33 keer zwaarder dan de zon: kolossaal zwart gat "dicht bij" aarde ontdekt
Astronomen hebben een nieuw zwart gat ontdekt in onze Melkweg. Het blijkt maar liefst 33 keer zwaarder te zijn dan de zon. Het is daarmee het zwaarste zwarte gat tot nog toe in onze Melkweg, dat ontstaan is uit een zware ster. Dat het zwarte gat zo lang onopgemerkt is gebleven, vinden astronomen verrassend.
Het zwarte gat, dat de naam Gaia BH3 heeft gekregen, werd opgemerkt in data van de Gaia-ruimtetelescoop van het Europese ruimteagentschap ESA. Astronomen zagen een vreemde "wiebelbeweging" bij de ster die om het zwarte gat heen draait.
Gegevens van de Very Large Telescope (VLT) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) in de Atacamawoestijn in Chili zijn gebruikt om de massa van het zwarte gat te bevestigen: het blijkt maar liefst 33 keer zo zwaar te zijn als de zon.
Gaia BH3 is daarmee het zwaarste stellaire zwarte gat in onze Melkweg. Stellaire zwarte gaten zijn zwarte gaten die ontstaan zijn door het ineenstorten van zware sterren, op het einde van hun leven. De stellaire zwarte gaten in het Melkwegstelsel zijn gemiddeld "maar" 10 keer zwaarder dan de zon. Het op een na zwaarste stellaire zwarte gat in de Melkweg is "slechts" 21 zonnemassa's zwaar.
"Deze ontdekking mag dus uitzonderlijk worden genoemd", schrijft de ESO in een persbericht. "Opmerkelijk is ook dat het nu ontdekte zwarte gat heel dichtbij is. Het bevindt zich op slechts 2.000 lichtjaar afstand in het sterrenbeeld Arend en is daarmee het op een na meest nabije zwarte gat dat we kennen." Het meest nabijgelegen zwarte gat bevindt zich op 1.600 lichtjaar van de aarde.
"Dat er in onze omgeving een zwart gat van deze massa onopgemerkt is kunnen blijven, kwam voor iedereen als een verrassing", zegt astronoom Pasquale Panuzzo van de Sterrenwacht van Parijs en lid van het Franse Nationaal Centrum voor Wetenschappelijk Onderzoek (CNRS). "Dit is het soort ontdekking dat je maar 1 keer in je actieve loopbaan doet."
Wat is een zwart gat?
Een zwart gat ontstaat wanneer een heel zware ster instort onder haar eigen gewicht en "sterft". Er komt dan zoveel massa samen in een klein punt dat er een enorme zwaartekracht ontstaat. De zwaartekracht is zo sterk dat niets eruit kan ontsnappen, zelfs geen licht. Vermoedelijk zit er in het midden van elk sterrenstelsel een superzwaar zwart gat.
Sagittarius A* is het superzware zwarte gat in het centrum van de Melkweg. Het is 4 miljoen keer zwaarder dan de zon en ongeveer 27.000 lichtjaar van ons verwijderd. De hele Melkweg, dus ook ons zonnestelsel draait rond dat zwarte gat. In 2022 kon Sagittarius A* voor het eerst op beeld worden vastgelegd.
De resultaten van het onderzoek onder leiding van Panuzzo zijn vandaag in het wetenschappelijk vakblad Astronomy & Astrophysics gepubliceerd. "Vanwege het unieke karakter van de ontdekking, hebben we de uitzonderlijke stap genomen om dit artikel op basis van voorlopige gegevens te publiceren", zegt medeauteur Elisabetta Caffau van de Sterrenwacht van Parijs.
"Door de gegevens eerder beschikbaar te stellen, kunnen andere astronomen nu al beginnen met het bestuderen van dit zwarte gat, zonder op de definitieve publicatie te moeten wachten, die op zijn vroegst voor eind 2025 gepland staat."
Verdere waarnemingen kunnen meer onthullen over het zwarte gat en zijn geschiedenis. Het is bijvoorbeeld nog niet bekend of het om een actief zwart gat gaat, dat materie uit zijn omgeving aantrekt, of om een slapend zwart gat.