Uitgelachen en uitgefoeterd: is May nog premier als het Lagerhuis stemt over het brexitakkoord?
Uitgelachen door Kamerleden, uitgefoeterd door de Kamervoorzitter en uitgeregeerd volgens haar critici. Tijdens een turbulent Lagerhuisoptreden heeft Theresa May de stemming over haar brexitakkoord maandagmiddag voor onbepaalde tijd uitgesteld om zichzelf voor een vernederend verlies te behoeden.
De Britse premier koestert de hoop dat andere Europese leiders bereid zijn concessies te doen, maar die kans is klein. Het heeft er alle schijn van dat May, in paniek geraakt, zo lang mogelijk wil tijdrekken teneinde het Lagerhuis met de rug tegen de muur te zetten.
May heeft de beslissing onder druk van haar kabinet genomen. Al dagen hebben ministers haar proberen wijs te maken dat ze op een blinde muur afkoerst en dat een nederlaag van drie cijfers het einde van haar premierschap zal betekenen. The Sunday Times wist al te melden dat uitstel onvermijdelijk was en op maandagochtend ging Downing Street uiteindelijk overstag, waarna de bewoonster met de staart tussen de benen naar het Lagerhuis moest. Haar mededeling dat ze “luistert naar het parlement” zorgde voor hoongelach. Haar autoriteit, voor zover nog aanwezig, verdween.
De chaos regeert
Oppositieleider Jeremy Corbyn constateerde dat de chaos regeert, waarna Kamervoorzitter John Bercow zijn ongenoegen uitte over het feit dat Kamerleden na vier, vijf dagen van debatteren ter elfder ure geen kans krijgen om hun stem uit te brengen. Er is vooral onvrede over het zogeheten vangnet dat de Britten bij een Europese douane-unie houdt zolang er geen oplossing is voor het Iers/Noord-Ierse-grensprobleem. May wil nu “verheldering” en “geruststelling” over de tijdelijkheid van dit vangnet waarin de Britten verstrikt zijn geraakt en waar ze niet zomaar uit kunnen ontsnappen.
EU-president Donald Tusk heeft al verklaard dat er niet zal worden heronderhandeld over het brexitakkoord, ook niet over dat vangnet. Komende dagen praten Londen en Brussel hierover. Tevens zal May bij collega-leiders langsgaan, om te beginnen bij Mark Rutte, met wie ze dinsdag ontbijt. Donderdagavond zullen Europese leiders bij hun eindejaarstop een oordeel vellen over Mays wens. Beide partijen zullen ondertussen verder werken aan de noodplannen voor het geval het Verenigd Koninkrijk op 29 maart zonder akkoord afscheid neemt. Het is onwaarschijnlijk dat de oppositie, de Noord-Ieren en de Brexiteers in haar partij in het nieuwe jaar akkoord gaan met een opgesekst akkoord.
Potentiële opvolgers sorteren voor
Het enige verschil is dat een No Deal weer een paar weken dichterbij is gekomen. May belooft dat er voor 21 januari een Lagerhuisstemming zal komen, maar aan haar beloften wordt steeds minder gewicht toegekend. In theorie kan ze de stemming zelfs op 28 maart houden, een dag voor het officiële vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de EU. Op die manier kan de regering het parlement de kans ontnemen om via een amendement met een alternatief plan te komen, zoals het solliciteren op een lidmaatschap van de Europese Economische Ruimte.
Maar is May tegen die tijd nog premier? De Liberaal-democraten, de Schotse Nationalisten en afgevaardigden van Labour hebben er bij Corbyn op aangedrongen het vertrouwen in de regering, of in ieder geval in May, op te zeggen. Ook de Conservatieve Brexiteers roeren zich weer. Achter de schermen sorteren potentiële opvolgers voor. Tijdens een BBC-interview zei Boris Johnson, eindelijk eens goed geknipt, dat hij “een diep verantwoordelijkheidsgevoel heeft” en keihard wenst te onderhandelen met Brussel, ook al kan dat leiden tot een akkoordloos vaarwel.
Aan de andere kant van het brexitspectrum is de hoop toegenomen dat de politieke impasse zal leiden tot een nieuw referendum, iets wat volgens May kan leiden tot een verdere polarisatie. Eerder op de dag had het Europese Hof van Justitie gezegd dat de Britten de brexit op unilaterale wijze kunnen annuleren, om onder de oude voorwaarden bij de Europese club terug te keren, inclusief de door Thatcher bedongen korting. De Europese rechters, die dit keer opmerkelijk snel tot een oordeel waren gekomen, deden dit in een procedure die was aangespannen door de Schotse nationalisten.
‘Blijven’ zou evenwel de nationale trots krenken, maar de huidige situatie is evenmin glorieus. “Wat moet de rest van de wereld, ver buiten de EU, over ons land denken?”, vroeg Labours Owen Smith zich af. “We beginnen op een onregeerbare plek te lijken.”