Minister Vandeput openhartig na gelekte F-16-nota’s: “Ik heb nooit gedacht aan opstappen”

“Ik heb nooit gedacht aan opstappen. Ik sta recht in mijn schoenen.” Steven Vandeput wankelt al een hele week, maar aan omvallen, denkt hij niet. Ook al staat hij sinds begin deze week voor schut nadat oppositiepartij sp.a uitpakte met nota’s die aantonen dat de F-16’s nog jaren langer in de lucht kunnen blijven. Nota’s die de legertop angstvallig voor zich hield om toch maar zeker te zijn dat de regering nieuwe gevechtsvliegtuigen zou kopen.

“Audits moeten nu uitwijzen of er manipulaties zijn geweest. Ik spreek de militairen niet vrij. Zij hebben aan politiek gedaan en dat is onaanvaardbaar. Dingen bewust achterhouden, is mijn stijl niet. Maar ik denk dat ze het allemaal goed bedoelden, dat ze dachten dat ze daarmee het project vooruit zouden helpen. Door geen twijfel te zaaien.”

En zo zeker te zijn dat ze hun duur speelgoed zouden binnenhalen.

Steven Vandeput: “Tja, dat mag jij schrijven. Ik ga dat niet zeggen. Ook ik vind het absoluut noodzakelijk dat we ons materieel vervangen. Zowel onze vliegtuigen als schepen.”

U klinkt toch wel erg vergoelijkend en vergevingsgezind. Het gaat hier over bewust belangrijke informatie achterhouden in een miljardendossier.

“Ik ben heel duidelijk: het mag niet. Zij hebben aan politiek gedaan en dat kan niet. Maar om dan te spreken over grote complotten en putschen… Het gaat om een aantal mensen die zeiden: De procedure loopt, we gaan nu niemand ongerust maken met zo’n nota die in hun filosofie niets wil zeggen. Ik ken hun motieven niet, maar ik kan mij er wel iets bij voorstellen. De reputatie van het leger is geschaad. Dat vertrouwen moet weer worden opgebouwd. Als er koppen moeten rollen, zullen die rollen, maar dat zullen we dan wel zien.”

Zolang de audit loopt, zult u nog een maand lang het mikpunt van kritiek zijn. En zal men proberen u het finale duwtje te geven.

“Als we een ernstig onderzoek willen doen, moeten we daar de tijd voor nemen. Sneller dan twee of drie weken kan dat niet.”

U ziet geen reden om op te stappen, maar er is ook zoiets als politieke verantwoordelijkheid. Dat een minister opstapt als er grote fouten zijn gebeurd door zijn departement.

“We weten nog niet of het om een grote fout gaat. De vraag is: gaat het om een bewuste zet – en dat gaat in de richting van een complot, en dan zitten we een heel groot probleem – of is het eerder een stommiteit? In beide gevallen is het onaanvaardbaar.”

Ondertussen is het vertrouwen tussen u en de legertop weg.

“Dat zal wel. Ik heb iedereen op het kabinet gevraagd om alles te dubbelchecken. Ik heb vanochtend ook de generale staf samengeroepen. Ik heb er een emotionele speech gegeven en duidelijk gemaakt dat niet alleen ik, maar ook het leger zelf geschaad is. En dat we er samen voor moeten zorgen alles weer op de rails te krijgen. Het hele apparaat en alles wat we doen, is nu besmeurd. Het vertrouwen moet weer herwonnen worden. De generaals hebben absolute loyaliteit beloofd.”

“De vervanging van de F-16 is een heel groot dossier. In België is zo’n dossier nog nooit zonder politieke problemen verlopen.”

U had dit dus verwacht?

“Net daarom is het zo pijnlijk. Omdat we er alles aan hebben gedaan om zoiets te vermijden. Ik heb aan mijn juridisch adviseur vanaf dag één gezegd dat we alles moesten bijhouden omdat ik misschien ooit voor een rechtbank zou moeten verschijnen.”

Kunt u als minister nog functioneren als het vertrouwen met de legertop weg is?

“Ik ben bezig. Ik functioneer. Stel dat ik vertrek, dan is dit dossier helemaal dood. Een nieuwkomer moet zich dan helemaal inwerken. Wat gaat er dan nog van gerealiseerd worden? Weggaan op zo’n moment, is lafheid.”

Bestaat de kans dat u straks nog ontslag neemt?

“We zullen zien of er sancties nodig zijn. En als er voor mij persoonlijk consequenties zijn, dan zal ik die aanvaarden. Maar ik zie niet in hoe ik alles vooruit zou helpen door op te stappen.”

Uzelf en uw partij schieten nu vooral op de boodschapper, sp.a. Terwijl het toch gewoon de taak van de oppositie is om mistoestanden bloot te leggen?

“Het is de plicht van sp.a om oppositie te voeren, maar zij heeft de informatie al sinds half januari en heeft er tot haar congres mee gewacht om die uit te spelen. Is de democratie dan in gevaar, zoals de socialisten zeggen? En ze zeggen dat ik lieg. Dat is het ergste wat je kunt doen. Ze raken me daar in mijn integriteit. Ik kan u garanderen dat ze geen bewijs zullen vinden.”

Kwatongen beweren nochtans dat het niet anders kan dan dat er ook mensen op uw kabinet op de hoogte waren van die achtergehouden studies.

“Niet alleen kwatongen. Ik zou dat zelf ook graag weten. Dat moet blijken uit het onderzoek. Ik kan dat niet met honderd procent zekerheid zeggen. Na zo’n week word je wel een beetje paranoïde.”

Het onderzoek dat er komt, lijkt vooral een heksenjacht op de klokkenluider te worden.

“Dat is niet zo. Maar het is wel belangrijk dat we weten waarom dit is gebeurd. Er zijn bij Defensie genoeg kanalen om dingen naar buiten te brengen: er is een vertrouwenspersoon, een interne klachtendienst, je kunt je rechtstreeks richten tot de ombudsdienst. En als je mij een mailtje wil sturen, zul je niet veel moeite moeten doen om mijn mailadres te vinden. Ik kan me inbeelden dat je hogerop wil gaan, maar om dan meteen naar een oppositiepartij te stappen? Dat is ook een politieke daad.”

Heeft u nooit gedacht: waar ben ik aan begonnen?

“Dat wel. En waarvoor doe ik het nog?”

De ambitie om na 2019 weer minister van Defensie te worden, is niet echt brandend ...

“Dat ga ik niet doen. Ik heb heel veel kritiek gehad. En je moet ook kunnen vernieuwen, opnieuw kunnen beginnen. Er zijn departementen waar het wel kan, maar hier heb je die frisheid van een nieuwe aanpak nodig. Ik heb nu de basis gelegd met mijn strategische visie. Als we die kunnen uitvoeren, dan kunnen we zeggen: goed gewerkt. Als minister van Defensie sta je nogal dicht bij de zon, met al die officiële plichtplegingen. Ik ben een bescheiden mens en ben daar niet snel van onder de indruk. Als je dat wel bent, begin je al snel te denken dat dit het echte leven is. Dan primeert dat op het departement dat je moet runnen.”

De regering gaat nu wel onderzoeken hoelang onze F-16’s nog kunnen vliegen en hoeveel dat kost, maar u blijft erbij dat ze moeten worden vervangen?

“We moeten absoluut onze vliegtuigen vervangen. Tegen het moment dat ze vervangen worden, zullen ze vijftig jaar oud zijn. Je kunt blijven banden vervangen, maar op een bepaald moment is het toch op. In afwachting heb ik aan Lockheed extra informatie gevraagd. Of onze toestellen op een veilige manier langer kunnen blijven vliegen. Wat ik vandaag heb begrepen uit die rapporten die ik niet had gekregen, is dat de carrosserie van onze F-16’s langer kan meegaan. Als je er voorzichtig mee vliegt, gaan ze uiteraard langer mee. Dan is er minder slijtage. De Noren hebben dezelfde gevechtsvliegtuigen en stellen nu vast dat er scheurtjes inzitten. Wij willen weten of wij dat risico ook lopen of niet.”