Beeld Mohammed Salem van ‘onmogelijk te bevatten leed’ in de Gazastrook wint bij verkiezing World Press Photo

De Palestijnse Reuters-fotograaf Mohammed Salem maakte in oktober 2023 een foto van de 36-jarige Inas Abu Maamar, die het levenloze en in witte doeken ingezwachtelde lichaam van haar 5-jarige nicht Saly in haar armen houdt. Saly is een van vijf leden uit een familie die op 17 oktober omkwamen bij een Israëlische luchtaanval in Khan Younis, in het zuiden van Gaza.

De foto is gemaakt in het mortuarium van het Nasser-ziekenhuis. Inas Abu Maamar snelde daarheen, toen ze had gezien dat het huis van haar familie bij het bombardement was vernietigd.

Van de fotograaf weten we dat de scene hem extra aangreep, omdat hij een paar dagen eerder zelf een kind had gekregen. In het archief van Reuters krijgt het beeld de volgende titel mee: ‘Een Palestijnse vrouw omhelst het lichaam van haar nicht.’ Zeven maanden later wordt de foto van Salem uitgeroepen tot World Press Photo van het jaar.

‘Diep bewogen’

De jury van de World Press Photo is ‘diep bewogen’ door de foto van Mohammed Salem. ‘Gefotografeerd met zorgvuldigheid en respect, laat de fotograaf een zowel metaforisch als letterlijk beeld van onmogelijk te bevatten leed zien. Het beeld kent meerdere lagen, verwijzend naar het verlies van een kind, de strijd van het Palestijnse volk en de 31.000 doden die in Palestina zijn gevallen.’

Met het specifieke verhaal van de foto versus de onmiskenbaar fraaie formaliteit van het beeld, die ook de hele iconografische geschiedenis van het klassieke piëta-motief binnenhaalt, is het een kenmerkende World Press Photo-winnaar.

Opvallend dit jaar is de toevoeging van twee foto’s die als ‘buitengewone speciale vermeldingen’ worden gepresenteerd. Het doet vermoeden dat met een Palestijnse winnaar van leed, aangericht na een Israëlisch bombardement, er bij de jury behoefte was om ook een wat breder verhaal over de oorlog in Gaza te laten zien.

Nasleep aanval Hamas

De Britse fotograaf Leon Neal maakte ‘De nasleep van de aanval op het Supernova Festival’ waarin we een eenzame militair over het uitgestorven terrein zien lopen waar op zeven oktober 2023 honderden festivalgangers door de islamitische terreurbeweging Hamas werden vermoord, en naar schatting tientallen bezoekers werden gegijzeld.

Met de focus op de verlaten figuur en licht dat van achteren valt, vormt de foto een beeldrijm met ‘Israëlische luchtaanval in Gaza’ van de Palestijnse fotograaf Mustafa Hassouna, waar een vrouw tussen kapotgeschoten gebouwen staat. De jury schrijft: ‘Het contrast tussen de beelden geeft aan dat hier verschillende schalen van destructie zijn vastgelegd, zonder dat het individuele leed ontkend wordt.’

De foto van Mohammed Salem werd gekozen uit meer dan zestigduizend foto’s van 3.851 fotografen uit 130 landen. Het beeld zal onderdeel gaan uitmaken van de reizende expositie van de World Press Photo-organisatie die wereldwijd zestig locaties aandoet en deze week aftrapt in De Nieuwe Kerk in Amsterdam.

Sinds een paar jaar is de competitie niet meer verdeeld in thema's, maar in regio's, vooral om fotografie uit niet-westerse landen, door lokale fotografen een grotere plek aan tafel te geven. De expositie zal bestaan uit werk van 24 regionale winnaars en een aantal eervolle vermeldingen.

Universeel verhaal

Fiona Shields, chef fotografie van The Guardian en voorzitter van de jury, noemde alle genomineerde foto's ‘een weefsel van onze wereld vandaag, gemaakt met respect en integriteit, die ook een universeel verhaal kunnen vertellen’. Opvallende thema's, naast de oorlog in Gaza en Oekraïne, zijn sterke fotoreportages van het wereldwijde front van de klimaatcrisis. En daarnaast zijn er opvallend veel verhalen uit het hart van families in crisis, op de vlucht of geconfronteerd met kwetsbare gezondheid.

De jury merkt zelf op dat de winnende fotograaf Mohammed Salem eerder prijzen heeft gewonnen met foto's van leed in Gaza, ook voor de World Press-competitie. ‘Het geeft aan dat er een voortdurende worsteling is voor de erkenning van dit dringende onderwerp.’

Het Nasser-ziekenhuis waar de foto van Mohammed Salem in oktober 2023 werd gemaakt, is sinds februari van dit jaar geheel buiten werking.