‘My name is Elba, Idris Elba’ – wordt hij de eerste zwarte Bond?
Stirred, not shaken. Zo drinkt Idris Elba zijn martini’s het liefst, bekende hij eens. Een minpuntje dat hem graag wordt vergeven, want velen zouden het toejuichen als hij de zevende 007 wordt. Maar gaat dat wel gebeuren? Bondexperts geven hun mening.
De zwarte acteur wordt al heel lang getipt voor de rol van James Bond. Meestal reageert hij afhoudend op die suggesties, maar zondag gooide hij olie op het vuur met de tweet ‘My name is Elba, Idris Elba’, een onmiskenbare verwijzing naar de Bondklassieker ‘The name is Bond, James Bond’. Hij reageerde waarschijnlijk op een bericht in de Britse tabloid Daily Star. Die schreef woensdag dat de producer van de Bondfilms, Barbara Broccoli, het tijd vindt voor een zwarte James Bond. Dat bericht werd twee dagen overigens alweer ontkend. Ook Elba ‘rectificeerde’ zichzelf met een nieuwe tweet: ‘Don’t believe the HYPE’.
Elba, bekend van zijn betoverende rollen in de series Luther en The Wire, is in veel opzichten geknipt voor de rol van Bond. Zo is hij een geboren en getogen Brit. Een knappe en fysiek imponerende verschijning bovendien, en gezegend met bakken charisma. Elba is ook een veelgeprezen acteur. Behalve zijn voorkeur voor geroerde martini’s in plaats van – de door Bond geprefereerde – geschudde cocktails, is zijn huidskleur het enige controversiële aan Elba’s Bondkandidatuur.
Kan een zwarte acteur de iconische geheim agent portretteren? Jorrit van der Valk, medeoprichter van de website jamesbond.nl, denkt dat zo’n stap slecht zou vallen onder Bondfans. ‘Het zou een grote inbreuk zijn op de nalatenschap van Ian Fleming, de geestelijk vader van Bond. Fleming beschreef nu eenmaal een blanke Brit van een jaar of 35.’ Het lijdt weinig twijfel dat de aartsconservatieve Fleming zich in zijn graf zou omdraaien bij de gedachte aan een zwarte Bond. Zijn favoriet voor de rol was acteur David Niven, een acteur die oorlogshelden en geharde militairen gestalte gaf met behulp van de stijfste bovenlip van Groot-Brittannië.
Emancipatie
De makers van de James Bondfilms trekken zich niets van Fleming aan. De films zijn steeds meer gaan afwijken van de Bondboeken. Flemings blanke CIA-agent en Bondmakker Felix Leiter is al door twee zwarte acteurs vertolkt. Miss Moneypenny is van witte oude vrijster getransformeerd in een knappe jonge zwarte vrouw. Ook de vrouwenemancipatie is niet aan de serie voorbijgegaan: de macho Bond moest ineens een vrouw gehoorzamen toen Judi Dench de rol van MI6-baas M overnam. De Bondmeisjes worden steeds mondiger en stoerder.
Joyce Goggin, hoogleraar Engelse literatuur aan de Universiteit van Amsterdam en Bondexpert, acht de tijd daarom rijp voor een zwarte James Bond. Ze wijst erop dat de makers de personages in bijna elke Bond-film ‘moderniseren’. In Spectre had Bond bijvoorbeeld voor het eerst een affaire met een vrouw die ouder was dan hij. ‘De Britsheid van James Bond is essentiëler dan zijn etnische afkomst. Een Amerikaanse of Australische acteur zou niet geloofwaardig zijn als agent van de Britse geheime dienst, maar dat geldt niet voor een zwarte Engelsman als Idris Elba. Ik denk dat hij een heel goede keus zou zijn. Hij is chic en elegant en ook nog supersexy.’
De lobby voor een zwarte James Bond is al heel lang gaande. Elba wordt al minstens tien jaar ‘genoemd’ en ook de namen van Denzel Washington, Chiwetel Ejiofor en Daniel Kaluuya doen de ronde. Toen Pierce Brosnan, de vijfde James Bond, er in 2005 mee ophield, speculeerden de Britse kranten volop dat de zwarte acteur Colin Salmon hem zou opvolgen. In plaats daarvan kwamen de producenten met de blonde, blauwogige Daniel Craig aanzetten. Die keus viel niet in goede aarde. Craig werd niet alleen ‘te lelijk’ bevonden, maar ook te blond. Een blonde James Bond, dat was niet hoe het heurt: alle Bondacteurs vóór Craig waren immers donkerharig.
Die reactie voorspelt weinig goeds voor een eventuele casting van Idris Elba als Craigs opvolger. Als een lichte haarkleur het publiek al te ver gaat, hoe zal het dan reageren op een Bond met een donker kleurtje? Welnu, de in eerste instantie weggehoonde Craig geldt inmiddels als een van de beste, zo niet de allerbeste, Bondvertolker. Een goede acteur kan een slechte ontvangst snel doen vergeten.
De Vlaamse Bondkenner Raymond Rombout weet zeker dat commerciële overwegingen voor de filmmakers de doorslag geven. ‘Het maken van een Bondfilm is ongelooflijk duur (het budget voor Spectre was 245 miljoen euro, red.). Bij elke wijziging van de formule zullen de makers afwegen hoe die financieel zal uitpakken. Daar draait alles om.’ Goggin erkent dat, maar denkt dat een zwarte James Bond inmiddels niet alleen artistiek, maar ook commercieel interessant is. ‘Vrouwen bezitten steeds meer geld en macht en zijn daardoor belangrijker geworden als doelgroep. Dat geldt ook voor etnische minderheden. In de jaren zestig kochten vooral blanke mannen bioscoopkaartjes. Het filmpubliek is sindsdien veel diverser geworden. Daarom is het tijd voor een zwarte James Bond.’
De kans dat Idris Elba die primeur krijgt is niet zo groot, denkt Rombout. ‘Elba is al 45 jaar, dat is te oud. Craig doet nog een film, misschien wel twee. Voordat Elba op de set staat is hij 47 en moet hij nog zeker drie films mee kunnen. Roger Moore ging door tot zijn 57ste, maar dat pakte slecht uit: in zijn laatste Bondfilms was de stuntman vaker in beeld dan Moore.’