Paus Franciscus snijdt gevoelig punt aan: wat is de juiste versie van het Onze Vader?

Je zou in de zesde bede 'En breng ons niet in beproeving' kunnen lezen dat het God zelf is die ons op de proef stelt en tot zonde wil verleiden. Niet alleen de Nederlandse vertaling van het Onze Vader roept dat misverstand op, maar ook de Engelse, Duitse, Italiaanse en veel andere vertalingen doen dat. Volgens de paus is het geen correcte vertaling van wat Jezus Christus zijn volgelingen heeft onderwezen en is de recent aangepaste Franse vertaling duidelijker: 'Ne nous laisse pas entrer en tentation (laat ons niet in beproeving/verzoeking komen).'

In verleiding

'Ik ben degene die tekortschiet. Het is niet God die me in verleiding brengt, om dan te tonen hoe ik gefaald heb', aldus de paus. 'Een vader doet dat niet. Een vader helpt je meteen weer op te staan. Het is Satan die ons in verleiding brengt.'

Impliciet lijkt hij de bisschoppen wereldwijd op te roepen om meer duidelijkheid te scheppen en de tekst van het Onze Vader zelfs aan te passen. De rooms-katholieke kerk in Nederland meent dat een wijziging van het Gebed des Heeren niet aan de orde is, maar dat de zesde bede wel altijd goed moet worden uitgelegd.

Eenvoudig absurd

'In zijn uitleg ging paus Franciscus in op het misverstand dat de tekst in nagenoeg elke vertaling kan oproepen', aldus Anna Kruse, hoofd pers en communicatie van de Rooms-Katholieke Kerk Nederland. 'Het kan lijken alsof deze zesde bede zou betekenen dat God mensen tot zonde wil verleiden. Dat is eenvoudig absurd. De paus heeft benadrukt dat een vertaling niet volstaat, maar dat die uitgelegd moet worden. De boodschap van Jezus is dat God een vader is die ons juist helpt om alle moeilijkheden te boven te komen en dat het de Satan is die mensen tot zonden verleidt.'

Toevallig is er een jaar geleden al een ingrijpende verandering geweest van het Onze Vader in de RKK om het gebed voor Nederland en Vlaanderen gelijk te trekken. Daarbij werd na een lange en moeizame consultatieronde uitgerekend de zesde bede aangepast: 'leid ons niet in bekoring' werd 'breng ons niet in beproeving'. De uitleg daarbij: het woord 'bekoring' kan een negatieve betekenis hebben ('verleiding' tot zonde), maar heeft gewoonlijk een positieve betekenis: aantrekkelijkheid, charme. Het was een aanpassing van 'een verouderde uitdrukking', verklaarde de Bredase bisschop Jan Liesen, verantwoordelijk voor liturgie binnen de Nederlandse bisschoppenconferentie, in 2016.

Gemiste kans

Waarom toen niet gekozen is voor de Franse variant ('laat ons niet in beproeving komen'), is onduidelijk. De kritische theoloog, dichter en liturgievernieuwer Huub Oosterhuis vindt het een gemiste kans dat de RKK bij die gelegenheid niet meteen duidelijkheid heeft geschapen. Hij oppert om van de zesde bede te maken: 'Houd ons staande in de beproeving.'

Oosterhuis, wiens kerkelijke liederen eerder (deels) in de ban werden gedaan door de RKK: 'God brengt helemaal niemand in beproeving. Maar ook als je het goed uitlegt, ben je er niet. Want God is wel het subject in het gebed. En om er dan Satan maar bij te halen, dat is een hele redenering. Ik vind dat je die onduidelijkheid gewoon niet moet laten voortbestaan.'

Worstelen de protestanten met hetzelfde misverstand? Dat is niet uit te sluiten. De Protestantse Kerk in Nederland (PKN) onthoudt zich van commentaar: 'We hebben niet de behoefte om hierop te reageren', aldus PKN-woordvoerder Marloes Nouwens-Keller.