Wil spaarder hogere rente of veiligheid?
Iedereen wil dat het spaargeld bij de bank veilig is. Maar banken doen er riskante dingen mee: ze financieren bedrijven, die over de kop kunnen gaan, ze verstrekken hypotheken aan huizenkopers, die hun baan kunnen kwijtraken, en ze kopen obligaties van landen die tot hun nek in de schulden zitten. In 2008 ging het al een keer mis. In de toekomst zal het weer een keer misgaan, zo voorspelden de economen Arnoud Boot (UvA) en Rens van Tilburg (Universiteit Tilburg) afgelopen vrijdag op een bijeenkomst van hun denktank Sustainable Finance Lab. Zij willen daarom een heel ander soort banken.
Banken hebben na 2008 duizenden regels opgelegd gekregen: hogere buffers, duidelijker verslaglegging, nieuwe beleggingsrichtlijnen. Maar het is schijnzekerheid. Ze maken banken niet veiliger. Ze beperken alleen hun bewegingsvrijheid. Ze kunnen steeds minder concurreren met instellingen die niet onder die regels vallen: webwinkel Amazon, online-veilinghuis eBay (al eigenaar van PayPal) of het fintechbedrijf Adyen, dat vorige week een spetterend beursdebuut maakte. Zij verzorgen betaaldiensten en verlenen kredieten. Ze zitten niet in de dwangbuis van toezichthouders. ‘Het gevaar is niet de banken,’ legde Arnoud Boot de vinger op de zere plek, ‘maar het financiële stelsel.’ De financiële sector is sinds de crisis onstuitbaar verder gegroeid. In Nederland alleen al staat tweeënhalf keer zo veel krediet uit als de omvang van het bbp. Als er een volgende crisis komt, doordat het vertrouwen wegvalt, zal die groter zijn dan die van 2008.
Het probleem schetsen is één – een oplossing vinden voor het gammele financiële stelsel is heel wat anders. Als meer regels het paard achter de wagen spannen, is een radicaal andere aanpak nodig. Boot en zijn maten willen daarom een echt veilige plek voor het spaargeld – een depositobank – bij De Nederlandsche Bank. Het spaarsysteem wordt losgekoppeld van het kredietsysteem van de banken. Of met spaargeld mogen geen risico’s meer worden genomen.
Of dat helpt, is de vraag. Er is al een soort staatsbank: de aandelen van de Volksbank zijn van de overheid. Maar als mensen ergens anders een procentje meer kunnen krijgen op hun spaargeld – zo bleek in 2008 bij Icesave of DSB – zetten ze het daar. En als een staatsbank het spaargeld echt veilig wil stallen (bijvoorbeeld bij de ECB), moet ze 0,4 procent toe betalen. Geen spaarder is zo gek. Het financiële systeem is het resultaat van menselijke hebzucht. Creatieve geesten kunnen van alles bedenken, uiteindelijk beslist de consument. En als het misgaat zoekt die een zondebok en houdt hij zijn handje op bij de staat. <
