‘Laten we onze harnassen aandoen, naar het slagveld trekken en winnen’: op de CPAC roept radicaal-rechts op tot de strijd

“Het is een soort van braderie, met stalletjes.” Zo omschrijft een lid van het Nederlandse Forum voor Democratie van Thierry Baudet op zijn sociale media de sfeer op CPAC. “Een en al gezelligheid”, aldus de man. “Zij het wel een beetje te Amerikaans.”

Dat laatste kan kloppen. Want CPAC, voluit Conservative Political Action Conference, komt overgewaaid uit de Verenigde Staten. Daar steken conservatieve activisten, influencers en politici al sinds de jaren 70 jaarlijks de koppen bijeen om ideeën uit te wisselen. De afgelopen decennia groeide het congres uit tot een samenkomst van aanhangers van een meer uitgesproken radicaal-rechts gedachtegoed.

De Hongaarse president Viktor Orbán, die zelf al een paar keer mocht speechen in de VS, besloot in 2022 om jaarlijks een Europese versie van CPAC te organiseren, in zijn eigen hoofdstad Boedapest. CPAC is qua thema min of meer vergelijkbaar met NatCon, dat onlangs wereldnieuws werd omdat de burgemeester van Sint-Joost Emir Kir de conferentie probeerde te verbieden. Maar CPAC is groter en met extremere stemmen, zeg maar.

In hun toespraken donderdag en vrijdag verklaarden de sprekers een voor een de oorlog aan ‘communisten’, aan ‘immense massamigratie’ en ‘globalisten uit Brussel en Washington’. Er werd gedweept met omvolking en autocratische leiders werden toegejuicht.

Een paar opvallende namen ook: Jack Posobiec, een Amerikaanse influencer die een hoofdrol speelde bij het verspreiden van het Pizzagate-complot. Dat is het op niets gebaseerde verhaal dat een pizzeria in Washington de spil zou zijn in een door politici aangestuurd pedofielennetwerk. Een andere spreker was Tony Abbot, de Australische oud-premier die een detentiecentrum voor vluchtelingen bouwde op een eilandje in de Grote Oceaan. En de omstreden voormalige baas van de Duitse binnenlandse veiligheidsdienst Hans-Georg Maassen was ook te gast. Hij wordt door de huidige Duitse inlichtingendiensten bestempeld als rechts-extremist, omdat hij Afrikanen ‘cultureel achterlijk’ noemde. Maar ook de Nederlandse radicaal-rechtse Geert Wilders en Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken mochten er een woordje doen.

Mochten dan weer niet binnen: onafhankelijke journalisten. Verschillende media die zich aanmeldden, waaronder ook VRTNWS, kregen een mailtje met de boodschap dat CPAC een ‘no woke zone’ is. “We zien ernaar uit u in de toekomst welkom te heten, mocht uw organisatie significant minder woke worden.” De speeches zelf waren wel via livestream te volgen.

Superstaat Europa

Over de bedoeling van de conferentie zijn de organisatoren erg helder. Ze willen gelijkdenkenden bijeenbrengen om een verbond te sluiten. “Je moet dit zien op een metapolitiek niveau”, zegt auteur en cultuurwetenschapper Ico Maly (Universiteit van Tilburg). “Ze delen er vooral ideeën over hoe ze de Europese Unie kunnen herconfigureren. Want die vormt volgens hen een fundamenteel probleem. Een superstaat die de soevereiniteit van de naties onderdrukt.”

En ze willen vooral ook aan de buitenwereld tonen dat hun radicaal-rechts gedachtegoed erg succesvol is, zegt Sarah de Lange, politicologe aan de Universiteit van Amsterdam en gespecialiseerd in extremisme en populisme. “Het is een politieke stroming met gedeeld gedachtegoed, het gaat over drie dingen: familie, God en vaderland. Ze zijn antiwoke en antiglobalistisch.”

Dat bleek uit de speeches, die volgens De Lange duidelijk een stuk scherper waren dan de voorbije jaren. “Laten we onze harnassen aandoen, naar het slagveld trekken en winnen”, riep Orbán in zijn openingsspeech. Ook de Nederlandse influencer Eva Vlaardingerbroek, ooit aangesloten bij het Forum voor Democratie, riep op tot strijd. “Anders dreigt deze tijd de geschiedenis in te gaan als het moment waarop westerse landen niet langer werden binnengevallen om veroverd te worden, maar als de tijd waarin onze corrupte elites de binnenvallende macht actief hebben uitgenodigd. En er de inheemse bevolking voor liet betalen.”

De sprekers klonken vooral ook heel erg zegezeker. Zo zei Tom Van Grieken dat het voor hem “elke dag duidelijker wordt dat de waarheid aan onze kant staat”.

Ultrarechts wil zich duidelijk profileren als een beweging die op het punt staat de macht over te nemen, meent Sarah de Lange. En de peilingen voor de Europese verkiezingen bevestigen ook de opmars van radicaal-rechts als groep. Maar toch zal het volgens haar niet zo’n vaart lopen. “Ze willen zich voordoen als één groep, maar dat zijn ze nog niet. Er ontbreken op de conferentie een paar belangrijke namen. De Italiaanse premier Georgia Meloni en de Franse Marine Le Pen bijvoorbeeld. Deelname aan zo’n conferentie houdt namelijk ook risico’s in. Iemand als Le Pen denkt niet enkel aan de Europese verkiezingen, maar ook aan haar ambities om president van Frankrijk te worden. Dan helpt deelname aan een congres waar heel radicale uitspraken gedaan worden niet.”

Tom Van Grieken had minder last van die schroom. Hij poseerde gretig met onder anderen Vlaardingerbroek op zijn sociale media. Geert Wilders hield een, toch voor hem, eerder gematigde speech. Hij gaf ook meteen aan de formatiegesprekken in zijn land niet te willen killen.