professor nieuwe media aan de UGent. Hij ziet in die zin eenzelfde aantrekkingskracht van PewDiePie als die van Urbanus’ ‘Bakske vol met stro’ in een vervlogen tijdperk. “Dat verbale geweld is trouwens heel erg verankerd in de gamecultuur, waar enorm veel gescholden wordt. Deels is dat oprecht om te lachen, deels ook niet. Het is een complex gegeven waar de grenzen van het toelaatbare heel fluïde zijn.”

YouTube reageerde nog niet op het voorval. Moet het dan niet ingrijpen of zich openlijk distantiëren, wanneer een dergelijke onzorgvuldige verwijzing in een paar clicks richting haatboodschappen leidt? “Die snelle toegang is natuurlijk eigen aan het internet, niet aan YouTube. Een leeftijdslimiet zou misschien een optie kunnen zijn voor dergelijke kanalen”, denkt Van Looy.

Al is de vraag misschien eerder of YouTube zich wel ‘kan’ distantiëren. Toen het platform dat vorige week (indirect) deed door PewDiePie niet op te nemen in het jaarlijkse eindejaarsoverzicht, werd de video prompt de slechtst beoordeelde video ooit. De boodschap die daar (indirect) aan vasthangt: als YouTube te familievriendelijk wordt, vinden die 76 miljoen abonnees wel een ander platform. Oopsie.