Raadselachtige sneren, steeds kregeliger en de Nederlandse vlag als verstopplek: wat frustreerde Joost Klein zo in Malmö? Een reconstructie

Ogenschijnlijk kalm loopt Joost Klein op de begane grond van zijn hotel richting de lift. Hij draagt zijn felblauwe podiumbroek, een wit overhemd, een grote zwarte zonnebril, heeft oortjes in en daaroverheen draagt hij nog een grote koptelefoon.

Van rechts komt een verslaggeefster van de Zweedse krant Aftonbladet haastig aangelopen met een draaiende camera achter zich aan. Ze stelt Joost de vraag die iedereen deze vrijdagavond bezighoudt: “Wat wordt er onderzocht, wat heb jij volgens de EBU gedaan?” Onverstoorbaar drukt Joost Klein op het liftknopje. Hij kijkt de verslaggeefster aan, maar zwijgt. Eenmaal in de lift, wanneer de deuren sluiten, steekt hij zijn hand op en maakt hij nog een kleine, theatrale buiging.

Het is een fascinerend filmpje van nog geen minuut met in de hoofdrol de zwijgende man die deze vrijdag in Malmö de hoofdrol heeft gespeeld. Zijn bewogen dag begint eigenlijk al rond kwart voor 12, de avond ervoor. Met de Nederlandse vlag als een hoofddoek om hem heen geslagen loopt Joost Klein (26) voor persvrouw Josine Olgers van de Nederlandse publieke omroep AvroTros de perszaal van het Eurovisiesongfestival binnen. Acht andere finalisten zijn hem voorgegaan. Ook zij dragen een vlag, maar hebben die hooguit om de schouders geslagen.

In zijn eigen wereld

Terwijl de Griekse Marina Satti in de vragenronde als eerste aan de beurt is, duikt Klein steeds verder weg in zijn vlag. Nog voordat de tweede artiest aan de beurt komt, trekt hij het rood-wit-blauw geheel over zijn hoofd. Joost Klein zit in zijn eigen wereld. Wanneer de Oostenrijkse Kaleen aan de beurt is, laat Klein zich voor het eerst helemaal zien. Met zijn linkerhand begint hij met een kam voor het oog van heel Europa haal voor haal zijn kapsel te fatsoeneren.

Dan, wanneer hij zelf aan de beurt is voor vragen, gebeurt er iets opvallends. Een Griekse journalist vraagt hem of hij denkt dat hij met zijn muziek mensen kan verenigen. Normaal gesproken een voorzetje dat makkelijk binnengekopt kan worden, maar Klein treuzelt. “Ik denk dat dat een goede vraag is voor de EBU”, zegt hij. Hij trekt langzaam een grijns. Naast hem bijt de persvrouw even op haar onderlip.

Het is niet zijn eerste raadselachtige sneer naar de organisatie van het songfestival, de European Broadcasting Union. Het frustreert Klein dat hij de regie kwijt is over zijn eigen werk. De EBU bepaalt wat er via de Eurovisiekanalen aan foto’s en video’s naar buiten gaat en niet Joost Klein. Daar baalt de laatste duidelijk van, iets wat hij bij herhaling laat merken in Malmö. “Ik heb altijd de controle gehad. En dat was het eerste dat ik kwijtraakte toen ik in Malmö aankwam”, zei hij een week geleden.

Klein stelt hardop vraagtekens bij het “morele kompas” van de EBU, trekt de beweegredenen voor het delen van foto’s en filmpjes in twijfel. Dat wekt weer wrevel bij de EBU, die niet erg gewend is aan al te eigengereide artiesten.

Gedurende de week wordt Klein wat narriger. Hij daalt bij de bookmakers van plek drie naar acht, zegt hardop dat hem dat niets kan schelen, maar bindt via zijn sociale media wel de strijd met ze aan. Journalisten die de verkeerde vragen stellen of toevallig voor het verkeerde medium werken, krijgen op donderdag voor het eerst een kriegelige Joost Klein te zien. Ook de interviews - hoe kort ook - horen erbij en worden de mediaschuwe Klein in feite opgelegd.

Eerste repetitie

Het is vrijdag, aan het begin van de middag. In de Malmö Arena werken honderden mensen voor en achter de schermen aan de voorbereidingen van de eerste repetitie voor de finale, die om 13.30 uur moet beginnen. Joost Klein heeft zijn blauwe kostuum aan, draagt een grote zwarte zonnebril. Na een geslaagde halve finale lijkt er voor de Nederlander niets aan de hand.

Kort daarna begint de show en wordt de vlaggenparade geoefend. In de volgorde van de competitie komen de artiesten één voor één het podium op. Klein loopt alleen, vormt met zijn handen een driehoek naar het denkbeeldige publiek en gaat linksaf het podium af. Niemand die het op dat moment voor mogelijk houdt dat dit deze dag zijn laatste stappen op het podium zijn.

De Luxemburgse zangeres Tali is om 14.04 uur klaar met haar optreden. De technische ploeg heeft 40 seconden de tijd om de decors te wisselen. Vanachter het podium rijden twee mannen de keyboards het podium op voor de act van ‘Europapa’, maar voordat ze goed en wel op het grote kruis zijn, wijst de productieleider ze al terug. Via zijn microfoon instrueert hij zijn medewerkers om bliksemsnel het decorstuk van Israël te brengen. Change of plans.

‘Geen idee’

De toekijkende journalisten in de zaal zijn in verwarring. Waar is Joost Klein? Presentatrices Petra Mede en Malin Åkerman maken er geen woord aan vuil, doen net alsof het zo hoort. TV-commentator Cornald Maas reageert al even verbaasd. “Geen idee”, appt hij op de vraag wat er met Joost aan de hand is.

Daarna wordt het stil. Voor lange tijd. De perswoordvoerders van AvroTros nemen niet op en reageren niet op berichten, net als de nieuwe delegatieleider Twan van de Nieuwenhuijzen, die bij zijn vuurdoop meteen geconfronteerd wordt met een crisis. De EBU? Zelfde verhaal. Tot die organisatie vlak voor 15.00 uur meedeelt een “incident rond de Nederlandse deelnemer” te onderzoeken. Voorlopig zal hij niet repeteren, zegt de Europese omroep.

Het is voer voor speculatie. Op sociale media gaan allerlei filmpjes rond. We zien in een video Joost Klein op de achtergrond een sigaret roken, we zien ergens anders hoe Kleins beveiliger op nogal intimiderende wijze een Israëlische tv-reporter afpoeiert die Klein uitleg wil vragen over zijn afwezigheid tijdens de repetitie. De wildste theorieën gaan rond, meestal in relatie tot de Israëlische deelneemster Eden Golan, die vanwege de politieke situatie in haar vaderland veelvuldig onder vuur ligt in Malmö.

Op sociale media wordt Klein bekritiseerd omdat hij tijdens de persconferentie “respectloos” zijn hoofd onder de Nederlandse vlag verstopte toen de Israëlische aan het woord was. Toen ze een vraag niet wilde beantwoorden over de veiligheid riep Klein: “Why not?”

Later vrijdagavond komt AvroTros kort op de radar, de omroep zegt het onderzoek af te wachten. De klok tikt, de juryshow nadert. En hoewel die niet op televisie komt, moeten de deelnemers daar wel serieus aan de bak. De vakjury’s kijken vanuit alle deelnemende landen mee en geven op basis van dit optreden al hun punten. Mist Joost Klein dat, dan ligt hij eruit.

Confrontatie

De Zweedse omroep SVT meldt even na zessen “op basis van informatie” dat Klein achter de schermen een fysieke confrontatie met een fotograaf heeft gehad. Een half uur later volgt de Zweedse krant Aftonbladet met een vergelijkbaar bericht, maar die heeft het over een medewerkster van de tv-productie. Minder dan een uur voor de start van de juryshow is er nog altijd geen duidelijkheid. Een Eurovisie-insider meldt desgevraagd dat het eventuele gebruik van eerder opgenomen beelden niet in de reglementen beschreven staat, maar dat de regels het daarmee evenmin uitsluiten.

Om 20.26 uur, 34 minuten voor het begin van de show, stuurt persvrouw Olgers namens AvroTros een appbericht met het voorlopige oordeel. Het onderzoek is nog niet afgerond en Joost Klein mag niet meedoen aan de juryshow, maar ligt er desondanks nog níét uit. De vakjury’s krijgen Klein wel te zien, maar dan op de beelden van de halve finale.

Binnen, in de met ruim 12.000 mensen gevulde hal, dringt het nieuws pas vlak voor de show door. Act nummer vijf, die van Nederland, wordt slechts getoond op het grote scherm. Het publiek gaat ook met de videoversie van Joost Klein uit zijn dak. Het ontgaat de echte Joost Klein, die elders in de stad verblijft en diep in de avond nog één keer in het nieuws komt. Een aangifte ligt er niet, maar de politie voert een onderzoek en ondervraagt de betrokkenen.

Het is tegen één uur in de nacht wanneer in een hotel in Malmö twee Nederlandse vrouwen in de lobby neerploffen met een glas wijn. Eén van hen is gekleed in Joost Klein-blauw, allebei zijn ze voorzien van speciaal gemaakte ‘Europapa’-sokken. Ze hebben een geweldige show gezien, maar kwamen vooral voor Joost. In de zaal was het boegeroep duidelijk te horen op het moment dat songfestival-baas Martin Österdahl aan het woord komt. De vrouwen weigeren het vertrouwen in Joost op te geven. “De EBU, die heeft vandaag geen punten gescoord”, luidt hun finale oordeel.

Gediskwalificeerd

Zaterdagmiddag werd bekend dat Joost Klein definitief niet zou optreden op het Songfestival. De EBU besloot de Fries te diskwalificeren nadat de politie een onderzoek naar hem was gestart, naar verluidt vanwege bedreiging van een vrouwelijk lid van de organisatie. AvroTros noemde de diskwalificatie disproportioneel.