‘Ik snap het wel, de mensen zijn bang’: gespannen sfeer in Eurovisiestad Malmö

Het volkspark in Malmö is een ideale plek om een warme lenteavond door te brengen, met de kersenbloesem in volle glorie, geurende wafeltentjes en vers gebakken pizza’s op de terrassen. Niet gek dus dat het stadsbestuur de geliefde groene oase in het centrum uitkoos als de plek voor het Eurovisiefestival. Hier zijn een week lang gratis concerten en voorstellingen als bijpret van het Songfestival in de Malmö Arena, een paar kilometer verderop, waar dinsdag de eerste halve finale begint.

Toch is het Eurovisiefestival dit jaar niet helemaal zoals normaal. Als een waarschuwing torent een imposante wachttoren met agenten boven de bezoekers uit. Nog hoger vliegt een drone die de omgeving scant. Agenten zijn overal en bezoekers moeten door een strenge veiligheidscontrole; tassen mogen niet mee naar binnen. Hoge hekken om het park maken de vesting compleet.

“Wij kwamen via de artiesteningang en zelfs wij werden helemaal gefouilleerd. Echt, het vliegtuig nemen is makkelijker”, zegt de Syrisch-Zweedse Amjad Helal (26), die in de donkere, licht naar zweet ruikende podiumtent Dancing Queen workshops geeft in rolschaatsdansen. “Ik snap het wel, de mensen zijn bang.”

IS en Al Qaida

De in een glitterpak gestoken Helal vervolgt met een bondige opsomming van de veiligheidsrisico’s: terrorisme, korans, Gaza. Sinds vorig jaar geldt in Zweden een hoger dreigingsniveau, wat betekent dat de kans op een aanslag reëel is. Terroristische organisaties als IS en Al Qaida riepen volgelingen op een aanslag te plegen in Zweden, ter vergelding van de vele koranverbrandingen in het land. Die vallen in Zweden onder de vrijheid van meningsuiting en worden vrijwel altijd door de politie toegestaan, ook tijdens het Songfestival. De regering werkt aan een wetswijziging waarmee de politie makkelijker nee kan zeggen, maar dat is iets van de lange adem. En dus organiseerden twee extreme christenen vrijdag een koranverbranding op een plein in de stad. Tot opluchting van de politie bleef het kalm.

Daarnaast bestaat er in Zweden veel weerzin tegen de deelname van Israël aan het songfestival. Duizend artiesten riepen op tot een boycot en voor aankomende donderdag, wanneer de Israëlische zangeres Eden Golan deelneemt aan de tweede halve finale, is een grote demonstratie gepland. De politie schat dat het protest tot 40.000 demonstranten kan trekken. Op zaterdag, finaledag, volgt een alternatief muziekevenement, aangekondigd als een ‘genocidevrij festival’.

Escaleren

De kritiek resoneert in Malmö, een stad met veel niet-westerse migranten, expats en een aantal linkse partijen die sympathiseren met de oproep tot een boycot. “Het is complex, maar persoonlijk vind ik het niet goed dat Israël meedoet. Het is moeilijk uit te leggen dat je Rusland wel uitsluit, maar Israël niet”, zegt Johanna Rylander (51), wier 13-jarige zoon in een kersenboom bungelt.

“Free Palestine”, roept een gesluierde vrouw achter haar op het veld. “Dat mag,” zegt Rylander, “zolang je het maar niet tijdens optredens doet. Het is goed dat iedereen zijn stem kan laten horen.”

In de Joodse gemeenschap leven zorgen over de protesten, zegt Daniel, bestuurder van de 75 leden tellende Joodse jeugdvereniging in Malmö. Daniel, die uit veiligheidsoverwegingen niet met zijn achternaam in de krant wil, studeert in Nederland en is even terug als vrijwilliger bij Eurovisie. “Dit soort protesten escaleren vaak, pro-Palestina-demonstranten lijken wel een vrijbrief te hebben om een grens over te gaan. We hebben demonstranten gezien met Hamas-symbolen op hun kleren en leuzen als ‘dood aan alle joden’.”

Daniel vertelt dat er na 7 oktober meerdere antisemitische incidenten zijn geweest in de stad. Een groep verbrandde de Israëlische vlag voor de synagoge en iemand kreeg een doos met een swastika erop aan de deur bezorgd. “Ik ben niet nerveus over komende week, maar wel op mijn hoede.”

Conchita Wurst

Malmö was in 1992 en 2013 ook gaststad van het Songfestival. Sindsdien is de stad flink gegroeid, door migratie en vanwege de brugverbinding met de Deense hoofdstad Kopenhagen. De stad lijkt goed voorbereid; in Zweden wordt gesproken over een van de grootste politie-operaties ooit. Er zijn agenten uit Denemarken en Noorwegen, er is extra cameratoezicht en explosievendiensten controleren de festivallocaties. De politiek roept bezoekers op verdachte situaties te melden, maar verder gewoon te genieten van het festival.

Dat laatste wordt gedaan in het Euro Fan Café, de enige plek in het Volkspark die niet gratis toegankelijk is. In een prachtige avondjurk en begeleid door een gitarist ‘met heerlijke lippen’ geeft de bebaarde Oostenrijkse oud-winnaar Conchita Wurst (2014) – echte naam Thomas Neuwirth – een optreden aan een kleine verzameling liefhebbers. Onder hen de Duitse Nina Labiche (27), die de eurovisieliefde erfde van haar moeder en er nu al voor de zevende keer bij is. “Waarom? Waar moet ik beginnen? Live is het zoveel beter als op televisie. De sfeer in de zaal en wat er allemaal op het podium gebeurt om de acts heen. Het is geweldig.”

Labiche gaat dit jaar alleen naar de generale repetitie. Dat is half bewust, zegt ze. “We hebben het niet zo uitgesproken, maar de veiligheid speelt een rol. We hebben dit jaar niet eens geprobeerd om een kaartje te bemachtigen.”