Hoe de pr-stunt van Francken in zijn gezicht ontplofte

Prijst Theo Francken zich gelukkig dat hij geen staatssecretaris meer is? Die kans is groot. Dat het Mechelse N-VA-gemeenteraadslid Melikan Kucam verdacht wordt van mensensmokkel, komt bij de ex-staatssecretaris van Asiel en Migratie aan als een mokerslag. Het overbrengen van kwetsbare christenen uit het Midden-Oosten was een paradepaardje van Francken. Het ultieme voorbeeld van zijn “streng, maar rechtvaardig migratiebeleid” waarbij illegale binnenkomsten worden afgeraden en ‘legitieme’ nieuwkomers, zoals christenen op de vlucht voor Islamitische Staat (IS), met open armen worden ontvangen.

Francken legde maar al te graag de nadruk op dat beleid. Rond Kerstmis werd een foto verspreid waarop een feestende Francken letterlijk op handen werd gedragen door Syrische christenen in Kraainem. “Ik zal me altijd blijven inzetten voor de religieuze minderheden in het Midden-Oosten”, tweette hij.

In zijn jaaroverzicht van 2018 noemt de ex-staatssecretaris “meer humanitaire visa voor echte vluchtelingen” een van zijn belangrijkste verwezenlijkingen. En dan is er een tweet, en nog een, en een foto, en nog een foto, plus een filmpje met Kucam himself. Het laten overvliegen van kwetsbare christenen werd een ware pr-stunt voor de populaire N-VA’er.

De cijfers spreken voor zich. Sinds 2015 zouden zo’n 1.200 Syrische christenen naar ons land zijn gekomen met humanitaire visa. Die vorm van migratie ging overigens de hoogte in onder Francken. In het eerste jaar van zijn ambtstermijn verviervoudigde het aantal uitgereikte visa tot 844. Daarna ging het alleen maar de hoogte in. In 2016 verdubbelde het aantal tot 1.182, in 2017 ging het naar 2.361.

Francken verweert zich

In die periode kwamen er herhaaldelijk vragen, zowel van meerderheid als oppositie, over die procedure. Kamerleden als Nahima Lanjri (CD&V) en Monica De Coninck (SP.A) vroegen keer op keer transparantie over de methode. “We hadden daar nood aan, maar Francken weigerde die te geven”, zegt Lanjri vandaag. “We wisten zelfs niet dat hij met tussenpersonen en lijsten werkte.”

Maggie De Block (Open VLD), Franckens opvolger (en voorganger) op Asiel en Migratie, is dan ook onverbiddelijk. Zij zet alle samenwerking met tussenpersonen stop. Zij mikt vooral op samenwerking met het Vluchtelingenagentschap van de Verenigde Naties. “Zij screenen de vluchtelingen ter plaatse, of ze in aanmerking komen voor een humanitair visum en selecteert hen op basis van objectieve criteria in een internationaal kader”, zegt ze. “Ook ngo’s kunnen voorstellen doen, maar we moeten wel eerst zeker zijn dat hun proces correct en transparant is en dat er een goede screening van de lijsten gebeurt.”

Kortom: zowel bij meerderheid als oppositie klinken heel wat vragen over hoe het mogelijk was dat Melikan Kucam zijn eigen lijsten met namen van vluchtelingen door het kabinet-Francken gepasseerd kreeg. Heel wat mensen fronsen de wenkbrauwen bij de wisselwerking tussen Kucam en het kabinet-Francken. Het was immers Francken, en alleen Francken, die de bevoegdheid had om mensen toe te laten of af te wijzen.

De N-VA’er blijft zich verweren. Hij voegt zich bij de demarche van de huidige regering, die onderzoekt of ze zich burgerlijke partij zal stellen in het gerechtelijk onderzoek. Daarnaast geeft hij de redenering achter zijn werkwijze. “Het kabinet wilde prioriteit geven aan christenen uit Syrië die een familieband hebben met mensen hier. Het systeem bestond al, maar werd uitgebreid onder Theo”, zegt zijn woordvoerder. Omdat een link met België een van de criteria is om mensen over te laten vliegen, kon het dus relevant zijn mensen van de Belgisch-Syrische gemeenschap lijsten te laten opstellen, zo gaat de redenering. Lees: het Mechelse gemeenteraadslid Melikan Kucam.

Hoe dan ook is de oud-staatssecretaris niet meer bevoegd. Voor het parlement, dat in tegenstelling tot de regering niet in de lopende zaken is, is dat een lastige zaak. De parlementariërs kunnen hun kritische vragen enkel richten tot de huidige bevoegde minister De Block.

Lijnrecht tegenover Michel

Toch is de situatie enorm vervelend voor Francken. Zijn imago kreeg eerder al een deuk toen bleek dat hij asielzoekers met een strafblad had vrijgelaten om plaats te maken voor transitmigranten. Voordien was er de Soedan-affaire, waarmee hij lijnrecht tegenover premier Charles Michel (MR) kwam te staan. Binnen regeringskringen wordt gespeculeerd dat dit schandaal hem – in tegenstelling tot de Soedan-crisis – wél ten val zou hebben gebracht. “Dit gaat over iets waar hij als enige over beslist, het verlenen van humanitaire visa behoort tot zijn unieke verantwoordelijkheid. Deze situatie zou nóg lastiger voor hem zijn geweest als staatssecretaris.”

Maar dat is hij sinds de heibel rond het VN-Migratiepact dus niet langer. Wie weet wel tot zijn eigen opluchting.