'Meestal moeten er voor een strafrechtelijk onderzoek eerst doden vallen', aldus een woordvoerster van het OM. 'Maar wij volgen deze organisatie al een tijd. Nu we zien dat er ernstig gevaar dreigt, willen we in een vroeg stadium ingrijpen. Wij willen niet wachten totdat leden het middel daadwerkelijk innemen en overlijden.'

Directe aanleiding voor het onderzoek is volgens justitie de aankondiging van de coöperatie vorige week op haar site dat inkopers het middel gaan bestellen. Na inkoop zouden zo'n duizend mensen op korte termijn over het middel kunnen beschikken. Hulp bij zelfdoding is strafbaar.

Het Openbaar Ministerie vroeg woensdag in een brief aan Laatste Wil ook de chemische samenstelling van het zelfdodingsmiddel aan hen bekend te maken. Verder wil het OM een lijst met de leden die het middel zouden gaan verspreiden. 'Dit is een eerste stap', aldus het OM. Laatste Wil heeft een week tijd om hierop te antwoorden.

Een kluisje met de stof

De Coöperatie Laatste Wil werd in 2013 opgericht voor mensen met een doodswens die hun leven op autonome wijze en op een zelfgekozen moment willen beëindigen. In september 2017 kondigde de coöperatie na een zoektocht van vierenhalf jaar aan een vrij verkrijgbaar conserveermiddel te hebben gevonden, waarmee leden hun leven op een 'veilige en humane' manier zouden kunnen beëindigen.

De organisatie verzon ook een manier om het middel bij haar leden te krijgen. Omdat de stof alleen in grote hoeveelheden verkrijgbaar is, worden inkoopgroepen gevormd die het middel zelfstandig inkopen en verspreiden. Per groep zal er tenminste één inkoper zijn, die wordt gemachtigd door de overige leden. Alleen leden die een half jaar lid zijn, kunnen hier aan meedoen. Ze krijgen een kluisje met de stof dat alleen door henzelf te openen is. Volgens de coöperatie worden leden niet gescreend.

Criminele organisatie

Het onderzoek van het OM richt zich ook op de vraag of de leden van Laatste Wil deelnemen aan een criminele organisatie. 'Het gaat ons daarbij niet om álle leden', zegt een woordvoerster, 'maar alleen om leden die een sturende rol spelen.' Verder overweegt justitie een kort geding om de activiteiten te verbieden.

Laatste Wil was woensdag ondanks meerdere verzoeken niet bereikbaar voor commentaar. De coöperatie laat op de website weten dat ze de brief van het OM bestuderen en dat 'geen sprake is van strafbare handelingen'. Ze kondigen aan advies te vragen aan hun advocaat.

Onlangs ontstond ophef nadat een 19-jarig meisje, Ximena, zelfmoord pleegde met een zogenoemd 'zelfmoordpoeder'. Volgens haar ouders zou het meisje de naam van het middel hebben ontdekt na speculatie over de identiteit van de stof van Laatste Wil. De coöperatie beschreef vorig jaar in Nieuwsuur wat de eigenschappen en bijwerkingen waren van de stof, en vertelde hoe het moest worden ingenomen. Vlak daarna circuleerden er namen van middelen. Ximena nam een van deze stoffen, aldus haar ouders.

Leveranciers van chemicaliën roepen de overheid op het leveren van 'zelfmoordpoeder' aan particulieren te verbieden. Zeven webshops en groothandelaren stoppen uit eigen beweging al met de particuliere levering van een conserveermiddel dat voldoet aan de beschrijving van het 'humane' zelfdodingsmiddel van de Coöperatie Laatste Wil.

Aan de eettafel waar het zelfmoordpoeder na één telefoontje van Ximena Knol werd verstuurd, het meisje van 19 uit Uden dat er in februari haar leven mee beëindigde, zit een kat op mijn tas, een peuter tegen mijn ene voet en tegen de andere bulterriër Gucci. Een rommelige woning van donkerbruine baksteen aan de rand van het Limburgse Beek. Hier beheren Rob en Jolanda Lemmens De Oplosmiddelspecialist, hun webshop voor chemicaliën. Lees de verslaggeverscolumn van Margriet Oostveen hier. (+)

Was de zelfdoding van hun 19-jarige dochter een oprechte doodswens of werd ze op het idee gebracht?
De 19-jarige Ximena stierf nadat ze een 'zelfmoordpoeder' had ingenomen. Volgens haar ouders heeft de Coöperatie Laatste Wil haar tot suïcide aangezet. (+)